I wojna izraelsko-arabska: Różnice pomiędzy wersjami

|strona1 = {{Państwo|ISR}}

|strona2 = {{Państwo|EGY|1922}}<br />{{flaga|EGY|1922}} [[Sudan Anglo-Egipski]]<br />{{Państwo|SYR}}<br />{{państwo|JOR|1921}}<br />{{Państwo|LBN}}<br />{{państwo|IRQ|1921}}<br />{{Państwo|SAU}}<br />{{państwo|YEM|1927}}<br />{{flaga|Liga Państw Arabskich}} [[Palestyńczycy|Arabowie Palestyńscy]]

|dowódca2 = [[Abd Allah I ibn Husajn|Abd Allah I]]<br />[[John Bagot Glubb]]<br />[[Norman Lash]]<br />[[Habis al-Madżali]]<br />[[Hasan Salama]]<br />[[Fauzi al-Kawukdżi]]<br />[[Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni|Muhammad al-Husajni]]<br />[[Faruk I]]<br />[[Ahmad Ali al-Muwawi]]<br />[[Muhammad Nadżib]]<br />[[Abd ar-Rahman Azzam]]<br />[[Husni az-Za’im]]

|siły1 = {{flaga|ISR}} [[Hagana]]/[[Siły Obronne Izraela|IDF]]: początkowo 30 tys. ludzi, potem wzrost do 115 tys.<br />[[Plik:Star of David.svg|border|20px|Żydzi]] [[Irgun Cewai Leumi|Irgun]]: ok. 2 tys. ludzi<br />[[Plik:Star of David.svg|border|20px|Żydzi]] [[Lechi]]<br />[[Plik:Star of David.svg|border|20px|Żydzi]] [[Machal]]

'''Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948–1949''', nazywana przez [[Izraelczycy|Izraelczyków]] '''wojną o niepodległość''' ({{W języku|he|מלחמת העצמאות, Milchemet Ha’atzma’ut}}) bądź '''wojną wyzwoleńczą''' ({{W języku|he|מלחמת השחרור, Milchemet Ha-Szichrur}}), przez [[Arabowie|Arabów]] natomiast katastrofą ({{W języku|ar|النكبة, an-Nakba}}) – pierwszy konflikt zbrojny nowożytnego [[Izrael]]a z jego arabskimi sąsiadami, który zapoczątkował serię [[wojny izraelsko-arabskie|wojen izraelsko-arabskich]].

 

 

Wojna zakończyła się militarnym zwycięstwem Izraela. Zawarte porozumienia o zawieszeniu broni wyznaczyły przebieg nowej wojskowej granicy Izraela. Obejmowała ona około 78% terytorium Palestyny. Upadła w ten sposób idea podziału Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Poza kontrolą izraelską znalazły się jedynie [[Zachodni Brzeg]] ze [[Wschodnia Jerozolima|Wschodnią Jerozolimą]] (pod kontrolą [[Jordania|Jordanii]]) i [[Strefa Gazy]] (pod kontrolą [[Egipt]]u). Państwo żydowskie objęło więc 21% więcej terytorium Palestyny, niż to zakładała rezolucja ZO ONZ nr 181. Państwo arabskie w ogóle nie powstało, ponieważ ani Egipt, ani Jordania nie były zainteresowane tworzeniem państwa palestyńskiego na zajętych przez siebie terenach. Inną ważną konsekwencją wojny był koniec wojskowej obecności Brytyjczyków na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]]. Izrael stopniowo zaczął zajmować pozycję regionalnego mocarstwa militarnego. Społeczeństwa arabskie były wstrząśnięte poniesioną porażką, co zaowocowało wzrostem [[Panarabizm|nacjonalizmu]]. Wojna spowodowała też zmiany demograficzne w Palestynie, wywołała masową ucieczkę ludności arabskiej z terytorium Palestyny, z drugiej strony podczas wojny i w ciągu trzech kolejnych lat w Izraelu osiedliło się ponad 700 tysięcy Żydów, którzy zostali wygnani z państw arabskich w zemście za przegraną I wojnę izraelsko-arabską.

Zadanie wprowadzenia w życie planu podziału otrzymała [[UNPC|Komisja Narodów Zjednoczonych do Spraw Palestyny]] (ang. ''United Nations Palestine Commission'' – UNPC). Przywódcy społeczności żydowskiej zaakceptowali plan podziału Palestyny, chociaż wyrażali swoje niezadowolenie z umieszczenia [[Jerozolima|Jerozolimy]] i [[Betlejem]] w międzynarodowej strefie pozostającej pod administracją [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]]. Zaproponowany obszar państwa żydowskiego przyjęli jako „''niezbędne minimum''” i bez zgłaszania zastrzeżeń rozpoczęli przygotowania do utworzenia własnego [[Państwo|państwa]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = El-Nawawy| imię = Mohammed |tytuł = The Israeli-Egyptian Peace Process in the Reporting of Western Journalists| wydawca = Ablex/Greenwood| miejsce = |rok = 2002| strony = 1–2| isbn = 978-1-56750-544-3}}</ref>. Natomiast społeczność arabska sprzeciwiła się rezolucji 181, twierdząc, że narusza ona prawa większości mieszkańców Palestyny<ref>{{cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20160303193002/http://www.passia.org/seminars/2000/israel/part3.html |tytuł = Jews and Arabs under the British Mandate |autor =|opublikowany = 1948 |praca = The Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs |język = en |data dostępu = 2011-04-10}}</ref>. Arabowie spostrzegali plan podziału Palestyny jako niesprawiedliwy, ponieważ oddawał większość terytorium państwa w ręce stanowiącej mniejszość społeczności żydowskiej. Arabscy przywódcy zaczęli wzywać do „''zwrócenia Palestyny jej prawowitym mieszkańcom''”, „''zepchnięcia Żydów do morza''” i oczyszczeniu Palestyny z „''syjonistycznej plagi''”{{odn|Morris|2008}}.

 

[[Plik:MishmarHaemek2.jpg|thumb|upright=1.2|Żydowscy obrońcy przed kibucem [[Miszmar ha-Emek]]]]

[[Plik:Arab volunteers.jpg|thumb|upright=1.2|Arabscy ochotnicy docierają do Palestyny, 1947 r.]]

 

Począwszy od stycznia 1948 roku Arabowie rozpoczęli akcję bezpośrednich blokad żydowskich osiedli, uniemożliwiając dostarczenie do nich żywności i zaopatrzenia. Aby temu przeciwdziałać, Żydzi podejmowali próby przełamania blokad i organizowali konwoje opancerzonych pojazdów. Na tym etapie konfliktu Arabowie mieli duże problemy z organizacją, a ich działaniom brakowało wytrwałości i zdecydowania. Nie posiadali także żadnego centralnego dowództwa, które mogłoby koordynować działania. Natomiast działania żydowskie były przemyślane, a dowództwo Hagany przerzucało swoje oddziały na zagrożone odcinki, uzyskując w określonym czasie miejscową przewagę, która umożliwiała odnoszenie lokalnych sukcesów. Sytuacja zaczęła się zmieniać wraz z przybyciem do Palestyny [[Arabska Armia Wyzwoleńcza|Arabskiej Armii Wyzwoleńczej]]. Jej oddziały były formowane w sąsiedniej Syrii, a następnie, za milczącym przyzwoleniem Brytyjczyków, przechodziły na teren Mandatu Palestyny. Ich dowódcą polowym był pochodzący z Libanu oficer tureckiej armii [[Fauzi al-Kawukdżi|Fauzi al-Kaukdżi]]. Począwszy od stycznia oddziały te rozlokowały się w Galilei oraz w Samarii i przystąpiły do atakowania osiedli żydowskich{{odn|Gelber|2006|s=51–56}}. Równocześnie z Egiptu do Palestyny wkroczyły oddziały [[Armia Świętej Wojny|Armii Świętej Wojny]] dowodzone przez [[Abd al-Kadir al-Husajni|Abd al-Kadira al-Husajniego]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Collins |imię = Larry |nazwisko2 = Lapierre |imię2 = Dominique |tytuł = O Jerusalem! |wydawca = Pan Books |miejsce = |rok = 1973 |strony = 131–153 |isbn = 978-0-330-23514-3}}</ref>. Przeprowadzili oni kilka nieudanych ataków na żydowskie osiedla, z których szybko wyciągnęli ważne lekcje – przestali atakować żydowskie osady, a skoncentrowali się na walkach w miastach i na szlakach komunikacyjnych. W konsekwencji bardzo szybko na wielu drogach całkowicie zamarł ruch żydowskich konwojów. Szczególnie uciążliwą okazała się blokada drogi do Jerozolimy, którą siły Hagany usiłowały przełamać. Kolejne operacje stawały się coraz bardziej rozbudowane i angażowano w nie coraz większe siły militarne. Pomimo to blokada Jerozolimy utrzymywała się. Równocześnie całkowite odcięte od wybrzeża zostały żydowskie osiedla w północnej Galilei i na pustyni Negew, przez co groził im upadek oraz całkowita likwidacja. Duża skala starć na tak małym obszarze powodowała dużą liczbę ofiar wśród ludności cywilnej, która zaczęła masowo opuszczać swoje miejsca zamieszkania. Z terenów objętych walkami uciekło około 100 tys. Arabów. Znaleźli oni schronienie w Samarii lub w sąsiednich państwach<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Morris |imię = Benny |tytuł = The Road to Jerusalem: Glubb Pasha, Palestine and the Jews |wydawca = I.B. Tauris| miejsce = New York| rok = 2003| strony = 163| isbn = 978-1-86064-812-0}}</ref>.