Muszkatołowiec korzenny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 185.55.65.111 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to SpiderMum.
Znacznik: Wycofanie zmian
Kenraiz (dyskusja | edycje)
usuwam treści bez źródeł, błędne, i zbędne (interwiki, niewiele wnoszący link zewnętrzny)
Linia 23:
'''Muszkatołowiec korzenny''', muszkatowiec, muszkat (''Myristica fragrans'' Houtt.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[drzewo|drzewa]] z rodziny [[muszkatołowcowate|muszkatołowcowatych]]. Pochodzi ono z [[Wyspy Banda|Wysp Banda]] (części [[Moluki|Moluków]] zwanych Wyspami Korzennymi, będących częścią [[Archipelag Malajski|Archipelagu Malajskiego]]). Jego nasiona znane są jako przyprawa '''''gałka muszkatołowa'''''.
 
== Morfologia ==
Do [[Europa|Europy]] gałka muszkatołowa dotarła razem z [[Wyprawy krzyżowe|krzyżowcami]]. Jest ceniona ze względów smakowych oraz zdrowotnych{{przez kogo|data=2016-01}}. W kuchni gałka muszkatołowa stosowana jest do przyprawiania [[Mięso|mięs]], bigosów, dań ze [[Skorupiaki|skorupiaków]], a także do [[piernik]]ów, deserów i win. W medycynie znalazła zastosowanie w zwalczaniu reumatyzmu, wzdęć i zaburzeń oskrzelowych.
; [[PieńPokrój]]: Wiecznie [[barwa zielona|zielone]] [[drzewo]], dorastające do 10 m, o stożkowatej [[korona drzewa|koronie]]. Pień i gałęzie pokryte są gładką, [[Barwa oliwkowa|oliwkową]] [[kora|korą]] przesyconą bezbarwnym [[sok]]iem czerwieniejącym na powietrzu.
 
== Charakterystyka ==
; [[Pokrój]]: Wiecznie [[barwa zielona|zielone]] [[drzewo]], dorastające do 10 [[metr|m]], o stożkowatej [[korona drzewa|koronie]].
; [[Pień]]: Pień i gałęzie pokryte są gładką, [[Barwa oliwkowa|oliwkową]] [[kora|korą]] przesyconą bezbarwnym [[sok]]iem czerwieniejącym na powietrzu.
; [[Liść|Liście]]: Podłużnie eliptyczne, skórzaste, [[kształt liścia|całobrzegie]], na końcu zaostrzone, na gałązkach osadzone skrętolegle.
; [[Kwiat]]y: Roślina dwupienna, kwiaty zebrane w niewielkie [[kwiatostan]]y, żeńskie o [[korona kwiatu|koronie]] trójłatkowej [[barwa biała|białego koloru]], z jajowatym [[słupek|słupkiem]]. Męskie z licznymi (ok. 10) [[pręcik (botanika)|pręcikami]] zrośniętymi w rurkę.
; [[Owoc]]e: [[barwa żółta|żółta]] z [[barwa czerwona|czerwonym]] nalotem, mięsista, jednonasiennaJednonasienne [[Torebka (botanika)|torebkatorebki]], o kształcie i wielkości [[morela|moreli]]mięsiste, o kształcie okrągłymkulistym lub nieco gruszkowatym, pękającabarwy żółtej z czerwonym nalotem. Torebki pękają dwoma klapami,. Zawierają [[Nasiono|nasienienasiono]] brązowe o bruzdowanej powierzchni i marmurkowym, białoszarym 'jądrze', otoczone koronkowatą [[osnówka (botanika)|osnówką]] o fioletowoczerwonej barwie. Owocnia niedojrzałych owoców, odpowiednio spreparowana, stanowi w niektórych regionach [[Azja|Azji]] poszukiwany przysmak; z miąższu dojrzałych owoców pozyskuje się niekiedy ciemnoczerwony barwnik.[[Plik:Muscade.jpg|80px]]
 
== Zastosowanie ==
* '''[[Surowiec]]''': Po zebraniu, gdy [[owoc]]e osiągnęły dojrzałość i pękają, usuwa się miąższ [[Torebka (botanika)|torebki]], następnie oddziela się od [[Nasiono|nasienia]] chrząstkowatą [[Osnówka (botanika)|osnówkę]] i suszy ją otrzymując tzw. "kwiat". Nasiona także są suszone, a następnie usuwa się z nich siatkowaną łupinę. '''Skład''': Gałka muszkatołowa zawiera ok. 8%, a "kwiat" do 16% [[olejek eteryczny|olejku]], którego głównym składnikiem jest [[mirystycyna]], odpowiedzialna za [[zapach]] i [[Smak (fizjologia)|smak]]. Oprócz tego gałka zawiera ok. 30% [[Tłuszcze|tłuszczu]], w którym głównym składnikiem jest [[kwas muszkatołowy]]. Dlatego z nasion gorszej jakości wytłacza się [[oleje roślinne|olej]], znany w handlu jako "masło muszkatołowe", znajdujące zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i perfumeryjnym.
* '''[[Rośliny uprawne|Roślina uprawna]]''': Obecnie jest szeroko uprawiana w południowo-wschodniej [[Azja|Azji]] i na [[Antyle|Antylach]], z których pozyskiwany surowiec uważany jest za gorszej jakości.
* '''[[Sztuka kulinarna]]''': [[Nasiono|Nasiona]] muszkatołowca, określane nazwą ''gałka muszkatołowa'' i ich [[Osnówka (botanika)|osnówki]] (w handlu nazywane ''kwiatem muszkatołowym'' lub ''macis'') używane są jako [[przyprawa|przyprawy]], a zawarty w nich [[olejek eteryczny]] stosowany jest w przemyśle spożywczym.
* '''[[Olejek eteryczny]]''' stosowany jest w przemyśle kosmetycznym.
* '''[[Drewno (technika)|Drewno]]''' tego drzewa używane jest w [[meblarstwo|meblarstwie]].
* Gałka muszkatołowa jako '''[[afrodyzjak]]'''.
 
== Psychoaktywność i toksyczność ==
W małych ilościach gałka muszkatołowa nie powoduje widocznych zmian fizjologicznych lub neurologicznych. Spożyta w ilości 5-15 gramów ma działanie [[substancja psychoaktywna|psychoaktywne]] z powodu obecności [[Mirystycyna|mirystycyny]]. Ze względu na towarzyszące nieprzyjemne efekty uboczne, rzadko jest stosowana w celach rekreacyjnych. Duże ilości, rzędu 60 g (~12 łyżeczek) i więcej, są niebezpieczne, powodując konwulsje, palpitacje, nudności, w niektórych przypadkach odwodnienie i ogólne uczucie bólu. Po zażyciu dużych ilości doświadczano silnego działania [[Majaczenie|delirycznego]]. Osoby spożywające gałkę w znacznych ilościach mówią o nieprzyjemnych, trudnych doświadczeniach, włączając w to zaburzenia widzenia ([[halucynacje]]) i w wielu przypadkach stany lękowe. Innym efektem spożycia gałki w nadmiernych ilościach jest uczucie oszołomienia związane z napływem krwi do głowy. Do 2001 r. opisano jeden przypadek śmiertelny po spożyciu gałki muszkatołowej w kombinacji z [[flunitrazepam]]em<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Stein | imię = U. | nazwisko2 = Greyer | imię2 = H. | nazwisko3 = Hentschel | imię3 = H. | tytuł = Nutmeg (myristicin) poisoning-report on a fatal case and a series of cases recorded by a poison information centre. | czasopismo = Forensic Sci Int | wolumin = 118 | numer = 1 | strony = 87-90 | miesiąc = | rok = 2001 | doi = 10.1016/S0379-0738(00)00369-8 | pmid = 11343860}}</ref>
 
Gałka muszkatołowa nie zawiera pochodnych [[amfetamina|amfetaminy]]. Nie są one także produktem przemian zachodzących w organizmie po jej spożyciu. Zastosowanie gałki muszkatołowej jako relaksującego narkotyku jest niezbyt popularne ze względu na jej nieprzyjemny smak i poboczne efekty spożycia takie jak oszołomienie, suchość ust, przyspieszone bicie serca, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, nudności i stany lękowe. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że spożywający nie doświadczy niczego przez mniej więcej sześć godzin po zażyciu. Efekty mogą pozostawać nawet przez trzy dni.
Spożycie dużych ilości gałki muszkatołowej prowadzi do tzw. ''zatrucia gałką muszkatołową'' – ostrego rozstroju psychicznego prowadzącego do uczucia nadchodzącej zagłady/śmierci i wstrząśnięcia. Niektóre przypadki prowadziły nawet do hospitalizacji.
 
== Toksyczność podczas ciąży ==
Gałka muszkatołowa była kiedyś uznawana za środek poronny, ale może być bezpiecznie spożywana w celach kulinarnych. Powoduje jednak produkcję [[prostaglandyny]] i zawiera substancje psychoaktywne, co może spowodować poronienie po spożyciu zbyt dużej ilości.
{{wikisłownik|gałka muszkatołowa}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* {{cytuj stronę|url=http://www.erowid.org/plants/nutmeg/nutmeg.shtml|tytuł=Erowid plants|język=en}}
 
== Przypisy ==
Linia 59 ⟶ 40:
[[Kategoria:Rośliny psychoaktywne i używkowe]]
[[Kategoria:Rośliny przyprawowe]]
 
[[it:Myristica fragrans#Seme]]