Telsze: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→top: dodanie endonimu |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 28:
Telsze były stolicą jednego z traktów (powiatów) [[Księstwo Żmudzkie|Księstwa Żmudzkiego]]. Pierwszy kościół drewniany ufundował w 1612 król [[Zygmunt III Waza]] (inne źródła podają datę 1547). Natomiast w roku 1626 dzierżawca [[Królewszczyzna|królewszczyzny]] Paweł Sapieha, ufundował klasztor bernardynów, który władze carskie zamknęły w 1832. W czasie [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] silny ośrodek partyzantki polskiej dowodzonej przez [[Józef Jan Giedroyć|Józefa Jana Giedroycia]]<ref>Wacław Schmitt, ''Józef Giedroyć'', w: [[Polski Słownik Biograficzny]], t. VII, Kraków 1948–1958, s. 429.</ref>
Od 1926 kościół jest katedrą. Na jej dziedzińcu znajdują się groby księży rozstrzelanych przez Kozaków za udział w [[Powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]]. W 1926 utworzona została [[diecezja telszańska]]; powołano też seminarium diecezjalne, zamknięte w 1946 i ponownie otwarte w 1989. W pobliżu katedry położony jest pałac [[biskup]]ów z lat trzydziestych XX wieku. W 1932 powstało w Telszach muzeum z cennymi zbiorami malarstwa, mebli i sprzętu z siedzib ziemiańskich.
W 1940 roku Telsze wraz z całą Litwą znalazły się pod sowiecką okupacją. 25 czerwca 1941 roku, kilka dni po wybuchu [[Atak Niemiec na ZSRR|wojny niemiecko-sowieckiej]], funkcjonariusze [[NKWD]] i żołnierze [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] zabrali z miejscowego więzienia 76 więźniów, których następnie [[Masakra w lesie Rainiai|zamordowali w lesie Rainiai]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Šiušaitė| imię = Agnė | nazwisko2 = Landsbergis (red.)| imię2 = Vytautas| autor link2 = Vytautas Landsbergis| tytuł = Forgotten Soviet War Crime. Rainiai in Lithuania, 24-25th June, 1941| wydawca = UAB „Baltijos kopija”| miejsce = Vilnius| rok = 2007|strony=21–28| isbn = 9955-567-21-6|język=en}}</ref>. W lipcu tegoż roku [[Kolaboracja pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej|kolaborujący]] z Niemcami litewscy nacjonaliści zamordowali około 700 telszańskich Żydów<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Vanagaitė | imię = Ruta| nazwisko2 = Zuroff| imię2 = Efraim | autor link = Rūta Vanagaitė| autor link2 = Efraim Zuroff| tytuł = Nasi. Podróżując z wrogiem| wydawca = Wydawnictwo Czarna Owca | miejsce = Warszawa| rok = 2017|strony =170–176| isbn = 978-83-8015-426-1}}</ref>.
W 1982 otwarto skansen budownictwa żmudzkiego.
W Telszach, w 1865 urodził się [[Gabriel Narutowicz]], późniejszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w tym samym roku [[Wilfrid Michael Voynich|Michał Wojnicz]], odkrywca słynnego [[Manuskrypt Voynicha|manuskryptu]], a w 1878 [[Władysław Tryliński]] – polski inżynier komunikacji, wynalazca, twórca „[[trylinka|trylinki]]”, współtwórca [[Most spawany w Maurzycach|mostu w Maurzycach]].
| |||