Parafilia: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Zeżryjbąka (dyskusja | edycje) Nie podano opisu zmian Znacznik: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) |
m Wycofano edycje użytkownika Zeżryjbąka (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Cybularny. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 157:
=== Klasyfikacja ICD-10 ===
W 10 wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ([[Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10|ICD-10]]), stosowanej przez [[Światowa Organizacja Zdrowia|Światową Organizację Zdrowia]]<ref>[http://www.who.int/classifications/apps/icd/icd10online/ World Health Organization, International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, (2007).]</ref>, parafilie oznaczone są kodami o początku F65<ref>[http://apps.who.int/classifications/apps/icd/icd10online/index.htm?gf60.htm+ Chapter V, Block F65; Disorders of sexual preference.]</ref>:
{| class="wikitable"
!Kod
!Nazwa
!Warunkiem osiągnięcia satysfakcji seksualnej jest:
|-
|F65.0
|align="center"| [[fetyszyzm (seksuologia)|fetyszyzm]]
|align="left"| użycie nieosobowych (najczęściej nieożywionych) obiektów (z obecnością lub bez partnera osobowego).
|-
|F65.1
|align="center"| [[Transwestytyzm|transwestytyzm fetyszystyczny]]
|align="left"| u osoby heteroseksualnej, ubieranie się w odzież właściwą osobie płci przeciwnej, zwykle bez realnego partnera, ale z wyobrażaniem sobie, że jest się też tym partnerem.
|-
|F65.2
|align="center"| [[ekshibicjonizm]]
|align="left"| pokazywanie swoich narządów płciowych zaskoczonym (nieprzewidującym tego) obcym osobom.
|-
|F65.3
|align="center"| [[Wojeryzm|podglądactwo]]
|align="left"| obserwowanie niewiedzącej o tym, niepodejrzewającej tego i niezgadzającej się na to osoby, która jest naga, zdejmuje ubranie lub jest w trakcie czynności seksualnej.
|-
|F65.4
|align="center"| [[pedofilia]]
|align="left"| czynność seksualna z udziałem dziecka lub dzieci, które nie weszły w okres pokwitania (zwykle w wieku 13 lat lub młodszych).
|-
|F65.5
|align="center"| [[sadomasochizm]]
|align="left"| bycie (rzeczywiste, niesymulowane) upokarzanym, bitym, wiązanym lub doznawanie cierpienia w inny sposób, rzeczywiste (niesymulowane), fizyczne (ból) lub psychiczne cierpienie (w tym upokorzenie) innej osoby (ofiary), obecność cierpienia i przemocy podczas aktów seksualnych.
|-
|F65.6
|align="center"| złożona parafilia
|align="left"| różne obiekty lub czynności
|-
|F65.8
|align="center"| inne parafilie
|align="left"| inne
|-
|F65.9
|align="center"| parafilia nieokreślona
|align="left"| nieokreślone elementy
|}
=== Parafilie niespecyficzne ===
Istnieje także wiele rzadkich typów parafilii „niespecyficznych”, które nie zostały wymienione w klasyfikacjach, lecz obecne są w literaturze:
{| class="wikitable"
!Nazwa
!Warunkiem osiągnięcia satysfakcji seksualnej jest:
|-
|align="center"| [[skatologia telefoniczna]]
|align="left"| prowadzenie obscenicznych rozmów przez telefon<ref name="A">Carson R. i inni, (2003), Psychologia zaburzeń, GWP, Gdańsk.</ref>;
|-
|align="center"| [[nekrofilia]]
|align="left"| kontakt ze zwłokami<ref name="B">Seligman M. i inni, (2003), Psychopatologia, Zysk i s-ka, Poznań.</ref>;
|-
|align="center"| autogynofilia
|align="left"| wyobrażanie sobie, że jest się kobietą<ref name=A />;
|-
|align="center"| [[asfiksja autoerotyczna]]
|align="left"| ograniczanie sobie dostępu tlenu (duszenie się)<ref name=A />;
|-
|align="center"| [[efebofilia]]
|align="left"| kontakt z osobami w późnym wieku dojrzewania<ref name=A />;
|-
|align="center"| [[hebefilia]]
|align="left"| kontakt z osobami w wieku dojrzewania<ref name=A />;
|-
|align="center"| partenofilia
|align="left"| kontakt wyłącznie z osobami, które nie przeszły jeszcze inicjacji seksualnej<ref name=A />;
|-
|align="center"| [[gerontofilia]]
|align="left"| kontakt z osobami w zaawansowanym wieku<ref name=A />;
|-
|align="center"| [[zoofilia]]
|align="left"| kontakt ze zwierzętami<ref name=B />;
|-
|align="center"| [[abasiofilia]]
|align="left"| kontakt z osobami z dysfunkcjami narządów ruchu<ref name=A />;
|-
|align="center"| [[urofilia]]
|align="left"| oddawanie moczu<ref>{{Cytuj|autor = Andrew M Colman |tytuł = A Dictionary of Psychology |data = 2006 |isbn = 978-0-19-280632-1 |wydanie = 2nd ed |miejsce = Oxford |wydawca = Oxford University Press |oclc = 62281877 }}</ref>;
|}
Lista ta nie wyczerpuje wszystkich istniejących rodzajów parafilii; pewne źródło wymienia ich aż 547<ref name="aggrawal">{{Cytuj książkę | imię=Anil | nazwisko=Aggrawal | tytuł=Forensic and Medico-legal Aspects of Sexual Crimes and Unusual Sexual Practices | wydawca=CRC Press | miejsce=Boca Raton | rok=2009 | isbn=1420043080 }}</ref>.
== Przyczyny zaburzeń preferencji seksualnych ==
Wiele osób dotkniętych parafiliami jest w stanie wskazać genezę swoich preferencji, wynikają one bowiem często z kojarzenia danego [[Bodziec (psychologia)|bodźca]] z satysfakcją seksualną (zob. [[warunkowanie]]). Zdaniem niektórych badaczy, tego typu wyjaśnienia mogą być jedynie [[Racjonalizacja|racjonalizacją]], która zakrywa faktyczne, [[Nieświadomość (psychoanaliza)|nieświadome]] źródło parafilii. Rzeczywista przyczyna zróżnicowania preferencji leży głębiej i pozostaje w dużym stopniu nieznana<ref>Maletzky, B. (1998). The parafilias: Reaserch and treatment. [W:] Nathan, P.E. i inni, A guide to treatments that work (s. 472-500). NY: Oxford Univ Press.</ref>.
=== Koncepcja psychodynamiczna ===
Według [[Sigmund Freud|Freuda]], teorie [[Fiksacja|fiksacji]], związania się energii popędu z obiektem ([[Kateksja|kateksji]]) i wyboru obiektu seksualnego stanowią próbę opisania i wyjaśnienia tego, w jaki sposób, wraz z postępem rozwoju niektórych jednostek, specyficzne obiekty obsadzane są w roli tego, na czym skupiają się zainteresowania erotyczne jednostki. Obsadzenie odnosi się do obdarzenia neutralnego przedmiotu pozytywną lub negatywną energią psychiczną (do opisu kateksji Freud używał słowa: [[Język niemiecki|niem.]] ''Besetzt'' ‘owładnięty’). W przypadku „kateksji pozytywnej” libido lub popęd seksualny wiążą się z obiektem, przez co zaczyna on być darzony miłością. W przypadku „kateksji negatywnej” obiekt staje się źródłem lęku lub celem agresji. Parafilie obsadzone mają 3 właściwości<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Seligman|imię = Martin E. P.|tytuł = Psychopatologia|rok = 2003|wydawca = Zysk i S-ka|miejsce = Poznań|strony = 593|isbn = 978-83-7298-441-8}}</ref>:
# Ich początek bierze się z doświadczeń dziecięcych
# Są odporne na zmiany, zwłaszcza racjonalne
# Mają charakter trwały – zwykle pozostają na całe życie
=== Koncepcja behawiorystyczna ===
Informacje, które są w posiadaniu uczonych pokazują, że zdecydowana większość parafilii dotyczy [[mężczyzna|mężczyzn]]. Badacze wyjaśniają ten fakt koncentracją mężczyzn na wizualnych bodźcach seksualnych. Jeżeli mężczyzn łatwiej stymulują fizyczne bodźce, to zdaniem uczonych, łatwiej będą zachodzić procesy kojarzenia bodźców seksualnych z neutralnymi. Zgodnie z mechanizmami warunkowania, neutralne bodźce zaczną w ten sposób wywoływać [[Podniecenie|podniecenie seksualne]]. U kobiet procesy te zachodziłyby mniej sprawnie, ponieważ w ich przypadku bardzo istotnym czynnikiem wyzwalającym stymulację seksualną jest kontekst [[Emocja|emocjonalny]], niezależny od bodźców czysto fizycznych – wizualnych.
Powyższa koncepcja wyjaśnia też fakt, że wiele osób dotkniętych parafilią wykazuje kilka typów parafilii naraz. W ich przypadku kojarzenie bodźców neutralnych z seksualnymi zachodziło bardzo szybko na różnych płaszczyznach.
== Terapia parafilii ==
Osoby cierpiące na parafilie mogą nie odczuwać potrzeby zmiany swoich preferencji. Chęć zmiany pojawia się najczęściej, gdy parafilia staje się uciążliwa lub niszczy związek z drugą osobą. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy partnerzy tych osób uświadamiają sobie, że pełnią w związku rolę rekwizytu niezbędnego lub ułatwiającego realizację potrzeb seksualnych. Jednocześnie osoby dotknięte parafilią często mają [[poczucie winy]] z powodu swoich preferencji, które uważają za niemoralne czy wręcz obrzydliwe. Wielu z nich popada w [[Zaburzenia depresyjne|depresję]].
Wiele osób dotkniętych parafiliami nie uważa swego stanu za patologiczny i nie odczuwa potrzeby zmiany swoich preferencji. Najczęściej są one do tego zmuszane przez władze dopiero, gdy trafią do więzienia w związku z przestępstwami na tle seksualnym. To sprawia, że parafilie nie są zaburzeniami w pełni zbadanymi i nie posiadamy o nich tak dużej wiedzy, jak o innych typach problemów zdrowotnych<ref>Hall, G. (1995). Sexual offender recidivism revisited: A meta-analysis of recent treatment studies. „Journal of Consulting and Clinical Psychology”, 63 (5): 802-809.</ref>.
Celem terapii jest uwolnienie człowieka od cierpienia, co nie pokrywa się z koniecznością uwolnienia go od skłonności parafilnych<ref>Kazimierz Imieliński, ''Dewiacje seksualne'', w: ''Zarys seksuologii i seksiatrii'', 1986, s. 214.</ref>. Sposób postępowania zależy od przyczyny cierpienia<ref>Schorsch E., ''Sexuelle Deviationen und Krankheit'', w: ''Ergebnisse zur Sexualmedizin'', Koeln 1972. za: Kazimierz Imieliński, ''Dewiacje seksualne'', w: ''Zarys seksuologii i seksiatrii'', 1986, s. 214-215.</ref>:
* Jeśli cierpienie spowodowane jest realnie doświadczanym odrzuceniem przez otoczenie lub obawą odrzucenia, celem terapii jest wzmacnianie pewności siebie i stabilizacja emocjonalna, które umożliwią osobowości akceptację parafilnych skłonności.
* Jeśli człowiekowi brakuje sił lub zdolnosci do akceptacji siebie wraz z parafilią, gdy nie może on przezwyciężyć nacisku społecznego otoczenia lub własnego poczucia winy, oraz gdy parafilia jest nietolerowana przez społeczeństwo do tego stopnia, że spotyka się z ostrymi sankcjami społecznymi, w tym karnymi, to celem terapii staje się usunięcie zachowań parafilnych, np. przez tzw. terapię zachowania (behawioralną). W niektórych przypadkach konieczne może być przejściowe lub trwałe wyłączenie (osłabienie) popędu seksualnego (kastracja).
* Jeśli zachowania parafilne są objawem [[zaburzenia nerwicowe|nerwicy]], w grę wchodzi tylko jej leczenie metodami psychoterapeutycznymi.
=== Terapia awersyjna ===
Istotnym elementem w redukowaniu niekorzystnych zachowań seksualnych są techniki stosowane w [[terapia awersyjna|terapii awersyjnej]]. Wykorzystuje się w niej mechanizmy warunkowania, polegające na kojarzeniu ze sobą odpowiednich bodźców. W trakcie terapii prosi się pacjenta, by wyobraził sobie sytuację, która wywołuje u niego [[Podniecenie|podniecenie seksualne]]. Następnie pacjent ma za zadanie wyobrazić sobie sytuacje przykre, wywołujące reakcję awersyjną. Jednocześnie, celem dostarczenia dodatkowych nieprzyjemnych bodźców, w powietrzu zaczyna unosić się przykry zapach uwalniany przez specjalne urządzenie. Wykorzystując w ten sposób mechanizmy warunkowania, wytwarza się u [[pacjent]]ów niechęć do niekorzystnych zachowań. Jednocześnie terapia awersyjna uzupełniana jest przez terapię poznawczą i trening umiejętności społecznych.
== Zobacz też ==
* [[skrypt seksualny]]
* [[seks]] * [[Transseksualizm|zaburzenie identyfikacji płciowej]] * [[Dysfunkcje seksualne|dysfunkcja seksualna]]
== Przypisy ==
| |||