Preskryptywizm (językoznawstwo): Różnice pomiędzy wersjami

Niektórzy autorzy jako „preskryptywizm” określają koncepcję, w której pewną [[odmiana językowa|formę języka]] promuje się jako wyższą lingwistycznie od innych, uznając tym samym [[Ideologia języka standardowego|ideologię języka standardowego]] za element konstytutywny preskryptywizmu lub wręcz utożsamiając preskryptywizm z tym systemem poglądów{{r|mooney|kapovic}}. Inni natomiast używają tego pojęcia w odniesieniu do wszelkich działań mających na celu aktywne promowanie lub sankcjonowanie jakiegoś sposobu posługiwania się językiem (np. w danym [[kontekst|kontekście]] lub [[rejestr (językoznawstwo)|rejestrze]]), nie implikując jednak, że praktyki te muszą się wiązać z propagowaniem ideologii języka standardowego{{r|kliffer}}. Spotyka się również rozumienie, zgodnie z którym postawa preskryptywna to podejście [[kultura języka|kulturalnojęzykowe]] i [[kodyfikacja (językoznawstwo)|kodyfikacyjne]] polegające na narzucaniu odgórnych nakazów i zakazów, opozycyjne wobec postaw bardziej [[liberalizm (językoznawstwo)|liberalnych]], nakazujących silniejszewiększe czerpanie w praktyce poradniczej ze wcześniejszych badań opisowych{{r|jezier}}; w szerszym ujęciu jednak i te drugie stanowią formę preskryptywizmu{{r|markowski}}.

Większość lingwistów stoi na stanowisku, że wszystkie formy mowyjęzyka stanowią pełnoprawne systemy komunikacyjne, wyposażone w swojąswoje własnąwłasne logikęstruktury logiczne i reguły gramatyczne. Badacze zauważają, że postulaty preskryptywizmu są oparte na praktyce i preferencjach elit, nie zaś na koncepcji istniejącejwypracowanej w sposób naturalny lubi mającej charakter obiektywny{{odn|Mesthrie|2009|s=15-18}}. I tak w zachodnich środowiskach akademickich panuje powszechna zgoda, że wartościowanie faktów językowych, w tym ocenianie ich w kategoriach [[poprawność językowa|poprawnościowych]], nie należy do zadań językoznawstwa, analogicznie do praktyki w innych dziedzinach nauki, które stronią od wydawania subiektywnych ocen na temat przedmiotu badań{{odn|Milroy|Milroy|1999|s=3–9}}. Nie oznacza to jednak, że lingwiści sprzeciwiają się istnieniu języka standardowego jako pomocniczego środka komunikacji czy też prowadzeniu instytucjonalnej działalności regulacyjnej – podkreślają oni tylko równoważność lingwistyczną wszelkich odmian mowy{{r|langer2}}, niekiedy postulując stosowanie kryterium [[uzus językowy|uzualnego]] przy ustalaniu postaci standardowej języka{{odn|Trask|1999|s=163–164}}. Językoznawca Larry Trask sugeruje, że zalecenia normatywistów można traktować jako porady stylistyczne, postrzegając istnienie standardu językowego i przypisywaną mu rolę jako kwestię konwenansu społeczno-obyczajowego{{odn|Trask|1999|s=47–48}}. Choć lingwiści przyjmują w swojej praktyce analitycznej stanowisko deskryptywne, preskryptywizm jako zjawisko społeczno-kulturowe stanowi istotny przedmiot badań [[socjolingwistyka|socjolingwistycznych]]{{odn|Pearce|2012|s=79}}.

Podejście odmienne od powyższego reprezentują natomiast językoznawcy z krajów byłego [[blok wschodni|bloku wschodniego]], gdzie panują silnie zakorzenione tradycje normatywistyczne, negatywnie odnoszące się do zróżnicowania językowego{{r|mling}}. Litewska lingwistka Loreta Vaicekauskienė jako źródło tych postaw językoznawczych, sprzecznych z zachodnimi poglądami naukowymi, podaje koncepcje wypracowane przez przedstawicieli [[Praskie Koło Lingwistyczne|Praskiego Koła Lingwistycznego]], stwierdzając, że stowarzyszenie to było prawdopodobnie jedyną szkołą lingwistyczną, która podjęła próbę włączenia regulacji normatywnej języka w zakres praktyki naukowej{{r|Lithuanian Language Ideology}}. W krajach byłego bloku wschodniego zauważalne jest ponadto popularne postrzeganie językoznawców jako osób koncentrujących się na problematyce [[kodyfikacja (językoznawstwo)|kodyfikacji]] i poprawności językowej{{r|markowski}}{{odn|Starčević|2016|s=68}}. Choć status normatywistyki ([[kultura języka|kultury języka]]) jako dyscypliny naukowej kwestionowany był również na gruncie polskim, tę myśl humanistyczną zwykło się w polskiej tradycji określać także mianem „językoznawstwa normatywnego” lub „językoznawstwa preskryptywnego” i traktować jako formę działalności ubocznej, wciąż będącej pewnym obiektem zainteresowania lingwistów{{r|markowski}}.