Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
lit.
drobne redakcyjne, wikizacja, poprawa linków
Linia 22:
|nadzór =
|administrator =
|proboszcz = ks. [[protojerejProtojerej|prot.]] Mirosław Antosiuk
|wezwanie = Świętych Apostołów [[Piotr Apostoł|Piotra]] i [[Paweł z Tarsu|Pawła]]
|dzień wspomnienia = 29 czerwca/12 lipca
Linia 36:
'''Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła''' – [[parafia]] [[Prawosławie|prawosławna]] w [[Kalisz]]u, w [[Dekanat Łódź|dekanacie Łódź]] [[Diecezja łódzko-poznańska|diecezji łódzko-poznańskiej]].
 
Na terenie parafii funkcjonuje 1 [[cerkiewCerkiew (budynek)|cerkiew]]:
* [[cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu]] – parafialna
 
Linia 42:
Parafia prawosławna w Kaliszu powstała w II połowie XVIII w., w związku z osiedlaniem się w mieście przybyłej z [[Macedonia (kraina historyczna)|Macedonii]] ludności [[Grecy|greckiej]]. Pierwsze wzmianki o parafii pochodzą z 1774; w tym czasie miasto zamieszkiwało 17 prawosławnych rodzin<ref name="orth2016"/>. Wspólnota podlegała początkowo [[Patriarchat Konstantynopolitański|Patriarchatowi Konstantynopolitańskiemu]]. Do 1782 parafią opiekowali się duchowni sprowadzani z [[Czerniowce|Czerniowców]]<ref name="orth2016"/>. Wspólnota jeszcze do początków XIX w. nie posiadała miejscowego duszpasterza; posługi religijne w tym okresie pełnił duchowny z [[Poznań|Poznania]]. W 1782 w nabytej przez społeczność kamienicy we wschodniej pierzei [[Główny Rynek w Kaliszu|Głównego Rynku]] urządzono kaplicę (ówczesne władze nie zezwalały na budowę wolnostojących świątyń prawosławnych), a kilka lat później na obrzeżach miasta (dziś dzielnica [[Czaszki]]) założono [[Cmentarz grecko-prawosławny w Kaliszu|cmentarz]]. Według przeprowadzanych spisów, w 1793 parafia liczyła 41 osób, a w 1811 – 66<ref name="umkalisz">[http://www.kalisz.pl/pl/q/o-miescie/historia-kaliskiej-spolecznosci-prawoslawnej Historia kaliskiej społeczności prawosławnej na stronie Urzędu Miejskiego w Kaliszu]</ref>.
 
W 1818 władze miejskie przekazały parafii były [[katolicyzmKatolicyzm|katolicki]] kościół klasztorny przy ul. św. Stanisława, który następnie zaadaptowano na [[Cerkiew (budynek)|cerkiew]] i [[Poświęcenie kościoła|wyświęcono]] pod wezwaniem [[Atanazy Wielki|św. Atanazego]], natomiast kaplica w Głównym Rynku została zlikwidowana. W 1825 parafię włączono do [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]]<ref name="umkalisz"/>.
[[Plik:Kalisz square, 1877.jpg|lewo|mały|lewo|270px|<center>[[Plac św. Józefa w Kaliszu]] (rycina z 1877). Po lewej widoczny prawosławny sobór Świętych Apostołów Piotra i Pawła</center>]]
Po upadku [[powstaniePowstanie listopadowe|powstania listopadowego]] do miasta przybyło wielu [[Rosjanie|Rosjan]], głównie wojskowych. Z myślą o nich w Sali Musztry dawnego Korpusu Kadetów (przy obecnej ulicy Łaziennej) urządzono w 1832 cerkiew garnizonową pod wezwaniem [[Święty Jerzy (męczennik)|św. Jerzego]], której przydzielono stałego kapelana. W tym samym roku<ref>[http://www.kalisz.pl/pl/q/o-miescie/najwazniejsze-miejsca-0 Strona Urzędu Miejskiego w Kaliszu – ''Najważniejsze miejsca: Cmentarz prawosławny na Majkowie'']</ref> w [[Majków|Majkowie]] (dzisiejszej dzielnicy Kalisza) założono prawosławny cmentarz wojskowy, na którym chowano rosyjskich żołnierzy i ich rodziny (obecnie jest to katolicko-prawosławny cmentarz cywilno-wojskowy). W 1835 zamknięto – ze względu na zły stan techniczny – cerkiew św. Atanazego, a jej wyposażenie przeniesiono do cerkwi św. Jerzego (która odtąd zaczęła służyć również parafii cywilnej). Dalszy napływ Rosjan nastąpił po upadku [[powstaniePowstanie styczniowe|powstania styczniowego]]; w 1870 w Kaliszu zamieszkiwało ponad 1200 osób narodowości rosyjskiej. W związku z tym władze carskie postanowiły wznieść w mieście okazałą świątynię prawosławną. [[Sobór Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu|Sobór pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła]] – u zbiegu ulic Warszawskiej (obecnie [[Ulica Zamkowa w Kaliszu|Zamkowej]]) i Panny Marii (obecnie część [[Plac Jana Pawła II w Kaliszu|Placu Jana Pawła II]]) – wzniesiono w latach 1875–1877 ze środków państwowego funduszu cerkiewno-budowlanego. Na uroczystości [[poświęceniePoświęcenie kościoła|konsekracji]], dokonanej przez arcybiskupa [[Eparchia warszawska (Rosyjski Kościół Prawosławny)|chełmsko-warszawskiego]] [[Leoncjusz (Lebiedinski)|Leoncjusza]]<ref name="orth2016"/> (27 lipca 1877)<ref>[http://www.kalisz.pl/pl/q/o-miescie/najwazniejsze-miejsca-0 Strona Urzędu Miejskiego w Kaliszu – ''Najważniejsze miejsca: Sobór p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła'']</ref> obecnych było 3 jeszcze żyjących przedstawicieli społeczności greckiej. W nowej świątyni służyło dwóch prezbiterów[[prezbiter]]ów (w tym [[protojerej]]), [[diakon]] i dwóch psalmistów. Parafia prowadziła działalność dobroczynną i oświatową. W ostatnich latach przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] prawosławni stanowili ponad 10% mieszkańców miasta<ref name="umkalisz"/>.
[[Plik:Kalisz 182-23.jpg|lewo|mały|lewo|<center>Budynek dawnej cerkwi garnizonowej św. Jerzego</center>]]
Bezpośrednio po wybuchu I wojny światowej większa część ludności prawosławnej opuściła Kalisz (razem z wycofującymi się wojskami rosyjskimi, jeszcze przed zburzeniem miasta przez wojska niemieckie). Według spisu z 1921, w Kaliszu zamieszkiwało na stałe 323 prawosławnych, spośród których aż 193 deklarowało narodowość polską (pozostali – rosyjską, rusińską i [[Ukraińcy|ukraińską]]). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zarówno sobór Świętych Piotra i Pawła, jak i cerkiew garnizonowa św. Jerzego znalazły się w gestii polskich władz wojskowych. Początkowo w soborze planowano urządzić kościół garnizonowy, jednak Rada Miejska Kalisza zdecydowała o rozbiórce obiektu, co nastąpiło w 1928<ref name="orth2016"/>. W dawnej cerkwi św. Jerzego urządzono świetlicę wojskową<ref>[http://www.kalisz.pl/pl/q/o-miescie/najwazniejsze-miejsca-0 Strona Urzędu Miejskiego w Kaliszu – ''Najważniejsze miejsca: Cerkiew garnizonowa p.w. św. Jerzego'']</ref>. Prawosławni organizowali nabożeństwa w kapliczkach cmentarnych (na Czaszkach i w Majkowie), w latach 1921–1926 na terenie szkoły [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Kaliszu|ewangelickiej]], a od 1926 w odzyskanym budynku parafialnym przy ulicy Niecałej. W 1928 w sąsiedztwie tego budynku rozpoczęto przygotowania do wzniesienia [[Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu|wolnostojącej cerkwi]]. 7 kwietnia 1929 poświęcono [[kamień węgielny]] pod jej budowę, 8 stycznia 1930 miało miejsce [[Poświęcenie kościoła|poświęcenie]] obiektu w surowym stanie, a we wrześniu tegoż roku oddano wyposażoną świątynię do użytku<ref name="orth2016"/>. Do jej zbudowania wykorzystano materiał z rozebranego soboru; nowa cerkiew otrzymała też wezwanie, które nosił sobór – Świętych Apostołów Piotra i Pawła. [[Ikonostas]] i niektóre [[Utensilia|utensylia]] sprowadzono z rozebranej [[Cerkiew św. Serafina w Sieradzu|cerkwi]] w [[Sieradz]]u<ref name="orth2016"/>. Część wiernych – niezadowolona z używania w języku liturgicznym ([[językJęzyk cerkiewnosłowiański|cerkiewnosłowiańskim]]) wymowy rosyjskiej – urządziła kaplicę domową, w której nabożeństwa odprawiano po cerkiewnosłowiańsku z wymową ukraińską<ref name="umkalisz"/>.
 
W latach 20. XX w. wspólnota prawosławna w Kaliszu, tworząca w tym okresie placówkę filialną [[Parafia św. Aleksandra Newskiego w Łodzi|parafii św. Aleksandra Newskiego]] w [[Łódź|Łodzi]]<ref name="orth2016">[http://www.orthodox.pl/swieto-ul-niecalej-w-kaliszu/ Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – ''Święto ul. Niecałej w Kaliszu''] [dostęp: 13.09.2016.]</ref>, weszła w skład [[Diecezja warszawsko-chełmska|diecezji warszawsko-chełmskiej]] [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny|Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego]]. Według spisu z 1931, wśród stałych mieszkańców Kalisza było 474 prawosławnych, z czego 157 deklarowało narodowość ukraińską, 136 – rosyjską (była to głównie „[[biała emigracja]]”), a ponad 200 zadeklarowało [[język polski]] jako ojczysty<ref name="umkalisz"/>.
Linia 52:
W 1920 w Kaliszu utworzono [[Obóz Internowanych nr 10 w Kaliszu|obóz dla internowanych żołnierzy]] [[Armia Czynna Ukraińskiej Republiki Ludowej|Armii Czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej]], w którym działało prawosławne duszpasterstwo wojskowe (na terenie obozu urządzono m.in. dwie cerkwie – Opieki Matki Bożej oraz szpitalną św. Pantelejmona). Prawosławną opieką duszpasterską byli też objęci Ukraińcy przebywający w [[Obóz internowania w Szczypiornie|obozie]] w [[Szczypiorno|Szczypiornie]] (obecnie dzielnica Kalisza), którzy później zostali przeniesieni do obozu kaliskiego. Cerkiew Opieki Matki Bożej działała również po zlikwidowaniu obozu i utworzeniu w jego miejsce [[Stanica Ukraińska w Kaliszu|Stanicy Ukraińskiej]] (1924), w której niekiedy przebywało nawet powyżej 1000 osób. W latach 30. jej duszpasterzami byli: ks. Iwan Weliwczenko i [[archimandryta]] Borys (Jakubowski). Zmarłych żołnierzy ukraińskich chowano na trzech cmentarzach: [[Cmentarz grecko-prawosławny w Kaliszu|przy ulicy Górnośląskiej]], w Majkowie oraz na założonym w 1914 [[Ukraiński Cmentarz Wojskowy w Kaliszu|cmentarzu w Szczypiornie]] (wykupionym w 1929 przez [[Ukraiński Komitet Centralny w Polsce]], któremu Stanica podlegała). Stanica Ukraińska istniała jeszcze w czasie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji hitlerowskiej]] (i nawet w tym okresie posiadała prawosławne duszpasterstwo – w latach 1939–1944 jej [[kapelan]]em był ks. Łazar Woroniuk); kres jej działalności położyło dopiero wkroczenie [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] w 1945<ref name="umkalisz"/>.
 
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] cerkiew Świętych Piotra i Pawła była czynna; na niedzielnych nabożeństwach pojawiali się [[pracaPraca przymusowa|robotnicy przymusowi]] z Europy Wschodniej, a nawet [[Jeńcy sowieccy w niewoli niemieckiej (1941–1945)|jeńcy radzieccy]]. 7 lutego 1945 nastąpiła reaktywacja samodzielnej parafii prawosławnej w Kaliszu<ref name="orth2016"/>. W 1945 wszyscy obecni w cerkwi na uroczystości [[Wielkanoc|Paschy]] zostali zatrzymani przez [[NKWD]], a następnie wywiezieni do radzieckich [[łagierŁagier|łagrów]]. Część kaliskich prawosławnych wyemigrowała do [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]]. W parafii pozostało kilkadziesiąt osób<ref name="umkalisz"/>.
 
W 1948 parafia weszła w skład [[Diecezja łódzko-poznańska|diecezji łódzko-poznańskiej]].
Linia 58:
W latach 1999–2004 przeprowadzono zewnętrzny remont cerkwi parafialnej<ref name="diecezja">{{Cytuj stronę |url = http://diecezjalp.cerkiew.pl/index.php/dekanaty-i-parafie/item/25-parafia-prawoslawna-w-kaliszu |autor = |tytuł = ''Prawosławna Diecezja Łódzko-Poznańska'' – Parafia prawosławna w Kaliszu |opublikowany = diecezjalp.cerkiew.pl |data = |data dostępu = 2018-10-07}}</ref>.
 
29 czerwca 2004 (w święto [[Patron (chrześcijaństwo)|patronalne]] według [[kalendarzKalendarz gregoriański|nowego stylu]]) obchodzono 75-lecie poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę cerkwi oraz 230-lecie istnienia parafii. Uroczystościom przewodniczył ordynariusz diecezji łódzko-poznańskiej, arcybiskup [[Szymon (Romańczuk)|Szymon]]; obecni byli też przedstawiciele władz miejskich. 12 lipca 2006, podczas ponownej wizyty w parafii kaliskiej, arcybiskup Szymon poświęcił odrestaurowany cerkiewny [[ikonostas]]. W tym samym dniu hierarcha otrzymał przyznany przez prezydenta miasta medal „Honorowy Przyjaciel Miasta Kalisza”<ref name="umkalisz"/>.
 
Parafia aktywnie uczestniczy w ''Święcie ulicy Niecałej w Kaliszu'', odbywającego się corocznie w drugą sobotę września (tego dnia w świątyni służona jest [[Boska Liturgia]], a następnie ma miejsce koncert [[Muzyka cerkiewna|muzyki cerkiewnej]])<ref name="orth2016"/>.
 
W 2018 r. parafia liczyła 30 osób<ref name="diecezja"/>.