Radio Wolna Europa: Różnice pomiędzy wersjami

'''Radio Wolna Europa''' (''Radio Wolna Europa/Radio Swoboda'', ''RWE/RS'', [[Język angielski|ang.]] ''Radio Free Europe/Radio Liberty'') – amerykańska rządowa rozgłośnia utworzona w 1949 r. z połączenia „Radia Wolna Europa” i „Radia Swoboda” prowadzącą transmisje informacji, analiz i aktualności do krajów [[Europa Środkowo-Wschodnia|Europy Środkowo–WschodniejŚrodkowo-Wschodniej]], [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] i [[Bliski wschódWschód|Bliskiego Wschodu]], w których swobodny przepływ informacji jest zakazany przez organy rządowe lub nie jest w pełni rozwinięty<ref name=rwemisja>{{Cytuj stronę | url =https://pressroom.rferl.org/p/6110.html| tytuł = Misja RWE| autor =Radio Wolna Europa | opublikowany = | data = | język =en|data dostępu = 2019-01-09}}</ref>.

RWE jest finansowana przez [[Kongres Stanów Zjednoczonych]], w 2018 roku jej budżet wyniósł 123,3 mln USD<ref name=rwe1>{{Cytuj stronę | url =https://pressroom.rferl.org/p/6091.html | tytuł = RWE: O nas. | autor =Radio Wolna Europa | opublikowany = | data = | język =en | data dostępu = 2019-01-09}}</ref>. Niezależność redakcyjna RWE/RS jest gwarantowana amerykańskim prawem<ref>{{Cytuj stronę | url =https://pressroom.rferl.org/p/6118.html#firewall| tytuł =RWE: Niezależność | autor =Radio Wolna Europa | opublikowany = | data = | język =en | data dostępu = 2019-01-09}}</ref>.

Radio Wolna Europa utworzono w 1949 roku w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] z inicjatywy „Narodowego Komitetu na Rzecz Wolnej Europy”. Miało siedzibę w [[Monachium]] przy Oettingenstr. 67, do 1972 roku dostawało środki przez [[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]]<ref>John Prados, ''Safe for Democracy: The Secret Wars of the CIA'' (Ivan R. Dee, 2012).</ref><ref name="bbg.gov">Broadcasting Board of Governors'Governors’ Annual Congressional Budget Submission Reports http://www.bbg.gov/reports/budget.html.</ref>, po 1972 roku było finansowane przez [[Kongres Stanów Zjednoczonych]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Puddington | imię = Arch | tytuł = Broadcasting Freedom: The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty |miejsce = Lexington | wydawca = University Press of Kentucky | data = 2003|strony=196}}</ref>. Radio Wolna Europa nadawało audycje do krajów [[Blok wschodni|bloku wschodniego]] (tzw. „demokracji ludowej”), które po 1945 roku były pod dominacją [[Moskwa|Moskwy]] oraz republik bałtyckich ([[Stany Zjednoczone|USA]] nie uznały ich wcielenia do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]). Radio Swoboda transmitowało swoje audycje do pozostałych [[republikiRepublika radzieckieradziecka|12 republik ZSRR]].

Audycje RWE/RS były intensywnie [[Zagłuszanie radiowe|zagłuszane]] przez służby bezpieczeństwa i struktury sił zbrojnych państw komunistycznych. Jak podaje w swoich wspomnieniach Jan Nowak-Jeziorański, koszty zagłuszania były mniej więcej trzy razy wyższe od kosztów nadawania audycji. Ze względu na sposób propagacji fal krótkich<ref group="uwaga">W godzinach wieczorno-nocnych odbiór odbywał się na falach średnich, między pasmami zajmowanymi przez radia Budapeszt i Rzym.</ref> zagłuszanie nigdy nie było w stanie zakłócić wszystkich audycji. 28 czerwca 1956 roku, jedną z zagłuszarek zniszczyła protestująca ludność [[Poznań|Poznania]], domagając się [[wolność słowa|wolności słowa]] podczas [[Poznański Czerwiec|Poznańskiego Czerwca 1956]]<ref>{{Cytuj stronę|url=https://gloswielkopolski.pl/czerwiec-1956-tlum-zniszczyl-zagluszarki-godz-1030/ar/420084|tytuł=Czerwiec ’56: Tłum zniszczył zagłuszarki (godz. 10.30)|data=2011-06-28|opublikowany=gloswielkopolski.pl|cytat=''„Wtedy nastąpił akt niszczenia zagłuszarki -– symbolu zakłamania władz komunistycznych i odcięcia Polaków od wolnego, demokratycznego świata. Ludzie zrywali kable, demontowali aparaturę, ściągali z dachu anteny, a elementy urządzeń zrzucali na ulicę. Niszcząc aparaturę, poznaniacy wznosili hasła: „Chcemy słuchać zagranicy bez zagłuszeń!”, „My chcemy wolności!”. Akcja trwała tylko 20 minut. Wymowne było jednak to, że -– wołając o chleb i sprawiedliwość -– mieszkańcy Poznania z równą determinacją upominali się o prawo do wolnego słowa.”''}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = https://web.archive.org/web/20100329015911/http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje44/text03.htm| tytuł = 50 lat od antykomunistycznego buntu robotniczego w Poznaniu| język = pl |data dostępu = 2019-02-05}}</ref>. 18 listopada 1956 roku, protestujący w Bydgoszczy zniszczyli zagłuszarkę znajdującą się na Wzgórzu Dąbrowskiego<ref>{{cytuj stronę|url=http://szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=69&Itemid=80|tytuł=18 listopada 1956 roku w Bydgoszczy, zniszczenie zagłuszarki na Wzgórzu Dąbrowskiego|opublikowany=szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=https://expressbydgoski.pl/to-nie-byli-zwykli-chuligani-ipn-wystapi-o-rehabilitacje-uczestnikow-protestu-z-1956-roku/ar/10818514|tytuł=IPN wystąpi o rehabilitację uczestników protestu z 1956 roku w Bydgoszczy|data=2016-03-12}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=https://dzieje.pl/wideo/61-rocznica-spalenia-zagluszarki-radiowej-w-bydgoszczy|tytuł=61. rocznica spalenia zagłuszarki radiowej w Bydgoszczy|autor=dzieje.pl|data=2017-11-19|autor=dzieje.pl}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=https://ipn.gov.pl/pl/edukacja-1/wystawy/13756,Bydgoski-Listopad-1956-roku.html|tytuł=Bydgoski Listopad 1956|autor=[[Instytut Pamięci Narodowej]]}} [https://ipn.gov.pl/download/1/32126/1-34586.pdf Bydgoski Listopad 1956 roku (panele wystawy) PDF].</ref>. Tydzień później władze PRL ogłosiły, że rezygnują z zagłuszania, jednak w rzeczywistości sytuacja w eterze nie uległa zmianie, bowiem nadal utrudniano odbiór poprzez radiostacje zagłuszające z terenu ZSRR, Bułgarii, Węgier, Czechosłowacji i Rumunii<ref>K. Błażejewski „Tu mówi radio bum bum”, Express Bydgoski 11 II 2011.</ref>. Pracowały one do 1 stycznia 1988, ze szczególną intensywnością działając w czasie [[operacja „Dunaj”|inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968]] oraz podczas [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego w PRL]] (1981–1983). Komunistyczne służby bezpieczeństwa przeprowadzały również bezpośrednie ataki przeciwko RWE/RS. Zamordowano kilku pracowników, przeprowadzano zamachy bombowe. Wielu pracowników RWE było szykanowanych poprzez anonimowe telefony z pogróżkami czy fabrykowanie spreparowanych donosów przez Służbę Bezpieczeństwa (np. przypadek [[Maciej Morawski|Macieja Morawskiego]], francuskiego korespondenta Rozgłośni Polskiej RWE). Na początku lat 50. słuchanie radia było ścigane i karane przez wojskowe sądy rejonowe wyrokami 2–3 lat pozbawienia wolności za „szerzenie wrogiej propagandy”.

21 lutego 1981 r. część budynku głównego rozgłośni RWE została wysadzona w ataku [[terror]]ystycznym w wyniku eksplozji bomby. Zniszczenia oszacowano na 2 mln dolarów, rannych zostało kilku pracowników, ale nie było ofiar śmiertelnych. Po otwarciu archiwów [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD|Stasi]] ujawniono, że za atak był odpowiedzialny [[Ilich Ramírez Sánchez]] (ps. Carlos, Szakal), a zamach zlecił dyktator komunistycznej Rumunii [[Nicolae Ceaușescu]]<ref>[http://hoorferl.stanford.edu/RFE/exhibits_show.php?id=7 „Voices of Hope” Hoover Institution exhibit on RFE/RL] {{lang|en}} [dostęp 2013-10-17].</ref> – [[Securitate]] wynajęła [[Ilich Ramírez Sánchez|Sáncheza]] (Carlosa) by dokonał zamachu na [[Ion Pacepa|Iona Mihai Pacepę]], najwyższego rangą oficera wywiadu [[blok wschodni|bloku wschodniego]], który przeszedł na stronę Zachodu. Carlos za zamordowanie Pacepy miał otrzymać milion dolarów<ref name="Carlos">{{Cytuj pismo | nazwisko = Anghelescu| imię =Adina | autor link = | tytuł = Arsenalu Securitatii pentru Carlos (Arsenał Securitate dla Carlosa), Raport Securitate nr 0010748 z 22 lipca 1981 roku i inne |czasopismo = Ziua | data =2004 | miejsce = Bukareszt}} {{lang|ro}}.</ref>, a ponieważ nie mógł go odnaleźć, 21 lutego 1981 roku<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Regnery|imię=Alfred|tytuł=Book Inspired Counter-Revolution|wydawca=Human Events|data=2002}}</ref> wysadził w powietrze z użyciem materiałów wybuchowych przekazanych mu przez Securitate<ref name="Carlos" /> część głównej siedziby RWE w [[Monachium]]. RWE w tym okresie wielokrotnie nadawała list Pacepy do jego córki Dany, w którym wyjaśniał powody, które go ostatecznie skłoniły do przejścia na stronę Zachodu<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Dezinformacja: Były Szef Wywiadu Ujawnia Metody Dławienia Wolności, Zwalczania Religii i Wspierania Terroryzmu | autor = Ion Mihai Pacepa | autor2 = Ronald J. Rychlak | autor link = Ion Pacepa |tytuł = Dezinformacja: Były Szef Wywiadu Ujawnia Metody Dławienia Wolności, Zwalczania Religii i Wspierania Terroryzmu |cytat = ''„Przez 20 lat na swoje nieszczęście byłem zaangażowany w wykradanie Zachodowi technologii, które są źródłem jego dumy na równi z demokracją i wolnością. Zajmowałem się kradzieżami, lecz zawsze starałem się tak wszystko zorganizować, żeby nie mieć do czynienia z zabójstwami. W 1978 roku dostałem rozkaz zabicia Noela Bernarda, dyrektora rumuńskojęzycznego programu Radio Wolna Europa, który swoimi opiniami doprowadzał [[Nicolae Ceaușescu]] do szału. Ten rozkaz otrzymałem pod koniec lipca i właśnie wtedy stanąłem przed ostateczną decyzją, czy być dobrym ojcem, czy zostać przestępcą politycznym. Znając Cię, Dana, byłem przekonany, że wolałabyś nie mieć ojca, niż mieć ojca zabójcę”''|rozdział = Ucieczka do Ameryki | data = 2015 | miejsce = Gliwice | wydawca = [[Grupa Wydawnicza Helion]] | isbn = 9788328310728 | strony = 43–44}}</ref>.

W lipcu 2018 Radio Wolna Europa zapowiedziało wznowienie nadawania serwisów informacyjnych i audycji publicystycznych dla Bułgarii i Rumunii w celu walki z fake newsami i promowania rzetelnego dziennikarstwa<ref>{{Cytuj |tytuł = Radio Wolna Europa powraca do Bułgarii i Rumunii, chce walczyć z fake newsami i promować jakościowe dziennikarstwo |data dostępu = 2018-07-20 |url = https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/radio-wolna-europa-powraca-do-bulgarii-i-rumunii |język = pl}}</ref>. W styczniu 2019 wznowiono nadawanie audycji przygotowywanych przez sekcję rumuńską Radia Wolna Europa (Radio Europa Libera), co uzasadniano ograniczeniem wolności mediów w Rumunii oraz okolicznością, iż w tym kraju „wiele środków masowego przekazu znajduje się pod kontrolą rządu lub miejscowych oligarchów”<ref>{{Cytuj stronę | url = https://nczas.com/2019/01/15/radio-wolna-europa-wznawia-dzialalnosc-na-razie-tylko-w-jednym-kraju-ale-na-tym-nie-koniec/ | tytuł = Radio Wolna Europa wznawia działalność. Na razie tylko w jednym kraju, ale na tym nie koniec | opublikowany = nczas, com | data = 15 stycznia 2019 | data dostępu = 2019-01-25}}</ref>.

* ''Radio Wolna Europa w polityce polskiej i zachodniej'' (materiały z konferencji naukowej, zorganizowanej w dniach 30 listopada – 1 grudnia 2007 r. na Uniwersytecie Warszawskim; pod red. [[Andrzej Borzym|Andrzeja Borzyma]] i Jeremiego Sadowskiego; Stowarzyszenie Wolnego Słowa 2009, {{ISBN|978-83-924585-3-1}})

* [[GłosSputnik Rosji(radio)|Radio Moskwa]]