Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej: Różnice pomiędzy wersjami

Impulsem do powołania ZOMO były wydarzenia [[Poznański Czerwiec|poznańskiego czerwca 1956]]<ref name="Eisler">{{cytuj książkę |autor=Jerzy Eisler |tytuł=Polskie miesiące, czyli kryzys(y) w PRL |url=http://pamiec.pl/pa/biblioteka-cyfrowa/publikacje/9929,Jerzy-Eisler-Polskie-miesiace-czyli-kryzysy-w-PRL.html |rok=2008 |isbn=9788376290195 |wydanie=EPUB |rozdział=Październik 1956 roku}}</ref>, które ukazały brak przygotowania wojska i [[Milicja Obywatelska|milicji]] do pacyfikowania dużych rozruchów ulicznych. Formalną podstawę do utworzenia ZOMO stanowiła uchwała Rady Ministrów PRL z 4 grudnia 1956<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Jałoszyński | imię = Kuba | autor link = Kuba Jałoszyński | tytuł = Organy administracji rządowej wobec zagrożeń terrorystycznych. Siły zbrojne wobec terroryzmu | wydawca = Wyższa Szkoła Administracji | miejsce = Bielsko-Biała | data = 2009 | isbn = 978-83-60430-57-6 | strony = 58}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Majer | imię = Piotr | tytuł = Milicja Obywatelska 1944-1957: geneza, organizacja, działalność, miejsce w aparacie władzy | wydawca = Wydawn. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego | miejsce = Olsztyn | data = 2004 | strony = 415 | isbn = 83-7299-331-9 }}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = praca zbiorowa | tytuł = Ochrona bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego w Polsce 1944-1988 | wydawca = Akademia Spraw Wewnętrznych | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 152 | inni = pod red. nauk. Tadeusza Walichnowskiego}}</ref> ([[Antoni Dudek|A. Dudek]] podaje inną datę tej uchwały -– [[Wigilia Bożego Narodzenia|Wigilia]], tj. 24 grudnia 1956{{r|Wprost}}). Pierwsze wytyczne dotyczące pełnienia przez nie służby zostały wprowadzone rozkazem Komendanta Głównego MO z dnia 17 lipca 1957 (rozkaz nr 5/57). ZOMO funkcjonowało na zasadach wojskowych i było skoszarowaną formacją paramilitarną. Od 1973 zaczęto do niej rekrutować poborowych, by odbywali w tych oddziałach zasadniczą służbę wojskową<ref name=Wprost>{{cytuj stronę| url = http://www.wprost.pl/ar/10636/Bijace-serce-partii/?O=10636&pg=2| tytuł = Bijące serce partii| autor = [[Antoni Dudek]]| opublikowany = | praca = Wprost 24| data = 2001| język = pl| data dostępu = 2010-03-14}}</ref>. Poborowi służący w ZOMO (szczególnie w latach 1970, bo później z racji coraz gorszego odbioru społecznego tej formacji służba w niej straciła na atrakcyjności) byli w większości ochotnikami do tej służby, co wynikało z poniższych przyczyn<ref>Dariusz Gizak „By(i)łem w ZOMO”.</ref><ref>Bogdan Juruś „Byłem w ZOMO”.</ref>:

W 1983 funkcjonariuszy ZOMO zaczęto wyposażać w nagolenniki oraz nowe, głębsze kaski. Później pojawiły się kamizelki chroniące przed uderzeniami (tzw. żółwie). Do rozpędzania demonstracji milicja otrzymała nowe armatki wodne Hydromil 2, skonstruowane na podwoziu [[Jelcz 400442D|Jelcza]], pięciolufowe automatyczne wyrzutnie granatów łzawiących i transportery opancerzone wyposażone w tarany lub parkany ochronne. Warto wspomnieć o wypożyczonych od wojska dmuchawach WUS (używanych bardzo rzadko) i miotaczach pocisków gumowych (MPG) znajdujących się na wyposażeniu plutonów specjalnych. W ramach „bratniej pomocy” w l. 80. formacja otrzymała także transportery [[BTR-60]] z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] oraz transportery opancerzone [[BTR-152]] z [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]], armatki wodne [[Tatra (przedsiębiorstwo)|Tatra]] z [[Czechosłowacja|CSRS]], duże partie metalowych granatów gazowych RWK z NRD. Te ostatnie po odpaleniu rozgrzewały się do ok. 300&nbsp;°C, uniemożliwiając ich odrzucenie. W sumie jednak modernizacja wyposażenia w czasie rządów [[Wojciech Jaruzelski|gen. Jaruzelskiego]] miała ograniczony zasięg, bowiem – podobnie jak na wiele innych celów – brakowało wówczas pieniędzy<ref name=Wprost />.

W latach 80. formacje ZOMO były używane głównie do rozpraszania manifestacji opozycyjnych, podczas których zasłynęły z brutalności i bezwzględności. Wtedy też narodziły się potoczne, pogardliwe nazwy jej funkcjonariuszy – „zomowcy” i „zomole” lub „bijące serce partii” dla całej formacji. Główne zadania pacyfikacji strajków, które wybuchły na wieść o wprowadzeniu stanu wojennego, powierzono ZOMO i MO. Mur w [[Pacyfikacja kopalni Wujek|kopalni „Wujek”]] obaliły 16 grudnia 1981 roku wojskowe czołgi, ale do górników strzelał specjalny pluton ZOMO. Od ich kul zginęło 9 osób. Łącznie w czasie stanu wojennego w wyniku ataków ZOMO zginęło około 40 osób<ref name=Dziennik>{{cytuj stronę| url = http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article357896/ZOMO_bijace_serce_partii.html| tytuł = ZOMO – „bijące” serce partii| autor = „Historia PRL”, tom VII, 1956| opublikowany = 13 kwietnia 2009| praca = Dziennik.Pl Wydarzenia| data = | język = pl| data dostępu = 2010-03-14}}</ref>. Po raz ostatni ZOMO zostało użyte 3 lipca 1989, kiedy rozpędziło demonstrację przeciwko zaproponowaniu kandydatury generała Wojciecha Jaruzelskiego na urząd prezydenta Polski<ref name=Dziennik />.

* [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Zmotoryzowane-Odwody-Milicji-Obywatelskiej;4001896.html Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej] w [[Encyklopedia PWN (internetowa)|Internetowa encyklopedia PWN]].

* [http://web.archive.org/web/20140207194958/http://www.dzis-nie-bija.org/ Oddziały ZOMO rozbijające manifestację w Gdańsku 1 maja 1982 roku]