Brygada Świętokrzyska: Różnice pomiędzy wersjami

* 16 sierpnia 1944 -– akcja w rejonie [[Krzepin]]a przeciwko oddziałowi AL [[Stanisław Olczyk (partyzant)|Stanisława Olczyka]] ps. „Garbaty”; okazało się, że oddział opuścił biwak, natomiast zaatakowano i rozbrojono współpracujący z AL oddział Batalionów Chłopskich [[Bolesława Kozłowskiego]] ps. „Wiara”. Po stwierdzeniu pomyłki oddział BCh wypuszczono i zwrócono broń<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 21</ref>. Wg Bogdana Hillebrandta, „Wiara” zaalarmował przez łączników władze BCh, które zarządziły alarmową koncentrację swoich oddziałów koło Psar, wzięto też jako zakładników kilku właścicieli majątków ziemskich związanych z NSZ – po pertraktacjach z NSZ oddział zwolniono a BCh zwolniło zakładników – zginęło jednak 2 żołnierzy BCh z oddziału „Wiary”<ref>„Bogdan Hillebrandt, ''Partyzantka na Kielecczyźnie''MON, Warszawa 1967, s. 381.</ref>;

* 24 sierpnia akcja w rejonie [[Fanisławice|Fanisławic]] przeciwko [[2 Brygada AL „Świt”|2 Brygadzie AL „Świt”]] pod dowództwem [[Tadeusz Maj (pułkownik)|Tadeusza Maja]] ps. „Łokietek”, którzy wysadzili pociąg cywilny i ograbili polskich pasażerów<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 23</ref>. Po otoczeniu gajówki, w której spodziewano się partyzantów komunistycznych, doszło do wymiany ognia, podczas której 2 AL-owców i gajowy Wozniak AK-owiec zginęło, a 1 został ranny, okazało się, że reszta oddziału AL przebywała w innym miejscu, zdobyto natomiast tabory Brygady AL „Świt”, w tym: 3 pistolety maszynowe, 1 karabin ppanc. i amunicję;

* 8 września zlikwidowanie w rejonie wsi [[Rząbiec]] oddziału AL [[Tadeusz Grochal|Tadeusza Grochala]] ps. „Tadek Biały” oraz grupy radzieckiego wywiadu wojskowego pod dowództwem Iwana Iwanowicza Karawajewa. Po krótkiej wymianie strzałów pomiędzy grupą aprowizacyjną AL a patrolem Brygady przysłane na miejsce starcia posiłki AL pojmały złożony z 12<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 26</ref> żołnierzy patrol pod dowództwem ppor. [[Franciszek Bajcer|Franciszka Bajcera]] ps. „Sanowski”. Jednemu z żołnierzy patrolu udało się uciec i poinformować o sytuacji dowództwo Brygady, resztę oddziału NSZ zaczęła przesłuchiwać grupa działaczy PPR, znajdująca się w szeregach AL. Następnie doszło do ataku Brygady, w wyniku którego całkowicie rozbito oddział AL – według meldunku NSZ zginęło 34 komunistów, rannych 30, a 67 bolszewików dostało się do niewoli (10 żołnierzy radzieckich wraz z T. Grochalem i I. I. Karawajewem zdołała wycofać się). Do niewoli dostało się także 40 Polaków, członków AL – część z nich zwolniono, a kilkunastu wstąpiło do Brygady Świętokrzyskiej<ref name="autonazwa1">Marek J. Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk, Leszek Żebrowski ''Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty'' Burchard Edition, Warszawa, 1999, {{ISBN|83-87654-03-5}}, tom 3, s. 248.</ref>. Jeńcy z NSZ w momencie uwolnienia stali nad wykopanymi przez siebie grobami<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 26</ref> Według wersji NSZ, wśród jeńców radzieckich doszło po pojmaniu do buntu, w czasie jego tłumienia zostało ciężko rannych 4 (dwóch później zmarło) żołnierzy NSZ, a 67 partyzantów radzieckich zostało zabitych. Z kolei według źródeł AL{{fakt}}, w potyczce po Rząbcem zginęło 16 członków AL, a 32 pozostałych i 73 partyzantów radzieckich dostało się w ręce Brygady. Według niektórych źródeł<ref>Rafał Wnuk „Brygada Świętokrzyska. Zakłamana legenda”, „aleHistoria”</ref> partyzanci radzieccy zostali zabici podczas ucieczki podjętej gdy zorientowali się, że są prowadzeni na egzekucję. 4 jeńców – Polaków, w tym łączniczkę AL, którym udowodniono bandytyzm (przesłuchano m.in. miejscową ludność<ref>{{Cytuj | url=https://echodnia.eu/swietokrzyskie/bitwa-partyzancka-pod-rzabcem-tak-bylo-naprawde/ar/10617864 | tytuł=Bitwa partyzancka pod Rząbcem – tak było naprawdę &#124; Echo Dnia Świętokrzyskie<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=echodnia.eu | język=pl | data dostępu=2019-08-27}}</ref><ref>{{Cytuj | url=https://www.nsz.com.pl/index.php/wspomnienia/186-antoni-bohun-dbrowski-bitwa-pod-rzbcem | tytuł=Antoni Bohun Dąbrowski -– Bitwa pod Rząbcem -– NSZ -– Narodowe Siły Zbrojne<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.nsz.com.pl | język=pl | data dostępu=2019-08-27}}</ref> – rozstrzelano, 13 pozostałych wcielono do Brygady, zaś resztę uwolniono; zdobyto 2 ckm, 1 granatnik, 2 karabiny ppanc., 50 pistoletów maszynowych, 120 kb, 20 pistoletów, radiostację i dużą ilość amunicji<ref>„Bogdan Hillebrandt, ''Partyzantka na Kielecczyźnie''MON, Warszawa 1967, s. 465.</ref>.

* W połowie października oddziały Brygady przeszły na obszar powiatu radomszczańskiego. Zajmowały się głównie zwalczaniem niewielkich oddziałów Armii Ludowej i skoczków radzieckich, m.in. 13 października zlikwidowano porywający zakładników<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 30</ref> oddział AL [[Stanisław Wilk (żołnierz)|Stanisława Wilka]] ps. „Sarna”, działający w rejonie [[Sekursk]]a oraz zniszczono pod [[Soborzyce|Soborzycami]] radziecką radiostację, której załoga, nie chcąc się poddać, zginęła w płonącej stodole. Wyłapywano i zabijano również pojedynczych członków AL i PPR, co skutecznie sparaliżowało działalność komunistów w tym rejonie;

* Tego samego dnia zniszczono niezidentyfikowany oddział komunistyczny w rejonie wsi Węgrzynów i Obiechów, który rabował miejscową ludność cywilną<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 33-34</ref>

Brygada podejmowała także starcia z Niemcami:

* 9 sierpnia 60 partyzantów kpt. Mariana Kaczmarskiego ps. Dymsza i ppor. Henryka Figuro-Podorskiego ps. Step rozbiło niemiecką kolumnę zmotoryzowaną, niszcząc 4 pojazdy i zabijając 19 Niemców, tracąc jednego żołnierza. Zdobyto spore ilości zaopatrzenia i broni<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 14</ref>;

* 23 sierpnia na południe od Raszkowa dwie kompanie z 204. pułku przeprowadziły zasadzkę na niemiecką ekspedycję przeciwpartyzancką, zabijającą żołnierzy AK. W wyniku walki zginęło 40 Niemców, 13 dostało się do niewoli. Straty Brygady wyniosły 6 ludzi<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 23</ref>

* 1 września patrol aprowizacyjny Brygady pod dowództwem sierż. [[Aleksander Wilczyński|Aleksandra Wilczyńskiego]] ps. „Wilk” natknął się w [[Radoszyce|Radoszycach]] na ok. 100-osobowy niemiecki oddział ekspedycyjny, dysponujący czterema samochodami i wozem pancernym<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 25</ref>. Ostrzelano Niemców, którzy wycofali się z miasteczka, po kilkugodzinnej walce oddział NSZ wycofał się, walkę z Niemcami dokończyły oddziały 2. batalionu [[3 Pułk Piechoty Legionów|3 Pułku Piechoty AK]], ogółem Niemcy stracili 19 zabitych. Źródła AK negują udział NSZ w tej walce{{fakt}}.

* 20 września oddziały Brygady, stacjonujące w [[Caców|Cacowie]], stoczyły bitwę z silnym oddziałem Niemców w sile ok. 400 żołnierzy [[Luftwaffe]] i ok. 100 żandarmów wspieranych przez lotnictwo. W dniu 19 września oddział [[2 Dywizja Piechoty Legionów Armii Krajowej|2 Dywizji Piechoty Legionów Armii Krajowej]] zaatakował w tej wsi niemiecki samochód, a później odmaszerował do Radoszyc – jeden z Niemców zbiegł i następnego dnia sprowadził obławę. W nocy do Cacowa nadeszła Brygada. Przeciwko oddziałowi lotników wysłano 202. pp z zadaniem urządzenia zasadzki, a przeciwko żandarmom – kompanię szkolną, która miała ich powstrzymać w czasie przekraczania mostu na [[Nida (dopływ Wisły)|Nidzie]]. Oba oddziały niemieckie zostały powstrzymane – krótkie starcie z motocyklistami stoczył 202 pułk. Natomiast 204. pp wraz z taborami został w Cacowie ostrzelany i zbombardowany przez samolot niemiecki, ale bez większych szkód. Wieczorem Brygada oderwała się od Niemców i po przeprawie przez Nidę udała się w kierunku majątku Lasocin. Ogółem straciła 3 zabitych i 5 rannych. Straty niemieckie są nieznane<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 28</ref>;

* 12 listopada doszło pod wsią [[Krępa (województwo świętokrzyskie)|Krępa]] do starcia z oddziałem niemieckiej straży granicznej liczącym ok. 120 żołnierzy, w wyniku czego kilkudziesięciu Niemców zostało zabitych i rannych, zdobyto kilka samochodów z granatami i amunicją<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 32</ref>;

* 17 listopada oddział kpt. Stanisława Grabdy „Bema” zniszczył dwie niemieckie haubice 100 mm<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 32</ref>;

* 22 listopada oddział kpt. Władysława Kołacińskiego ps. „Żbik” uderzył na niemiecki magazyn zaopatrzeniowy we Włoszczowie<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 32</ref>;

* 20 grudnia pod [[Marcinkowice (powiat miechowski)|Marcinkowicami]] 204. pp został zaatakowany przez liczący 200 ludzi oddział własowców, których powstrzymano i zmuszono do ucieczki kosztem 1 rannego. Zabito 30 żołnierzy wroga, 40 wzięto do niewoli<ref>Kamil Detka, ''Militarne i polityczne aspekty funkcjonowania Brygady Świętokrzyskiej NSZ w latach 1944-1945 i powojenne losy jej żołnierzy'', Zeszyty Historyczne -– Kombatanci Ziemi Świętokrzyskiej, Zeszyt 5, s. 34</ref>. Jeńcy zeznali, że brali udział w tłumieniu [[Powstanie Warszawskiewarszawskie|Powstaniapowstania Warszawskiegowarszawskiego]].

Na Brygadzie Świętokrzyskiej ciążą bardzo poważne zarzuty o [[Kolaboracja|kolaborację]] z Niemcami – sprawa [[Hubert Jura|Huberta Jury]] i [[Organizacja Toma|Organizacji Toma]]. Współpraca z Niemcami nie ograniczała się bowiem tylko do zwalczania komunistów z Gwardii Ludowej, Armii Ludowej i Polskiej Partii Robotniczej<ref>[http://tomasz.greniuch.salon24.pl/157668,organizacja-toma-mroczna-zagadka-podziemia- Organizacja Toma-mroczna zagadka podziemia].</ref>.

Groby niektórych członków Brygady Świętokrzyskiej NSZ znajdują się w [[Monachium]] na [[Cmentarz Perlacher Forst|cmentarzu Perlacher Forst]]<ref>{{Cytuj stronę | tytuł = Polska Parafia Katolicka Monachium -– Cmentarz Perlacher Forst | data dostępu = 2018-03-04 |opublikowany = pmk-muenchen.de |url = http://www.pmk-muenchen.de/polskie-miejsca-pamieci/22-polskie-miejsca-pamieci/199-cmentarz-perlacher-forst.html |język = pl}}</ref>. 17 lutego 2018 grobom tym złożył hołd premier [[Mateusz Morawiecki]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Premier Morawiecki uczcił polskich współpracowników Gestapo |czasopismo = Portal STRAJK |data dostępu = 2018-03-04 |url = https://strajk.eu/premier-morawiecki-uczcil-polskich-wspolpracownikow-gestapo/ |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Polish PM visits grave of Nazi collaborators, drawing fresh ire |data dostępu = 2018-03-04 |url = https://www.timesofisrael.com/polish-pm-visits-grave-of-nazi-collaborators-drawing-fresh-ire/ |język = en}}</ref>.

Historia brygady pojawia się w powieści ''[[Legion (powieść)|Legion]]'' [[Elżbieta Cherezińska|Elżbiety Cherezińskiej]]<ref name="hisorg">{{Cytuj stronę | url = https://historia.org.pl/2014/02/14/legion-e-cherezinska-recenzja/ | tytuł = „Legion” -– E. Cherezińska -– recenzja | autor = Dariusz Wierzański | data = 2014-02-14 | data dostępu = 2017-09-29}}</ref>.