Gwara: Różnice pomiędzy wersjami

'''Gwara''', '''gwara ludowa''' – w klasycznym rozumieniu: terytorialna [[odmiana językowa|odmiana języka]], mowa ludności (zwłaszcza wiejskiej), odmienna od [[Język standardowy|języka standardowego]] i gwar sąsiadujących ze względu na odrębności językowe, przede wszystkim [[fonetyka|fonetyczne]] i [[słownictwo|leksykalne]]{{odn|Urbańczyk|1992|s=105}}. W polskojęzycznych pracach dialektologicznych jednostkę tę ujmuje się zwyczajowo jako podrzędną w stosunku do [[dialekt]]u{{odn|Urbańczyk|1992|s=105}}{{odn|Wyderka|2003|s=89–90}}, traktując ją jako synonim terminów «poddialekt»„poddialekt”{{r|:2}} i «subdialekt»„subdialekt”{{r|:0}}; czasem wyróżnia się również podrzędne wobec dialektu zespoły gwarowe.

Niekiedy pojęcia «gwara»„gwara” i «dialekt»„dialekt” używane są zamiennie, np. zróżnicowany wewnętrznie [[etnolekt śląski]] bywa popularnie określany zarówno jako «gwara„gwara śląska»śląska”, jak i «dialekt„dialekt śląski»śląski”. Taka konwencja nazewnicza zyskuje również uznanie ze strony niektórych polskich dialektologów{{odn|Wyderka|2003|s=89–90}}{{r|doi10.17651/polon.37.12-s5}}. Mianem gwary określa się także mowę ludności wiejskiej jako całość{{odn|Urbańczyk|1992|s=105}}.

W innym, nowszym ujęciu termin «gwara»„gwara” przyjmuje rozszerzony zakres znaczeniowy, funkcjonując również jako określenie na inne formy odrębności językowej, takie jak [[żargon]]/[[socjolekt]] (elementy leksykalne właściwe dla pewnej [[Grupa społeczna|grupy społecznej]], zawodowej lub [[subkultura|subkultury]]) oraz odmiany języka charakterystyczne dla niewykształconych mieszkańców środowisk miejskich. Terminów «gwara„gwara ludowa»ludowa” i «gwara„gwara terytorialna»terytorialna” używa się zatem, aby odróżnić gwary w sensie klasycznym od nowszych pojęć, takich jak [[gwara miejska]], [[socjolekt|gwara środowiskowa]] i [[gwara zawodowa]]{{r|:1}}.

Jako że gwary terytorialne, w przeciwieństwie do profesjolektów, prócz różnic leksykalnych wykazują regularne odmienności gramatyczne, fonetyczne i fonologiczne w stosunku do [[język ogólny|języka ogólnonarodowego]], używanie terminu «gwara»„gwara” w odniesieniu do profesjolektów uchodzi niekiedy za niefortunne (według autorów ''Słownika terminologii językoznawczej'' wystarczyłoby określenie «słownictwo„słownictwo zawodowe»zawodowe”). Termin «gwara„gwara zawodowa»zawodowa” przyjął się jednak szeroko ze względu na to, że gwary zawodowe robotników i rzemieślników, do których sprowadzają się gwary miejskie, zachowują ze względu na ich wzajemne związki pewne podobieństwa fonetyczne i fonologiczne względem gwar terytorialnych{{odn|Gołąb|Heinz|Polański|1968}}.

* {{Cytuj |autor redaktor=Urbańczyk, [[Stanisław Urbańczyk]]; | tytuł = Encyklopedia wiedzyjęzyka opolskiego języku|data = polskim1992 |isbn = 8304029944 |wydanie = 2 |miejsce = Wrocław |wydawca data=1978 Ossolineum |oclc = 30953882 |odn=tak}}