Sojuz-Apollo: Różnice pomiędzy wersjami

|nazwa = Sojuz 19

|emblemat = Apollo-Soyuz Test Project patch.svg

|COSPAR = 1975-65A

|zaangażowani = {{FlagaPaństwo|SUN|1955}} [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich]]<br />{{FlagaPaństwo|USA}} [[Stany Zjednoczone]]

|oznaczenie kodowe =

|program = Sojuz

|statek kosmiczny = [[Sojuz 7K-TM]]

|masa pojazdu = 6790

|rakieta = [[Sojuz-U]]

|zdjęcie załogi = Portrait of ASTP crews.jpg

|podpis zdjęcia załogi = Załoga misji Sojuz-Apollo (od lewej: Slayton, Stafford, Brand, Leonow, Kubasow)

|dowódca =

|załoga = [[Aleksiej Leonow]] (2)<br />[[Walerij Kubasow]] (2)

|załoga powrotna =

|zdjęcie załogi opis = Załoga misji Sojuz-Apollo (od lewej: Slayton, Stafford, Brand, Leonow, Kubasow)

|miejsce startu = [[Bajkonur]], [[Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka|Kazachstan]]

|data startu = 15 lipca 1975 (12:20:00 [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]]){{r|jonathan}}

|liczba orbit ekscentryczność =

|apogeum inne ciało = 231

|perygeum lądowanie ... = 218

|apocyntion pobyt ... =

|perycyntion masa próbek ... =

|okres liczba orbit ... = 88,5

|inklinacja czas orbit ... = 51,76

|innedata ciałolądowania = 21 lipca 1975 (10:50:00 = UTC)

|lądowanieczas ...misji = 5 d, 22 h, 30 min, 54 = s

|pobyt ... odległość =

|liczbacommons orbit ... = Category:Apollo-Soyuz Test = Project

|czas orbit ... wikinews =

|zaangażowani = [[Stany Zjednoczone{{Państwo|USA]]}}<br />{{Państwo|SUN|1955}}

|masa pojazdu = 14&nbsp; 768

Statek Apollo był przeznaczony do załogowych wypraw na [[Księżyc]], a nie do [[Niska orbita okołoziemska|bliskoziemskich]] lotów satelitarnych. Nie trzeba było zabierać aż tyle materiałów pędnych. Zabrano 1200 kg dla głównego silnika i 1300 kg dla silników korekcyjnych. Zmniejszyło to masę statku z 28&nbsp; 000 kg do 15&nbsp; 200&nbsp; kg, z czego 6800 kg przypadło na konstrukcję członu rakietowego. Usunięto dwa z czterech głównych zbiorników, usunięto jeden zbiornik sprężonego [[Hel (pierwiastek)|helu]] i część [[Akumulator elektryczny|akumulatorów]]. Załadowano znacznie więcej wyposażenia do kabiny załogi, zwiększyło to masę kabiny do 5900 kg. Kabina miała 5&nbsp; iluminatorów. W jednym z nich był zainstalowany wizjer optyczny. Cały statek miał długość 13 m i średnicę 3,9 m. Dla przeprowadzenia lotu umieszczono w kabinie Apollo dodatkowe wyposażenie:

W związku ze stosowaniem odmiennych urządzeń cumowniczych należało je ujednolicić. Ustalono, że na obu statkach zostaną zainstalowane identyczne urządzenia, umożliwiające każdemu z nich pełnienie w razie potrzeby funkcji aktywnej lub biernej. Zadanie to wykonano w zaledwie dwa lata, a jego pierwsze egzemplarze były gotowe jesienią 1973 roku. Ogółem wykonano około 100 prób działania mechanizmu. Łącznik umożliwiał zetknięcie się ze sobą obu statków i zamortyzowanie towarzyszącego temu wstrząsu. Ponadto łącznik wyrównywał wzajemną pozycję obu statków i przyciągał je do siebie. Zapewniał swobodne przejście astronautów i kosmonautów przez wewnętrzny luk z zachowaniem przez cały czas całkowitej szczelności. Po zakończeniu lotu urządzenie zapewniało niezawodne rozłączenie. System nazwano [[Androgynous Peripheral Attach System]] – jego rozwojowe wersje wykorzystywane były potem na stacjach [[Mir (stacja orbitalna)|Mir]] oraz [[Międzynarodowa Stacja Kosmiczna|ISS]].

We wspólnej ekspedycji Sojuz-Apollo trzeba było rozwiązać problem uzgodnienia atmosfer obu statków. Zdecydowano się zachować oryginalne atmosfery. To zmusiło konstruktorów do dodania nowego elementu konstrukcyjnego, a mianowicie śluzy powietrznej. Ustalono, że zostanie ona skonstruowana przez specjalistów amerykańskich i wystartuje z Ziemi wraz ze statkiem Apollo. Była to w pełni samodzielna komora z własnymi systemami sterowniczymi i termoregulacyjnymi, umożliwiająca astronautom egzystencję oraz komunikację między statkami. Śluza ta stykała się ze statkiem Apollo jedną ze swoich powierzchni czołowych. Drugą swobodną płaszczyzną czołową łączyła się ze statkiem Sojuz. Śluza stanowiła hermetyczną komorę cylindryczną, posiadającą w płaszczyznach czołowych włazy z pokrywami. Zewnętrzna średnica komory wynosiła około 1,5 m, pojemność około 3 m³. Ponieważ astronauci i kosmonauci mieli przechodzić kilkakrotnie z kabiny do kabiny, trzeba było zabrać odpowiednio duże zapasy tlenu i azotu do wypełniania wnętrza śluzy. Zgromadzono je w dwóch kolistych zbiornikach umieszczonych na zewnątrz śluzy. Obie pokrywy śluzy otwierały się do wnętrza członu zabezpieczając przejście o średnicy około 800 mm. Na pokrywach zamontowane były regulatory ciśnienia i mechanizmy umożliwiające otwieranie włazów z obu stron. Śluza została wyposażona w układ łączności radiowej, miała własny – wizualny i dźwiękowy – system sygnalizacji informujący o zakłóceniach w pracy urządzeń. System przechowywania i podawania tlenu, i jego mieszaniny z azotem służył do podawania tych gazów do wnętrza śluzy w zależności od kierunku przejścia: przy przejściu z Sojuza do Apollo przekazywał on do śluzy czysty tlen, a przy przejściu odwrotnym – jego mieszaninę z azotem. Wydalany przez astronautów [[dwutlenekDwutlenek węgla|ditlenek węgla]] był pochłaniany z atmosfery śluzy przez układ oczyszczania. Konstrukcja statków umożliwiała też przejście astronautów i kosmonautów między nimi po zewnętrznej stronie statków.

Misja [[Program Sojuz|Sojuz]]-[[Program Apollo|Apollo]], przeprowadzona w lipcu 1975 roku, obejmowała pierwsze w historii [[Dokowanie (astronautyka)|połączenie]] na orbicie pojazdów [[Stany Zjednoczone|amerykańskiego]] (kapsuły Apollo) i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiego]] (kapsuły Sojuz 19). Łącznie w obu pojazdach leciało pięciu [[Kosmonauta|astronautów]] i kosmonautów.

Start statku Sojuz z załogą złożoną z Leonowa i Kubasowa nastąpił 15 lipca 1975 r. o godzinie 12:20:00 ([[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]]). Statek rozpoczął bliskoziemski lot na wysokości od 186,5 do 222,1 km. Nachylenie płaszczyzny orbity 51,785°. W czasie czwartego okrążenia wokół Ziemi kosmonauci zwiększyli prędkość lotu o 3,6 m/s. Następnie zmniejszyli ciśnienie w kabinach do 520 mm Hg i wzbogacili atmosferę [[tlen]]em. W następnym dniu lotu o godzinie 0:40,8 (w czasie 17 okrążenia) zwiększyli prędkość o 11,8 m/s, w wyniku czego [[perygeum]] wyniosło 222,6 km, a [[apsydaApsyda (astronomia)|apogeum]] 225,4 km. Na tej wysokości nastąpiło spotkanie z Apollo. Start Apollo nastąpił 15 lipca 1975 roku o godzinie 19:50:01 UTC. Parametry początkowe – perygeum 149 km, apogeum – 168 km. Następnie zwiększając prędkość przekształcili orbitę na kołową na wysokości 167 km.

Połączenie statków nastąpiło 17 lipca 1975 roku o godzinie 16:09:09. Statki leciały wtedy nad [[Portugalia|Portugalią]]. Prędkość w chwili zetknięcia różniła się o 0,25 m/s, a boczne przesunięcie miało wartość 82 mm. Lot połączonych statków trwał 43 godz.godziny 54 min.minuty i 11 ssekund, czyli do godziny 8:14: w dniu 19 lipca 1975 roku. W tym czasie miały miejsce czterokrotne odwiedziny. W dniu 17 lipca 1975 roku o godzinie 19:18 otwarty został luk między śluzami a kabiną laboratoryjną statku Sojuz, wówczas Leonow ze Staffordem po raz pierwszy podali sobie ręce w kosmosie, po czym Stafford i Slayton weszli do statku Sojuz. Astronauci i kosmonauci wykonali wiele czynności oficjalnych i upamiętniających to zdarzenie (podpisanie odpowiednich dokumentów, wysłuchanie pozdrowień [[Leonid Breżniew|Leonida Breżniewa]] i [[Gerald Ford|Geralda Forda]], wymiana pamiątek itd.i tak dalej). Pierwsze spotkanie przedłużyło się o godzinę i piętnaście minut. Stafford i Slayton wrócili do Apollo o godzinie 22:45. W dniu 18 lipca 1975 roku o godzinie 9:02 nastąpiły kolejne odwiedziny, trwały do godziny 15:16. W tym czasie Brand przeszedł do statku Sojuz, a Leonow do statku Apollo. Odbyła się transmisja telewizyjna z obu statków, fotografowano i nakręcono filmy. Podpisano dalsze dokumenty i wykonano inne oficjalne czynności. Trzecia wizyta miała miejsce 18 lipca 1975 roku o godzinie 15:28. Tym razem Stafford i Leonow przeszli do statku Sojuz, a Kubasow z Brandem do statku Apollo. Po raz pierwszy odbyła się konferencja prasowa, podczas której astronauci i kosmonauci odpowiadali na pytania dziennikarzy. Ostatnie – czwarte – przejście odbyło się 18 lipca 1975 roku o godzinie 19:15. Stafford i Kubasow wrócili do swoich statków. Całą tę akcję zakończono o godzinie 22:06.

W dniu 19 lipca 1975 roku o godzinie 12:03 statki rozłączyły się i odsunęły na odległość 220 m. Następnie Sojuz zaczął się przybliżać do Apollo i przyłączył się do niego o godzinie 12:33:39. O godzinie 15:00:29 statki ostatecznie rozłączyły się. Do godziny 19:09 wykonywały eksperyment, wymagający oddalania się od siebie na odległość do 1000 m. O godzinie 19:09 statek Apollo zaczął oddalać się od Sojuza z prędkością 0,6 m/s. W tym momencie parametry Apolla: perygeum 220,8 km, a apogeum 222,1 km. Apollo poruszał się za Sojuzem i w czasie każdego okrążenia pozostawał w tyle o 9 km. Parametry charakteryzujące orbitę Sojuza 19: perygeum 219,4 km, a apogeum 216,8 km, poruszał się nieco niżej i nieco szybciej niż Apollo. Lądowanie kabiny Sojuza nastąpiło 21 lipca 1975 roku o godzinie 10:50:51,4. Hamowanie statku Apollo zaczęło się 24 lipca 1975 roku o godzinie 20:37:47. a wkrótce potem kabina Apollo wodowała na [[Ocean Atlantycki|Oceanie Atlantyckim]].

Dokowanie umożliwił specjalnie zaprojektowany moduł wyniesiony na orbitę wraz z pojazdem Apollo. Połączenie pojazdów trwało 44 godziny – w tym czasie załogi przeprowadziły wspólne eksperymenty naukowe, wymieniły się upominkami i proporczykami (w tym sadzonkami drzew, które następnie posadzono w obu krajach), odwiedziły nawzajem swoje statki, zjadły wspólny posiłek i rozmawiały w obu językach. Kilkakrotnie powtarzano także manewr dokowania. Pojazd radziecki pozostał na orbicie przez pięć dni, Amerykańskiamerykański przez dziewięć. Po rozłączeniu, pojazdy ustawiono w taki sposób, aby kapsuła Apollo wywołała sztuczne zaćmienie Słońca dla załogi Sojuza, która mogła dzięki temu wykonać zdjęcia korony słonecznej.

Misja ta stanowiła ostatni start kapsuły Apollo. Była też sposobem na utrzymanie w NASA specjalistów od lotów załogowych, po zamknięciu [[programProgram Skylab|programu Skylab]] i w obliczu opóźnień w programie budowy [[Wahadłowiec kosmiczny|promów kosmicznych]]. Moduł Dowodzenia kapsuły wykorzystanej w tej misji jest wystawiany w [[Centrum Kosmiczne Johna F. Kennedy’ego|Centrum Kosmicznym im. Johna F. Kennedy’ego]] na [[Canaveral|przylądku Canaveral]] na [[Floryda|Florydzie]].

* Sztuczne zaćmienie Słońca. Statek Apollo zajął taką pozycję względem statku Sojuz (200 m od niego), że zasłonił [[Słońce]]. Kosmonauci w tym czasie fotografowali [[Korona słoneczna|koronę słoneczną]] w warunkach niemożliwych do uzyskania na Ziemi. Wykonano 55 fotografii. Na 19 fotografiach widoczna była korona słoneczna rozciągająca się od Słońca na odległość aż 50 promieni tarczy&nbsp; Słońca.

* Uniwersalny piec. W śluzie powietrznej znajdował się piec elektryczny, w którym można było podgrzewać badane próbki do temperatury od 700 do 1050&nbsp; °C. Badaniom tym poddano różne materiały: [[Aluminium|glin]], [[krzem]], [[german]].

* Wymiana kultur bakteryjnych. W celu określenia wpływu braku [[Grawitacja|grawitacji]], przeciążeń i [[Promieniowanie jonizujące|promieniowań jonizujących]] na organizmy żywe w czasie lotu kosmicznego zabrano na statki po dwie kultury grzybków, które astronauci i kosmonauci wymienili między sobą i odstawili na Ziemię. Oprócz tego astronauci amerykańscy wykonali jeszcze 23 eksperymenty w czasie samodzielnego lotu (ogółem 161 badań). Dotyczyły astronomii, fizyki ciała stałego, medycyny, immunologii i biologii – był to bowiem ostatni załogowy lot amerykański w kosmos do roku 1981 i doświadczalnego lotu wahadłowca [[STS-1]].

<ref name="jonathan">{{Cytuj stronę | url = http://planet4589.org/space/log/launchlog.txt | tytuł = Launchlog | nazwisko = McDowell | imię = Jonathan | praca = Jonathan’s Space Home Page | język = en | data dostępu = 20152019-1006-0323}}</ref>

<ref name="polak">{{Cytuj książkę | autor = [[Andrzej Marks]] | tytuł = Polak w Kosmosie | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = Warszawa | data = 1978 | strony = 232–256}}</ref>

* Karel Pacner,: ''Sojuz volá Apollo'', Objektiv, Praha 1976.

* [http://www.hq.nasa.gov/office/pao/History/SP-4209/toc.htm The Partnership: A History of the Apollo-Soyuz Test Project]<br />– ''oficjalna strona NASA poświęcona misji''

* {{Cytuj stronę | url = http://www.astronautix.com/projecta/astp.htmhtml | tytuł = ASTP | nazwisko = Wade | imię = Mark | praca = Encyclopedia Astronautica | język = en | data dostępu = 20152019-1006-0323}}