Wersja z 03:18, 31 mar 2019 edytuj Micpol (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 56 292 edycje m poprawa ujedn. i przek. -anglicyzmy ← poprzednia edycja		Wersja z 23:22, 21 maj 2019 edytuj anuluj edycję Alan ffm (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 85 526 edycji WP:SK+ToS+mSI+Bn, drobne redakcyjne, drobne techniczne następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Flag of Forces Françaises de l'Intérieur (FFI).png\|thumb\|Symbol [[Francuskie Siły Wewnętrzne\|Francuskich Sił Wewnętrznych]] (FFI) – zjednoczonego Ruchu Oporu]] [[Plik:Régions résistance.jpg\|thumb\|Regiony FFI w 1944. W strefie południowej wszystkie regiony oznaczono literą „R” i kolejnymi cyframi. W strefie północnej są to litery „A”, „B”, „C”, „D”, „M” i „P” a cyfra po literze oznacza podregion]] '''Francuski Wewnętrzny Ruch Oporu''' ({{w języku\|fr\|La Résistance Intérieure Française}}, ''Francuski Opór Wewnętrzny'', '''RIF'''), '''Ruch Oporu''' (fr. ''La Résistance''; dosłownie ''Opór, Sprzeciw''<ref>{{Cytuj \| url=https://pl.pons.com/tłumaczenie/francuski-polski/résistance \| tytuł=résistance. ~~: francusko~~Francusko » polski \| PONS<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=pl.pons.com \| język=pl \| data dostępu=2019-01-15}}</ref><ref>{{Cytuj \| url=https://context.reverso.net/tłumaczenie/francuski-polski/Résistance \| tytuł=Résistance -– Tłumaczenie na polski -– francuskich przykładów \| Reverso Context<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=context.reverso.net \| język=pl \| data dostępu=2019-01-15}}</ref>) – [[ruch oporu]] we Francji skierowany przeciwko [[III Rzesza\|niemiecko]]-[[Zjednoczone Królestwo Włoch\|włoskiemu]] okupantowi oraz władzom [[Francja Vichy\|kolaboracyjnym]] podczas [[II wojna światowa\|II wojny światowej]]. == Organizacje Ruchu Oporu == [[Plik:Medaille-resistance-IMG 0950.jpg\|thumb\|~~120px~~upright=0.5\|[[Medal Ruchu Oporu\|Medal Francuskiego Oporu z Rozetą]]]] [[Plik:Croix du combattant de la resistance FRANCE.jpg\|thumb\|~~120px~~upright=0.5\|[[Krzyż Kombatanta-Ochotnika Ruchu Oporu]]]] === Ruch Oporu przed powstaniem FFI === * '''Francuska Nadzieja''' (''~~L'Espoir~~L’Espoir Français'') – grupa utworzona 17 czerwca 1940 na terenach zaanektowanych przez III Rzeszę (Alzacja i Lotaryngia). Została rozbita w czerwcu i lipcu 1941. * '''Organizacja Specjalna''' (''Organisation Spéciale''; '''OS''') – skrajnie lewicowa organizacja związana z [[Francuska Partia Komunistyczna\|PC]] działająca od lipca 1940 do końca 1941 w obu strefach<ref>Do ataku III Rzeszy na Związek Radziecki działała bardzo słabo.</ref>. * '''Ci z Wyzwolenia''' (''Ceux de la Libération''; '''CDLL''') – związana z prawicą organizacja powstała 2 sierpnia 1940 w [[Strefa okupowana\|strefie północnej]]. * '''Czarna Ręka''' (''Le Groupe La Main Noire'') – młodziezowa grupa działająca w [[Alzacja\|Alzacji]] od września 1940. * '''Grupa Mario''' (''Le Groupe Mario'') – skrajnie lewicowa grupa związana z [[Francuska Partia Komunistyczna\|PC]] działająca w [[Mozela (departament)\|Mozeli]] od 1940<ref>Sur ce point voir: Pierre Schill, « Les mineurs de charbon étrangers membres du groupe de Résistance ~~‘‘Mario’’~~‘‘Mario” en Lorraine annexée (1940–1945) », dans Institut d’Histoire Sociale Minière, Mineurs immigrés. Histoire, témoignages (XIXè-XXè siècles), VO éditions, 2000, s. 243 i, 261.</ref><ref>{{Cytuj \| url=https://www.lelivrechezvous.fr/la-resistance-en-moselle-annexee-le-groupe-mario.html/ \| tytuł=La Résistance en Moselle annexée : Le groupe « Mario » -– Lorraine -– Coprur-Serpenoise \| Le Livre chez Vous, Editions du quotidien<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=lelivrechezvous.fr \| język=fr \| data dostępu=2019-01-13}}</ref><ref>Laurence Thibault (direction), Les femmes et la Résistance, Paris, AERI-Documentation française, 2006.</ref>. * '''Armia Ochotników''' (''Armée des Volontaires'') – stworzona w październiku 1940 organizacja działająca w strefie północnej. Po jej rozbiciu w 1942 ocaleni bojownicy wystąpili do Wyzwolenia-Północ, CDLL i OCM. * '''Wolni Strzelcy''' (''Franc-Tireur''; do grudnia 1941 pod nazwą ''France Liberté''<ref>Isabelle von Bueltzingsloewen, Laurent Douzou, Jean-Dominique Durand, Hervé Joly et Jean Solchany, Lyon dans la Seconde guerre mondiale : villes et métropoles à ~~l'épreuve~~l’épreuve du conflit, Rennes, Presses universitaires de Rennes, coll. « Histoire », 2016, s. 361.</ref>) – utworzona w listopadzie 1940 w strefie południowej lewicowa organizacja nie związana z żadną partią polityczną. * '''Wyzwolenie-Północ''' (''Libération-Nord'') – działająca w strefie północnej lewicowa organizacja utworzona z inicjatywy [[Francuska Sekcja Międzynarodówki Robotniczej\|SFIO]] w grudniu 1940. * '''Wyzwolenie-Południe''' (''Libération-Sud'') – powstałe w grudniu 1940 zbrojne ramię SFIO w [[Francja Vichy\|strefie południowej]]. Niezależne od Wyzwolenia-Północ. * '''Powstaniec''' (''~~L'Insurgé~~L’Insurgé'') – skrajnie lewicowa organizacja stworzona w 1940 w [[Rodan (departament)\|Rodan]] przez [[Partia Socjalistyczna Robotników i Chłopów\|PSOP]]. * '''Zemsta''' (''Vengeance'') – zorganizowana w grudniu 1940 w strefie północnej organizacja apolityczna. * '''Organizacja Cywilna i Wojskowa''' (''Organisation Civile et Militaire''; '''OCM''') – działająca od grudnia 1940 w strefie północnej organizacja tworzona zarówno przez lewicę, jak i prawicę<ref>Z początku prym wiedli w niej konserwatyści, którzy z czasem stracili impet kosztem socjalistów.</ref>. * '''[[Combat\|Walka]]''' (''Combat'') – utworzona w strefie południowej w 1941 organizacja związana z chadecją. * '''Walka Strefy Północnej''' (''Combat Zone Nord'') – rozbita w lutym 1942 chadecka organizacja strefy północnej powiązana z Walką ze strefy południowej. * '''Obrona Francji''' (''Défense de la France'') – założona w lipcu 1941 organizacja centrystyczna działająca głównie w strefie północnej. * '''[[Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy\|Wolni Strzelcy i Partyzanci]]''' (''Francs-Tireurs et Partisans''; '''FTP''') – powstałe z przekształcenia OS i działające od końca 1941 zbrojne ramię tworzonego głównie przez PC (stąd organizację określa się mianem [[Komunizm\|komunistycznej]]) i w mniejszości przez cześć działaczy SFIO i PSPO oraz niezależnych lewicowców [[Front Narodowy (Ruch Oporu)\|Frontu Narodowego na Rzecz Walki o Wyzwolenie i Niepodległość Francji]] (FN) będące najsilniejszą organizacją Ruchu Oporu. Działała zarówno w strefie północnej, jak i południowej, jako pierwsza organizacja obok sabotażu i dywersji postawiła na walkę partyzancką tworząc pierwsze grupy, a następnie oddziały [[maquis]]. FTP dzielili się na '''[[Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy\|FTPF]]''' (Francuzi) i '''[[Francs-tireurs et partisans – Main d’oeuvre immigrée\|FTP-MOI]]''' (obcokrajowcy przebywający na terenie Francji). * '''Grupa ~~Derhan'a~~Derhan’a''' (''Le Groupe Derhan'') – grupa związana z ruchem gaullistowskim działająca w Mozeli w latach ~~1942-43~~1942–1943. * '''Infiltracja Administracji Publicznej''' (''Noyautage des Administrations Publiques''; '''NAP''') – grupa wydzielona z organizacji Walka zajmująca się infiltracją [[Francja Vichy\|Państwa Francuskiego]]. * '''Tajna Armia''' (''Armée Secrète''; '''AS''') – [[Charles de Gaulle\|gaullistowska]]<ref>Nie mylić z [[gaullizm]]em, czyli ideologią prawicową, której nazwa także pochodzi od nazwiska [[Charles de Gaulle\|Charles’a de Gaulle’a]]. W AS znaleźli się ludzie o różnych poglądach.</ref> organizacja powstała we wrześniu 1942 w strefie południowej z połączenia Walki, Wyzwolenia-Południe i Wolnych Strzelców. Podporządkowana była Ruchowi Zjednoczenia Ruchu Oporu (MUR). Postawiła na rozwój działalności sabotażowo-dywersyjnej oraz partyzanckiej. W okresie późniejszym rozwinęła swoją działalność o strefę północną nawiązując kontakt z Wyzwoleniem-Północ, CDLL, CDLR i OCM, a także z ORA w strefie południowej i angażując je w Krajową Radę Ruchu Oporu (CNR). Podjęto również współpracę z FN także wchodzącym w skład CNR. * '''Wolny Korpus ~~Pommiès'a~~Pommiès’a''' (''Corps Franc Pommiès''; '''CFP''') – założona 17 listopada 1942 przez byłego oficera Armii Rozejmowej organizacja działająca w [[Pireneje\|Pirenejach]]. 17 lutego 1943 podporządkowała się ORA. * '''Organizacja Oporu Armii''' (''Organisation de Résistance de ~~l'Armée~~l’Armée''; '''ORA''') – działająca w strefie południowej od 31 stycznia 1943 apolityczna organizacja [[Henri Giraud\|giraudyjska]]. Trzon ORA stanowili żołnierze byłej Armii Rozejmowej sprzeciwiający się kolaboracji. Organizacja działała zarówno w ruchu sabotażowym, jak i maquis. Jako pierwsza w całym Ruchu Oporu zaczęła też używać francuskich stopni wojskowych. Pomimo początkowej niechęci do gaullistów latem 1943 (wraz z utworzeniem [[Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego\|CFLN]]) rozpoczął się proces zjednoczenia ORA z AS. Organizacja była największą siłą Ruchu Oporu po FTP i AS. * '''Ci z Ruchu Oporu''' (''Ceux de la Résistance''; '''CDLR''') – apolityczna organizacja działająca od 18 maja 1943 w strefie północnej. * '''Misja Lotaryngia''' (''Le Groupe Mission Lorraine'') – grupa Ruchu Oporu w Mozeli podporządkowana ORA od października 1943. === Zjednoczony Ruch Oporu w 1944 === '''[[Francuskie Siły Wewnętrzne]]''' (''Forces Françaises de ~~l'Intérieur~~l’Intérieur''; '''FFI''') powstały 1 lutego 1944 ze zjednoczenia wszystkich organizacji Ruchu Oporu<ref>François Marcot (dir.), Université de Franche-Comté et Université de Bourgogne, La Résistance et les Français : lutte armée et maquis, Presses Universitaires de Franche-Comté, coll. « colloque international de Besançon 15-17 juin », 1996, s. 549, s. 167.</ref>, główny trzon stanowiły FTP<ref>FTPF i FTP-MOI zachwali przy tym autonomię.</ref>, AS i ORA. Organizacja ta przyjęła charakter wojskowy (wprowadzono stopnie wojskowe) i apolityczny (znaleźli się w niej jednocześnie komuniści, socjaliści, liberałowie, chadecy i konserwatyści). Główny etap działania FFI przypada na francuskie powstanie narodowowyzwoleńcze, które wybuchło po [[Lądowanie w Normandii\|utworzeniu drugiego frontu]]. FFI podlegały CNR oraz [[Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego\|CFLN]] (później [[Rząd Tymczasowy Republiki Francuskiej (1944–1946)\|Rządowi Tymczasowemu]]). === Siatki wywiadowcze === W czasie II wojny światowej na terenie całej Francji działały 324 siatki wywiadowcze związane w większości z wywiadem francuskim ([[Centralne Biuro Wywiadu i Akcji\|BCRA]]/[[Generalne Kierownictwo Służb Specjalnych\|DGSS]]), brytyjskim ([[Special Operations Executive\|SOE]] i [[Secret Intelligence Service\|MI6]]) i amerykańskim ([[Office of Strategic Services\|OSS]]). Do 1942 działa we Francji także radziecka siatka wywiadowcza [[Czerwona Orkiestra]], której ocleni agenci wstąpili do Ruchu Oporu<ref>{{Cytuj \| url=https://www.archives.gov/iwg/research-papers/red-orchestra-irr-file.html#note1 \| tytuł=Report on the IRR File on The Red Orchestra \| National Archives<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=archives.gov \| język=en \| data dostępu=2019-01-15}}</ref>. Jedną z siatek niepowiązanych z żadnym wywiadem kierował komunista [[Georges Wodli]] ps. „Jules” (''Le Réseau Wodli'' -– ''Siatka Woldi''). Działała ona w Alzacji od 1941 aż do wyzwolenia<ref>Marie-Louise Goergen (sous la direction de), Cheminots et militants. Un siècle de syndicalisme ferroviaire, Paris, Editions de l’Atelier, 2003, p. 422 à 424.</ref>. === Narodowy Ruch Jeńców Wojennych i Deportowanych === Linia 43 ⟶ 44: == Historia == [[Plik:Members of the Maquis in La Tresorerie.jpg\|thumb~~\|120px~~\|[[Maquis]] w [[La Trésorerie]] we wrześniu 1944]] We Francji cały [[ruch oporu]] stopniowo podporządkował się [[Wolna Francja\|Komitetowi Wolnej Francji]] (później [[Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego\|Francuskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego]]) w [[Londyn]]ie i [[Algieria francuska\|Algierii]], kierowanemu przez [[Charles de Gaulle\|Charles’a de Gaulle’a]] i odgrywającemu rolę francuskiego rządu emigracyjnego. Działacze tego ruchu organizowali pomoc jeńcom wojennym, propagandę, sabotaż i dywersję oraz akcje zbrojne przy wsparciu państw [[Alianci (II wojna światowa)\|alianckich]], w tym brytyjskiego [[Special Operations Executive\|SOE]] i amerykańskiego [[Office of Strategic Services\|OSS]]. Ponadto działania zbrojne prowadziła [[partyzantka]], początkowo głównie [[Komunizm\|komunistyczna]]. Francuscy badacze historii ruchu oporu wyróżniają dwa podstawowe rodzaje typów organizacji – „ruchy” (''mouvements'' – bardziej masowe, o rozległej działalności, było dziewięć znaczniejszych, z mniejszymi łącznie 21) i „siatki” (''réseaux'' – niewielkie, koncentrujące się na wybranej sferze działania, było ich ponad 200). Partyzantka skupiała jesienią 1943 kilkanaście tysięcy osób zaś masowego charakteru nabrała po rozpoczęciu [[Operacja Overlord\|inwazji alianckiej]] w czerwcu 1944. Linia 51 ⟶ 52: W roku 1942 [[Gaullizm\|gaulliści]] z Londynu i działacze ''Résistance'' skoordynowali swe poczynania wobec wzmagających się represji Niemców oraz reżimu Vichy. Poważne wzmocnienie dla podziemia przyniosło zjednoczenie politycznych sił ''Résistance'': delegat de Gaulle’a [[Jean Moulin]] (członek partii radykalnej, organizator) został pierwszym przewodniczącym ''[[Krajowa Rada Ruchu Oporu\|Krajowej Rady Ruchu Oporu]]'' (CNR), w której skład weszły główne siły polityczne ''Résistance'': komuniści, socjaliści, radykałowie, chrześcijańscy demokraci. Po aresztowaniu Moulina na czele CNR stanął [[Georges Bidault]]. W marcu 1944 w ślad za zjednoczeniem politycznym nastąpiło zjednoczenie wojskowe podziemia. Poprzez scalenie kilku organizacji zbrojnych głównie gaullistów z [[AS (organizacja)\|AS]] i komunistów z [[Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy\|FTPF]] oraz zawodowych wojskowych z ORA powstały ''[[Francuskie Siły Wewnętrzne]]'' (FFI). Ich dowódcą został generał [[Marie Pierre Kœnig\|Marie Pierre Koenig]]. W ostatnim roku okupacji nastąpił znaczny wzrost liczby akcji bojowych, aktów sabotażu oraz dywersji. Największe natężenie osiągnęły one po rozpoczęciu operacji wyzwalania [[Europa Zachodnia\|Europy Zachodniej]] 6 czerwca 1944 – rozwinęła się wówczas masowa partyzantka. W Paryżu i [[Marsylia\|Marsylii]] wybuchły powstania zbrojne. ''Résistance'' samodzielnie oswobodziła szereg departamentów francuskich opuszczanych przez wycofujący się [[Wehrmacht]]. Po wyzwoleniu Francji znaczna część członków oddziałów ''Résistance'' wstąpiła do oddziałów regularnych armii francuskiej. Po podpisaniu przez nowe władze Francji [[Rozejm w Compiègne (1940)\|zawieszenia broni]] [[Alzacja]] i część [[Lotaryngia\|Lotaryngii]], które Francja odzyskała w 1919 po 48 latach zaboru, zostały włączone w granice [[III Rzesza\|III Rzeszy]]. Oddzielenie od reszty kraju i inny rodzaj okupacji z naciskiem na germanizację były powodem słabszej działalności Ruchu Oporu w tym regionie, który nastawił się głównie na działalność wywiadowczą i propagandową walkę z germanizacją oraz przymusowym wcielaniem miejscowej ludności do [[Wehrmacht]]u i [[Reichsarbeitsdienst]]<ref>https://www.thionville.fr/fr/actualite/26-La_Resistance_en_Moselle_annexee.</ref>. == Program Krajowej Rady Ruchu Oporu == Linia 61 ⟶ 62: == Obcokrajowcy w Ruchu Oporu == We francuskim Ruchu Oporu prócz samych Francuzów walczyli także przedstawiciele innych narodowości min. Niemcy (np. [[Otto Kühne]]), Włosi, Hiszpanie, Rosjanie i Polacy. Większość z nich znalazła się w FTP-MOI<ref>{{Cytuj \| url=https://blogs.mediapart.fr/laurence-karsznia/blog/081113/bande-annonce-du-documentaire-les-ftp-moi-dans-la-resistance \| tytuł=Bande annonce du documentaire „Les FTP MOI dans la Résistance” \| Le Club de Mediapart<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> \| opublikowany=blogs.mediapart.fr \| język=fr \| data dostępu=2019-01-15}}</ref>. === Polski ruch oporu we Francji === {{osobny artykuł\|Polacy we francuskim ruchu oporu}} W Ruchu Oporu na terenie Francji działało około 40 tysięcy [[Polacy\|Polaków]] głównie spośród [[Polonia we Francji\|Polonii francuskiej]] oraz polskich uchodźców i wojskowych. Część z nich walczyła bezpośrednio w organizacjach francuskich, głównie w FTP-MOI, powstały także stricte polskie siatki wywiadowcze i organizacje min. podległa [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie\|rządowi w Londynie]] [[Polska Organizacja Walki o Niepodległość]] i lewicowa [[Polska Milicja Patriotyczna]]. W rejonie [[Vercors (masyw górski)\|Vercors]] działała współpracująca z Francuzami brytyjska agentka [[Special Operations Executive\|SOE]] polskiego pochodzenia [[Krystyna Skarbek]]<ref>https://lekturaobowiazkowa.pl/nie-na-temat/krystyna-skarbek-agentka-kochanka-bohaterka/.</ref>. W strukturach ''Résistance'' ulokowana była także łączniczka Komendy Głównej [[Armia Krajowa\|Armii Krajowej]]. W wyniku wojny, na terenie Francji zginęło około 5 tysięcy polskich bojowników, w tym ks. [[Wojciech Rogaczewski]]. == Przypisy ==▼ {{Przypisy\|▼ * <ref name=Tollet>{{Cytuj książkę \| autor = A. Tollet \| tytuł = La classe ouvriere dans la Resistance \| strony = 217\| miejsce = Paris \| wydawca = \| data = 1969 \| isbn =}}</ref>▼ * <ref name=Osprey>{{Cytuj książkę \| autor = [[Steven Zaloga]] \| tytuł = Wyzwolenie Paryża. Wyścig ku Sekwanie \| strony = \| miejsce = \| wydawca = [[Osprey Publishing]] w pol. Amercom \| data = 2010 \| isbn = 9788326105333}}</ref>▼ }}▼ == Bibliografia == {{Commonscat\|French resistance}}▼ * [[Paul Cribeillet]], Życie i walka partyzantów, 1947 (tłum. 1951) * [[Albert Ouzoulias]], synowie Nocy, 1975 (tłum. 1979) * Charles Tillon, Les FTP Témoignage Pour Servir À ~~L'histoire~~L’histoire de la Résistance. * Charles Tillon, Les FTP La guérilla en France: Nouv. Julliard, Union générale ~~d'éditions~~d’éditions, 1966 * Jean-Pierre Azéma, De Munich à la Libération, 1938-1944, Éditions du Seuil, Paris, 1979 * Sous la direction de Jean-Pierre Azéma et François Bédarida, La France des années noires (2 vol.), Éditions du Seuil, Paris, 1993 * Pierre Broué et Raymond Vacheron, Meurtres au maquis, Éditions Grasset, Paris, 1997 * Pierre Cluzel, Le Contre-espionnage au maquis, Collection révélations, Fernand Nathan * Laurent Douzou et alii (dir.) La Résistance et les Français : villes, centres et logiques de décision, Institut d’histoire du temps présent, 1995 * Laurent Douzou, La résistance française, une histoire périlleuse, Éditions du Seuil, 2005 * Roger Faligot et Rémi Kauffer, Les Résistants, Éditions Fayard, Paris, 1989 {{ka}} ▲== Przypisy == ▲{{Przypisy\| ▲* <ref name=Tollet>{{Cytuj książkę \| autor = A. Tollet \| tytuł = La classe ouvriere dans la Resistance \| strony = 217\| miejsce = Paris \| wydawca = \| data = 1969 \| isbn =}}</ref> ▲* <ref name=Osprey>{{Cytuj książkę \| autor = [[Steven Zaloga]] \| tytuł = Wyzwolenie Paryża. Wyścig ku Sekwanie \| strony = \| miejsce = \| wydawca = [[Osprey Publishing]] w pol. Amercom \| data = 2010 \| isbn = 9788326105333}}</ref> ▲}} ▲{{Commonscat\|French resistance}} [[Kategoria:Francuski ruch oporu\| ]]

Francuski ruch oporu: Różnice pomiędzy wersjami