Główny Komitet Ratunkowy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Główny Komitet Ratunkowy''' – organizacja samopomocowa działająca w latach 1915–1918 w części Królestwa Polskiego okupowanej przez [[Austro-Węgry]].

Główny Komitet Ratunkowy powstał 13 listopada 1915 r. w Lublinie, na bazie struktur rozwiązanego przez władze okupacyjne [[Centralny Komitet Obywatelski w Warszawie|Centralnego Komitetu Obywatelskiego]]. Komitet lubelski stanowił centralę ruchu ratunkowego, natomiast jednostkami niższego szczebla były: komitety ziemi (gubernialne), komitety powiatowe, komitety gminne i miejskie. Struktury działające w Lublinie, Radomiu, Kielcach i Piotrkowie miały rangę komitetów powiatowych. Zgodnie z „Regulaminem Komitetów Ratunkowych”, głównym zadaniem tych struktur była "regulacja„regulacja organizacji samopomocy ludności, która ucierpiała wskutek wojny, dla umożliwienia jej przetrwania wojny i utrzymania prawidłowego biegu życia prywatnego i publicznego"publicznego”<ref>[[Marek Przeniosło]], ''Organizacje samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej'' w: ''[[Niepodległość i Pamięć]]'' nr 1 (33) 2011 s. 59-6059–60.</ref>.Funkcje Funkcję prezesów GKR pełnili [[Henryk Dembiński (poseł)|Henryk Dembiński]], po jego śmierci w lutym 1916 r. nowym przewodniczącym został [[Juliusz Tarnowski (polityk)|Juliusz Tarnowski]]. Na początku 1917 r. Tarnowskiego zastąpił [[Jan Stecki]]. Do kolejnej zmiany na stanowisku prezesa doszło w kwietniu 1918 r., został nim [[Juliusz Zdanowski]],Początkowo w ramach Komitetu funkcjonowały 4 wydziały: Ogólny, Dobroczynny, Sanitarny i Gospodarczy (Przemysłowo-Handlowy). W okresie późniejszym utworzono kolejne: Rolniczy, Budowlany i Kredytowy.<ref>[[Małgorzata Przeniosło]], ''Organizacje samopomocy społecznej na Kielecczyźnie w latach I wojny światowej,'', "Studia„Studia Muzealno-Historyczne"Historyczne” t. 7, 2015, s. 68.</ref> .

Dzięki wysiłkom miejscowego społeczeństwa oraz pomocy udzielonej przez Książęco-Biskupi Komitet w Krakowie, a także przychylnej postawie ówczesnych władz okupacyjnych nastąpił szybko stworzono sieć lokalnych komitetów ratunkowych. Zgodnie z założeniami przyjętymi przez centralę GKR w skład gminnych komitetów ratunkowych wchodzić mieli przedstawiciele różnych grup społecznych i zawodowych. Przewidywano, że powinien się w nich znaleźć reprezentant duchowieństwa, większej własności, przemysłu, mniejszej własności i nauczycieli. W praktyce, ze względu na specykęspecyfikę poszczególnych gmin, skład społeczno-zawodowy komitetów był niejednolity. W skład prezydium GKR w 1918 r. wchodzili: [[Juliusz Zdanowski]], (prezes), [[Stefan Drojecki]], [[Strona jeszcze nie istnieje|Jan Kowerski,]], [[Antoni Olszewski (minister)|Antoni Olszewski]], [[Stefan Plewiński]] i [[Stanisław Śliwiński (minister)|Stanisław Śliwiński]]. W czerwcu 1918 r. na obszarze okupacji austro-węgierskiej działało 27 komitetów powiatowych (w tym cztery miejskie na prawach komitetów powiatowych) oraz 495 komitetów gminnych i miejskich<ref>Jerzy Holzer, Jan Molenda, ''Polska w pierwszej wojnie światowej,'', Warszawa 1967, s. 351.</ref>. Podobnie jak w przypadku [[Rada Główna Opiekuńcza (1916–1921)|Rady Głównej Opiekuńczej]] działającej w okupacji niemieckiej zadaniem GKR było niesienie pomocy ludności cywilnej poszkodowanej przez wojnę w tym także uchodźcom wojennym w postaci żywności, odzieży, zasiłków pieniężnych. Organizacja prowadziła także rejestrację strat wojennych.

GKR czerpał niezbędne do funkcjonowania środki z różnorodnych źródeł. Początkowo bardzo znaczna ich część pochodziła z [[Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce|Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny]] w Polsce (tzw. Komitetu Vevejskiego) i [[Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny|Książęco-Biskupiego Komitetu]] w Krakowie. Budżety Komitetów poważnie wzmacniały też datki przekazywane przez władze okupacyjne (szczególnie w późniejszym okresie, gdy środki pochodzące z dwóch pierwszych źródeł zaczęły maleć). W czerwcu 1918 r. GKR utrzymywał w sumie 160 schronisk, przytułków z całodziennym wyżywieniem oraz ochron, 80 tanich kuchni, jadłodajni i herbaciarni, 12 szpitali i 80 ambulatoriów. Jedną z najważniejszych i jednocześnie najtrudniejszych kwestii, którymi zajmowały się komitety ratunkowe, było zabezpieczenie aprowizacji społeczeństwa na danym terenie i rozwiązywanie problemów z tym związanych. Na szeroką skalę prowadziły także akcję zaopatrzenia ubogiej ludności w odzież i obuwie. Pośredniczyły one również w umieszczaniu na wsi podczas miesięcy letnich dzieci z większych miast. Komitety ratunkowe zajmowały się także problemem odbudowy zniszczonych terenów oraz kwestią uzyskania wynagrodzenia za poniesione straty w związku z działaniami wojennymi i rejestracją tych strat<ref>[[Marek Przeniosło]], ''Organizacje samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej'' w: ''[[Niepodległość i Pamięć]]'' nr 1 (33) 2011 s. 61-6261–62.</ref>.

Po odzyskaniu niepodległości struktury Głównego Komitetu Ratunkowego weszły w skład [[Rada Główna Opiekuńcza (1916–1921)|Rady Głównej Opiekuńczej]]<ref>Jerzy Holzer, Jan Molenda, ''Polska w pierwszej wojnie światowej,'', Warszawa 1967, s. 352.</ref>.

* [[Jerzy Holzer]], [[Jan Molenda]], ''Polska w pierwszej wojnie światowej,'' Warszawa 1967, s. 351-352351–352

* [[Małgorzata Przeniosło]], ''Organizacje samopomocy społecznej na Kielecczyźnie w latach I wojny światowej,'' "Studia„Studia Muzealno-Historyczne"Historyczne” t. 7, 2015, s. 65-7965–79