III Rzesza: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
|||
Linia 106:
W roku 1932 NSDAP odniosła sukces w wyborach parlamentarnych i stała się największą partią [[Reichstag]]u<ref name="EB-Nazi">{{Cytuj | tytuł = Nazi Party | url = https://www.britannica.com/topic/Nazi-Party | opublikowany = Encyclopædia Britannica | data dostępu = 2018-01-14}}</ref>. W tym samym roku Hitler przegrał wprawdzie w drugiej turze wybory prezydenckie z [[Paul von Hindenburg|Paulem von Hindenburgiem]], jednak wkrótce, 30 stycznia 1933, mianowany został przez niego na [[kanclerze Niemiec|kanclerza Niemiec]]<ref name="EB-Hitler">{{Cytuj | tytuł = Adolf Hitler | url = https://www.britannica.com/biography/Adolf-Hitler | opublikowany = Encyclopædia Britannica| data dostępu = 2018-01-14}}</ref>. Po śmierci Hindenburga 2 sierpnia 1934 roku Hitler, zastraszając przeciwników politycznych i opozycję, doprowadził do uchwalenia przez Reichstag ustawy, która przekazała mu [[totalitaryzm|pełnię władzy]]. W wyniku ogólnokrajowego referendum, przeprowadzonego 19 sierpnia 1934 roku, Hitler nazwany został ''[[Führer]]em'' (wodzem) Niemiec. Cała władza scentralizowana została w osobie Hitlera, a jego słowa miały wyższość nad wszelkim prawem. Rząd nie był skoordynowanym, współpracującym organem władzy, lecz zbiorem różnych frakcji, walczących o władzę i uznanie Hitlera. Podczas [[Wielki kryzys|wielkiego kryzysu]] nazistom udało się przywrócić stabilność ekonomiczną i położyć kres masowemu bezrobociu dzięki dużym wydatkom wojskowym i [[Gospodarka mieszana|gospodarce mieszanej]]. Na szeroką skalę prowadzono prace publiczne, m.in. budowę ''[[Reichsautobahn]]en'' (autostrad). Ustabilizowanie gospodarcze państwa zwiększyło popularność reżimu.
Rasizm, szczególnie [[antysemityzm]], był główną cechą reżimu niemieckiego. [[Germanie|Lud germański]] ([[Rasa panów|rasa nordycka]]) był uważany przez nazistów za najczystszą gałąź rasy aryjskiej, przez co traktowano go jako [[Rasa panów|rasę panów]]. Miliony [[Żydzi|Żydów]] i innych narodowości uznanych przez państwo za niepożądane, zostało zamordowanych w czasie [[Zagłada Żydów|Holocaustu]]. Każdy [[
Na początku lat 30. III Rzesza zaczęła składać coraz bardziej agresywne żądania terytorialne, grożąc wojną w wypadku ich niespełnienia. W 1938 i 1939 roku Rzesza zajęła terytoria [[Federalne Państwo Austriackie|Austrii]] i [[Druga Republika Czechosłowacka|Czechosłowacji]]. W sierpniu 1939 roku Hitler podpisał [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|pakt]] z [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]], w wyniku postanowień którego we wrześniu tego samego roku [[Kampania wrześniowa|zaatakowano Polskę]], rozpoczynając w Europie [[II wojna światowa|drugą wojnę światową]]. Wspólnie z Włochami i mniejszymi [[Państwa Osi|państwami Osi]], Niemcy podbiły znaczną część Europy i zagroziły Wielkiej Brytanii. Kontrolę nad podbitymi obszarami przejęły ''[[Reichskommissariat]]y'', a w pozostałej w Polsce infrastrukturze powstała [[Generalne Gubernatorstwo|niemiecka administracja]]. Żydzi i inne narody postrzegane przez Niemców jako niepożądane zostały uwięzione, zamordowane w [[Obozy niemieckie (1933–1945)|obozach koncentracyjnych]] i [[Obóz zagłady|obozach zagłady]] lub rozstrzelane.
Linia 278:
Jednocześnie propaganda nazistowska stworzyła pojęcie „zhańbienia rasy” (niem. ''[[Rassenschande]]''), aby uzasadnić konieczność wprowadzenia restrykcyjnego prawa zakazującego małżeństw kobiet niemieckich z Żydami. Jedna z ustaw norymberskich, „ustawa o ochronie niemieckiej krwi i czci” (niem. ''Gesetz zum Schutze des deutschen Blutes und der deutschen Ehre'') z 15 września 1935 wprowadzała [[Sankcja społeczna|sankcje]] karne za łamanie jej postanowień, zwykle w postaci więzienia lub zesłania do obozu koncentracyjnego. Punktem kulminacyjnym prześladowania ludności żydowskiej była [[noc kryształowa]] (niem. ''Kristallnacht'') – [[pogrom]] [[Żydzi|Żydów]], który miał miejsce w nocy z 9 na 10 listopada 1938. Określenie „Kristallnacht” było ówczesnym szyderczym określeniem tego zdarzenia, używanym przez nazistów. Współczesna niemiecka historiografia używa określenia „Pogromnacht” (noc pogromu).
Dalszym etapem prześladowania i mordowania ludności żydowskiej był holocaust realizowany podczas II wojny światowej, spotęgowany w formie tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” – [[Endlösung der Judenfrage|Endlösung]].
== Polityka zagraniczna ==
Linia 327:
Postanowienia [[Traktat wersalski|Traktatu wersalskiego]] spowodowały ograniczenie możliwości gospodarczych Niemiec. Niedobór artykułów rolnych i surowców był pokrywany nadwyżką [[eksport]]u. Jednak [[Wielki kryzys|kryzys]] światowy w roku 1929 spowodował odpływ pożyczek i kredytów zagranicznych oraz załamanie [[handel zagraniczny|handlu międzynarodowego]].
Zmniejszone możliwości eksportu prowadziły do zwiększenia [[bezrobocie|bezrobocia]]. W 1932 liczba zarejestrowanych bezrobotnych osiągnęła szczytową wartość przeszło 6 milionów. Zwolennicy gospodarki rynkowej nie znaleźli poparcia. Natomiast koncepcja samowystarczalności gospodarczej cieszyła się poparciem wpływowych ośrodków opiniotwórczych, zwłaszcza rozumiana jako [[Autarkia (ekonomia)|autarkia]] na obszarze wykraczającym poza granice Niemiec. Wzorowano się na imperiach kolonialnych Wielkiej Brytanii i [[Francja|Francji]]. W ramach tej koncepcji rozpatrywano obszar obejmujący poza Niemcami kraje bałtyckie, [[Austria|Austrię]], Europę wschodnią i [[Bałkany]]. W tej to Europie środkowo-wschodniej (''Zwischeneuropa'', czyli państwa powstałe po I Wojnie między Rosją a Niemcami) przepływ produktów rolnych, surowców i wyrobów przemysłowych byłby wolny od cła, a produkcja sterowana przez państwo. Niemcom przypadłaby pozycja dominująca.
Taka koncepcja samowystarczalności gospodarczej<ref>Studie des Reichsamtes für Wirtschaftsaufbau über die ''Möglichkeiten einer Großraumwirtschaft unter deutscher Führung.'' Juli 1939 Studium o możliwościach gospodarki regionalnej pod niemieckim kierownictwem (de).</ref> została podchwycona przez NSDAP, która to partia przed kryzysem światowym nie miała żadnego atrakcyjnego pomysłu w zakresie gospodarki. Jednocześnie do tej koncepcji wpasowano pomysł Hitlera o „przestrzeni życiowej”. [[Autarkia (ekonomia)|Autarkia]] stała się hasłem ekonomicznym NSDAP, która w wyborach 1930 roku uzyskała drugie miejsce. Wzrost znaczenia partii hitlerowskiej następował jednocześnie z dalszym pogarszaniem się położenia gospodarczego Niemiec.
Linia 376:
== Opozycja antyhitlerowska w III Rzeszy ==
Pomimo akceptacji i wspierania reżimu przez społeczeństwo niemieckie, w państwie działała w pewnej skali opozycja antyhitlerowska, nie zgadzająca się w różnym stopniu na politykę nazistów oraz podejmująca próby sprzeciwu, jak również czynnego oporu i zamachów. Niemiecki [[ruch oporu]] w III Rzeszy określany jest mianem [[Ruch oporu w III Rzeszy|Widerstand]]. Jedną ze znanych organizacji antyhitlerowskich była [[Biała Róża]], której działalność została zdławiona. Ponadto powołano do życia przykładowo ruch [[Komitet Narodowy Wolne Niemcy]]. Oprócz tego podejmowano [[Zamachy na Adolfa Hitlera|zamachy na Hitlera]], z których najsłynniejszym jest [[Zamach 20 lipca|zamach z 20 lipca 1944]]. Ruch skierowany przeciw reżimowi, czynny opór oraz spiski miały wprawdzie działanie uświadamiające i motywujące społeczeństwo niemieckiego, jednak okazały się nieskuteczne odnośnie powstrzymania zbrodniczej działalności III Rzeszy.
{{Kategoria główna|Opozycja antyhitlerowska w Niemczech}}
| |||