Wikipedia

Humphrey Bogart: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mike89 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 814 edycji
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Mike89 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 814 edycji
m lit., drobne techniczne
Linia 84:
 
[[Plik:Edward G. Robinson, Humphrey Bogart, George E. Stone Bullets or Ballots 1936 Still.png|mały|Edward G. Robinson, Humphrey Bogart i [[George E. Stone]] w scenie z filmu ''[[Na celowniku mafii]]'' (1936)]]
Bogart podpisał kontrakt z Warner Bros. na okres dwudziestu sześciu tygodni, gwarantujący mu zarobki na poziomie 550 dolarów tygodniowo{{odn|Kanfer|2011|s=53}}. Pomimo sukcesu ''Skamieniałego lasu'', odgrywał zazwyczaj role gangsterów w dramatach kryminalnych [[Filmy klasy B|klasy B]]{{odn|Sperber|Lax|1997|s=60–61}}. W obraziefilmie ''[[Na celowniku mafii]]'' (1936, reż. [[William Keighley]]) wcielił się w rolę gangstera Nicka „Bugsa” Fennera, podejrzewającego, że Johnny Blake (Robinson) jest informatorem policji{{odn|Kanfer|2011|s=54}}. Następnie zagrał w przeciętnym melodramacie ''[[Dwoje przeciwko światu]]'' (1936, reż. [[William C. McGann]]), będącym [[Remake|remakiem]] filmu ''[[Ostatnie wydanie]]'' (1931, reż. Mervyn LeRoy){{odn|Kanfer|2011|s=54}}, wzorowanym na życiu [[Charles Lindbergh|Charlesa Lindbergha]] dramacie przygodowym ''[[Orzeł leci do Chin]]'' (1936, reż. [[Ray Enright]]) z główną rolą [[Pat O’Brien (aktor)|Pata O’Briena]]{{odn|Kanfer|2011|s=55–56}} oraz ''[[Zaginiona wyspa|Zaginionej wyspie]]'' (1936, reż. [[Frank McDonald (reżyser)|Frank McDonald]]). Aktor czuł się skrępowany z powodu źle dobranych wąsów w ostatnim z filmów oraz nieudolnie skonstruowanych [[Scena (film)|scen]] walki z ośmiornicą{{odn|Kanfer|2011|s=56}}. Wszystkie swoje niewielkie gaże Bogart odkładał na funduszu inwestycyjnym{{odn|Kanfer|2011|s=55}}.
 
==== Występy w filmach klasy B ====
Linia 120:
==== ''Casablanca'' ====
[[Plik:Humphrey Bogart Ingrid Bergman Casablanca Promo Still.jpg|mały|Humphrey Bogart i Ingrid Bergman na fotosie promocyjnym z filmu ''[[Casablanca (film)|Casablanca]]'' (1942)]]
Sukces ''Sokoła maltańskiego'' sprawił, że Bogart stał się jedną z głównych gwiazd wytwórni, zarabiając 2 tys. 750 dolarów tygodniowo{{odn|Kanfer|2011|s=85}}. Broadwayowski felietonista określał aktora mianem „ulubionego chłopca Hollywood”{{odn|Kanfer|2011|s=86}}. Zakupiwszy prawa do ekranizacji sztuki ''Everybody Comes to Rock’sRick’s'', studio przystąpiło do pracy nad scenariuszem, a producent Hal B. Wallis w głównej roli męskiej widział Bogarta{{odn|Kanfer|2011|s=86–88}}. Do roli Ilsy Lund zaangażowano [[Ingrid Bergman]]{{odn|Kanfer|2011|s=89}}. Fabuła melodramatu noir ''[[Casablanca (film)|Casablanca]]'' (reż. Michael Curtiz) skupiała się na osobie Ricka Blaine’a (Bogart), właściciela nocnego klubu, który spotyka swoją miłość sprzed lat, Ilsę Lund (Bergman), będącą żoną działacza [[Czechosłowacki ruch oporu|czeskiego ruchu oporu]] Victora Laszlo ([[Paul Henreid]]){{odn|Kanfer|2011|s=92–93}}. Scenariusz nieustannie poddawany był przeróbkom, a filmowi do ostatnich dni zdjęciowych brakowało zakończenia, przez co aktorzy byli poddenerwowani{{odn|Kanfer|2011|s=94}}. Relacje między Bogartem, który nie chciał roli w [[Film romantyczny|romansie]], a Bergman były chłodne. Aktorka wspominała, że „pocałowałam go, ale nigdy nie poznałam”<ref>{{odn|ref=nie|Sperber|Lax|1997|s=196}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=91}}.</ref>. Wypowiedź ta odnosiła się do trybu pracy aktora, który przychodził na plan przygotowany, a po ustalonej godzinie kończył dzień pracy i wracał do domu. Zwykle przyznawał, że jedyne, co jest winny publiczności to dobry występ{{odn|Sperber|Lax|1997|s=196–197}}. Z uwagi na niższy wzrost, w kilku scenach z Bergman aktor nosił buty na podwyższeniu{{odn|Sperber|Lax|1997|s=201}}. Bogart wielokrotnie dyskutował nad scenariuszem z reżyserem oraz pomagał aktorom w przygotowaniu się do danej sceny{{odn|Sperber|Lax|1997|s=203}}.
 
Premiera ''Casablanki'' odbyła się w [[Dzień Dziękczynienia|Dniu Dziękczynienia]] 1942, zbierając w większości pochlebne recenzje. „Time” wyraził mieszaną opinię, uznając, że Bogart „wyglądał jak [[Buster Keaton]] grający [[Paul Gauguin|Paula Gauguina]]”{{odn|Kanfer|2011|s=98}}. Do szerokiej dystrybucji film trafił w styczniu 1943, tydzień po [[Konferencja w Casablance|konferencji w Casablance]]. Jeden z recenzentów „[[The Film Daily]]” napisał, że „ten film Warnerów powinien być bombową sensacją dla publiczności w całym kraju”{{odn|Kanfer|2011|s=98}}. ''Casablanca'', przy budżecie wynoszącym nieco ponad milion dolarów, przyniosła na początku ponad trzykrotne zyski w box offisie{{odn|Kanfer|2011|s=98}}. Za rolę Ricka Blaine’a Bogart otrzymał pierwszą nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla [[Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego|najlepszego aktora pierwszoplanowego]], przegrywając z [[Paul Lukas|Paulem Lukasem]], który zdobył statuetkę za występ w filmie ''[[Straż nad Renem]]'' (reż. Herman Shumlin). ''Casablancę'' uhonorowano w kategorii dla [[Oscar za najlepszy film|najlepszego filmu]]{{#tag:ref|Film zdobył także statuetki za najlepszą reżyserię i scenariusz adoptowany{{odn|Kanfer|2011|s=113–114}}.|group="uwaga"}}{{odn|Kanfer|2011|s=113–114}}.
 
Kanfer przyznał, że „kiedy 25 maja 1942 roku Bogart zaczął kręcić ''Casablankę'', już był gwiazdą, chociaż jeszcze nie używano takich słów, by określić jego rangę. Gdy skończył – 1 sierpnia – był najważniejszym amerykańskim aktorem filmowym w tamtym czasie”{{odn|Kanfer|2011|s=96}}. Sukces filmu spowodował, że Bogart stał się największą gwiazdą studia, zarabiając ponad 460 tys. dolarów rocznie, dzięki czemu był najlepiej opłacanym aktorem na świecie{{#tag:ref|W latach 1943–1944 Bogart wraz z trzecią żoną, Mayo Methot, Donem Cummingsem i akordeonistą Ralphem Harkiem odbył za pośrednictwem organizacji [[United Service Organizations]] kilka podróży do Afryki Północnej (w tym do [[Casablanca|Casablanki]] i Włoch), dając występy w obozach wojskowych w ramach samodzielnie zorganizowanej trasy Filthy Four{{odn|Meyers|1997|s=151}}{{odn|Kanfer|2011|s=108}}.|group="uwaga"}}{{odn|Meyers|1997|s=151}}.
 
Bogart nie mógł wziąć udziału w II wojnie światowej ze względu na przekroczenie wieku poborowego. Podobnie jak inni aktorzy, w tym [[Errol Flynn]], został skierowany przez Warner Bros. do produkcji [[Film wojenny|filmów wojennych]], mających ukazywać bohaterstwo w ogniu walki{{odn|Kanfer|2011|s=99}}. W ''[[Konwój (film 1943)|Konwoju]]'' (reż. [[Byron Haskin]], Lloyd Bacon, Raoul Walsh) wcielił się w oficera Joe Rossiego, uczestnika wyprawy do [[Murmańsk]]a{{odn|Kanfer|2011|s=99–100}}. Następnie Bogart został wypożyczony do studia [[Columbia Pictures]], dla którego zrealizował film ''[[Sahara (film 1943)|Sahara]]'' (reż. [[Zoltan Korda]]){{odn|Kanfer|2011|s=101}}. Zagrał w nim dowódcę czołgu uciekającego przed wrogiem po [[Bitwa o Tobruk|bitwie o Tobruk]]{{odn|Kanfer|2011|s=102}}. Kolejną wojenną produkcją aktora była ''[[Droga do Marsylii]]'' (reż. Michael Curtiz), gdzie wcielił się w Jeana Matraca, francuskiego wydawcę oskarżonego o morderstwo, którego nie popełnił{{odn|Kanfer|2011|s=107}}. Według Kanfera jedyną rozrywką Bogarta na planie były wspólne żarty z Peterem Lorre’em{{odn|Kanfer|2011|s=108}}.
Linia 139:
==== ''Mroczne przejście'', ''Skarb Sierra Madre'' ====
[[Plik:Dark-Passage-Moorehead-Bogart.jpg|mały|left|[[Agnes Moorehead]] i Bogart w filmie ''[[Mroczne przejście]]'' (1947)]]
Trzecią produkcją Bogarta i Bacall był noir ''[[Mroczne przejście]]'' (reż. [[Delmer Daves]]), opowiadający historię Vincenta Parry’ego (Bogart), który zostaje wrobiony w morderstwo żony. Nie bacząc na konsekwencje, decyduje się na ucieczkę z [[Więzienie Stanowe San Quentin|więzienia San Quentin]], aby odnaleźć rzeczywistego sprawcę zbrodni. Poddaje się operacji plastycznej, by zmylić organy ścigania. Niewinnie ściganemu pomaga Irene Jansen (Bacall){{odn|Kanfer|2011|s=130}}. Przez większą część filmu bohater kreowany przez Bogarta występował w zabandażowanej twarzy, co aktor żartobliwie komentował w żartobliwym tonie: „Już słyszę, jak Jack L. Warner wrzeszczy, że płaci mi tyle pieniędzy za grę, a nikt nie zobaczy mnie przez jedną trzecią filmu”{{odn|Kanfer|2011|s=130}}. Mimo dużych wysiłków, ''Mroczne przejście'' było, według Kanfera, „niczym się niewyróżniającym produkcyjniakiem typu noir”{{odn|Kanfer|2011|s=130}}.
 
[[Plik:Humphrey Bogart Walter Huston The Treasure of the Sierra Madre Still.jpg|mały|Humphrey Bogart i Walter Huston w filmie ''[[Skarb Sierra Madre]]'' (1948)]]
Linia 155:
 
=== Lata 50. ===
Początek lat 50. był spadkiem zainteresowania twórczością Bogarta; za awanturę w klubie [[El Morocco]], wywołaną pod wpływem alkoholu{{#tag:ref|Bogart wraz z przyjacielem Billem Seemanem, właścicielem hurtowni spożywczej, udali się z zakupionymi dwoma pluszowymi pandami do El Morocco. O trzeciej nad ranem, jedna z kobiet imieniem Robin Roberts, próbowała ukraść maskotkę aktorowi. W wyniku szarpaniny Roberts upadła na ziemię, podobnie jak jej przyjaciółka{{odn|Sperber|Lax|1997|s=428}}. Do sporu włączyli się partnerzy dwóch kobiet, przez co musiała interweniować ochrona klubu. Bogart stanął przed sądem, lecz oskarżenie uznano za próbę wyłudzenia i sprawę oddalono{{odn|Kanfer|2011|s=153–154}}.|group="uwaga"}}{{odn|Kanfer|2011|s=153–154}}, Warner Bros. obsadziło aktora w dwóch drugorzędnych filmach – ''[[Chain Lightning (film)|Chain Lightning]]'' (reż. Stuart Heisler) i ''[[Strażnik prawa (film 1951)|Strażnik prawa]]'' (reż. [[Bretaigne Windust]]){{odn|Kanfer|2011|s=155}}. Obie produkcje otrzymały negatywne recenzje{{odn|Kanfer|2011|s=156}}, a [[Historia filmu|historyk filmu]] Jonathan Coe, odnosząc się do ''Strażnika prawa'', podkreślał, że „to jest jeden z niewielu filmów Bogarta, który prawdopodobnie byłby równie dobry z inną gwiazdą obsadzoną w roli głównej”{{odn|Kanfer|2011|s=157}}. Sytuacji nie poprawił wyprodukowany przez Santana Productions noir ''[[Sirocco (film)|Sirocco]]'' (reż. [[Curtis Bernhardt]]), w którym Bogart wcielił się w przemytnika broni Harry’ego Smitha. Partnerowała mu [[Märta Torén]]{{odn|Kanfer|2011|s=158}}. Krytycy uznali ''Sirocco'' za [[Parodia|parodię]] filmów aktora. Bogart również wyrażał niechęć do obrazuniego, twierdząc, że „oczywiście był paskudny”{{odn|Kanfer|2011|s=158}}.
 
==== ''Pustka'', ''Afrykańska królowa'' ====
Linia 162:
 
[[Plik:Hepburn bogart african queen.png|mały|Katharine Hepburn i Bogart w filmie ''[[Afrykańska królowa (film)|Afrykańska królowa]]'' (1951)]]
W 1951 został zaangażowany do przygodowego filmu ''[[Afrykańska królowa (film)|Afrykańska królowa]]'' (reż. John Huston), z elementami romansu i komedii. W głównej roli partnerowała mu [[Katharine Hepburn]]{{odn|Kanfer|2011|s=168}}{{odn|Duchovnay|1999|s=309}}. Aktorzy cenili sobie wzajemną współpracę na planie{{odn|Kanfer|2011|s=168}}. Fabuła ''Afrykańskiej królowej'' przedstawiała losy kawalera i łowcy przygód Charliego Allnuta (Bogart), który decyduje się przewieźć na swojej łodzi Rose Sayer (Hepburn), siostrę zmarłego pastora. Wkrótce obydwoje napotykają wojska niemieckie{{odn|Kanfer|2011|s=166}}. Gaża Bogarta wyniosła 125 tys. dolarów, plus gwarancję trzydziestu procent brutto od całej sumy{{odn|Kanfer|2011|s=168}}. Część zdjęć realizowano na terenie [[Kongo Belgijskie|Konga Belgijskiego]], gdzie panowały ekstremalne warunki (upały){{odn|Kanfer|2011|s=173}}. Bogart i HistonHuston, jako jedni z nielicznych, nie zachorowali w trakcie realizacji filmu, jedząc posiłki jedynie z puszki i popijając piwem lub czystą whisky{{odn|Kanfer|2011|s=173–174}}. Jak wspominał aktor: „Solidny mur z whisky trzyma robactwo na odległość”{{odn|Kanfer|2011|s=174}}. Współpraca przebiegała bez zakłóceń, poza sceną, w której Bogart kategorycznie odmówił przystawienia do swojego ciała jakiejkolwiek żywej pijawki{{odn|Kanfer|2011|s=174–175}}. W konsekwencji na planie użyto gumowych atrap{{odn|Kanfer|2011|s=175}}.
 
Premiera ''Afrykańskiej królowej'' odbyła się w lutym w Nowym Jorku, gdzie otrzymała entuzjastyczne recenzje, głównie od przedstawicieli prasy brytyjskiej. W ocenie Bosleya Crowthera film był „kawałem fajnej roboty – kinowego kpiarstwa”. Krytycy chwalichwalili kreacje Bogarta i Hepburn; Charliego Allnuta wyróżniali za urok i szorstkość. W ocenie Kanfera odtwórcy głównych ról „grali do granic swoich możliwości”{{odn|Kanfer|2011|s=176}}. Kreacja poszukiwacza przygód przyniosła Bogartowi pierwszą statuetkę nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. W rywalizacji o nią pokonał [[Arthur Kennedy (aktor)|Arthura Kennedy’ego]], [[Fredric March|Fredrica Marcha]], [[Marlon Brando|Marlona Brando]] i [[Montgomery Clift|Montgomery’ego Clifta]]{{odn|Kanfer|2011|s=177}}. Rolę w ''Afrykańskiej królowej'' Bogart uważał za najlepszą w swojej karierze{{odn|Meyers|1997|s=258}}. Adaptacja powieści [[C.S. Forester]]a była pierwszym filmem w dorobku aktora, zrealizowanym w [[technicolor]]ze{{odn|Kanfer|2011|s=177}}.
 
W 1952 Bogart nawiązał współpracę z [[Richard Brooks|Richardem Brooksem]], występując w roli Eda Hutchesona, redaktora naczelnego miejskiej gazety „Day”, w dramacie kryminalnym ''[[Ostatni termin]]'', którego akcja toczyła się w kręgach wydawniczo-dziennikarskich{{odn|Kanfer|2011|s=179–180, 182}}. Rok później zagrał w filmie ''[[Pobij diabła]]'', który był ostatnią produkcją duetu Bogart–Huston. Do pozostałych ról zaangażowano [[Gina Lollobrigida|Ginę Lollobrigidę]], [[Jennifer Jones]], Petera Lorre’a i [[Robert Morley|Roberta Morleya]]{{odn|Kanfer|2011|s=184–185}}. Finalną wersję scenariusza napisał [[Truman Capote]]{{#tag:ref|Udając się na rekonesans do [[Ravello]] we Włoszech, Bogart, w wyniku wypadku samochodowego, doznał złamania mostka protetycznego i pokaleczenia języka. Samochód, którym jechał z szoferem, nie zdołał skręcić i uderzył w kamienny mur. Po tygodniu z Los Angeles sprowadzono nowy mostek, a ekipa rozpoczęła zdjęcia{{odn|Kanfer|2011|s=185}}.|group="uwaga"}}{{odn|Kanfer|2011|s=185–186}}. Na planie Bogart początkowo często szydził z [[homoseksualizm]]u Capote’a, lecz później obydwaj nawiązali bliską przyjaźń{{odn|Kanfer|2011|s=188}}. '' Pobij diabła'' otrzymał mieszane recenzje, choć „The New Yorker” i „Time” uważali go za dobrą rozrywkę{{odn|Kanfer|2011|s=191}}. Po latach przyniósł zyski i doczekał się statusu [[Film kultowy|kultowego]], a według krytyka [[Roger Ebert|Rogera Eberta]] utrzymany był w stylistyce [[Camp|kampowej]], nieznanej w czasach, kiedy powstawał{{odn|Kanfer|2011|s=192}}.
Linia 186:
W 1955 Paramount zaangażowało aktora do roli [[Czarny charakter|czarnego charakteru]] w filmie noir ''[[Godziny rozpaczy (film 1955)|Godziny rozpaczy]]'' (reż. William Wyler){{odn|Kanfer|2011|s=213–214}}. Bogart chciał, aby na planie partnerował mu Spencer Tracy, lecz aktor zdecydował się na występ w ''[[Czarny dzień w Black Rock|Czarnym dniu w Black Rock]]'' (reż. [[John Sturges]]). W jego miejsce zaangażowano Fredrica Marcha{{odn|Kanfer|2011|s=214}}. Historia filmu koncentrowała się na trzech zbiegłych przestępcach z więzienia (Bogart, [[Dewey Martin]], [[Robert Middleton]]), którzy ukrywają się w domu zwykłej, amerykańskiej rodziny Hillardów{{odn|Kanfer|2011|s=214–215}}. W momencie premiery ''Godziny rozpaczy'' okazały się rozczarowaniem, choć w recenzjach chwalono aktorów i reżysera. Filmowi zarzucano m.in. brak emocji i przesadną teatralność{{odn|Kanfer|2011|s=215}}.
 
W 19561955 Bogart wystąpił w dramacie przygodowym ''[[Lewa ręka Pana Boga]]'' (reż. Edward Dmytryk). Na polecenie [[Darryl F. Zanuck|Darryla F. Zanucka]] przerobiono scenariusz tak, aby główny bohater był „cyniczny, bezwzględny i nieco bardziej gorzki”{{odn|Kanfer|2011|s=216}}. Bogart wykreował postać rzymskokatolickiego księdza Jima Carmody’ego, który w ogarniętych [[Chińska wojna domowa|wojna domową Chinach]] włącza się w wysiłki misjonarzy. Wkrótce zakochuje się w owdowiałej pielęgniarce. Do pozostałych ról studio zaangażowało Agnes Moorehead, [[E.G. Marshall]]a, [[Gene Tierney]] i [[Lee J. Cobb]]a{{odn|Kanfer|2011|s=216}}. Na planie Bogart wspierał zmagającą się z ciężką depresją Tierney, która w 1943 urodziła dziecko z bardzo poważnymi wadami{{odn|Kanfer|2011|s=217}}. Film otrzymał skrajnie negatywne recenzje, a krytycy podkreślali w swoich ocenach, że aktor został źle obsadzony jako fałszywy ksiądz{{odn|Kanfer|2011|s=217}}. Przedostatnią produkcją w dorobku Bogarta była [[komedia kryminalna]] ''[[Nie jesteśmy aniołami (film 1955)|Nie jesteśmy aniołami]]'' (reż. Michael Curtiz), zrealizowana dla Paramountu{{odn|Kanfer|2011|s=218}}. Za wstawiennictwem aktora do głównej roli kobiecej zaangażowano [[Joan Bennett]], która zagrała panią domu, na który napada trzech uciekinierów z więzienia ([[Aldo Ray]], Bogart, [[Peter Ustinov]])<ref>{{odn|ref=nie|Meyers|1997|s=294}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=219}}.</ref>. Krytycy w większości negatywnie oceniali film; „The New York Times” napisał, że zrobienie ''Nie jesteśmy aniołami'' w taki sposób było „przeraźliwym błędem”{{odn|Kanfer|2011|s=220}}.
 
W maju 1955 Bogart wystąpił w telewizyjnej wersji ''Skamieniałego lasu'', emitowanej w stacji [[NBC]] w programie ''[[Producers’ Showcase]]''. Ponownie odtworzył rolę Duke’a Mantee. Partnerowała mu Lauren Bacall jako Gabriella, a także [[Henry Fonda]] w roli Alana Squiera{{odn|Kanfer|2011|s=221}}. Całość wyreżyserował [[Delbert Mann]]{{odn|Kanfer|2011|s=222}}. Mimo oznak choroby, kreacja Bogarta była chwalona; „Time” przyznał, że był „zimny, zjadliwy i przekonująco władczy”, z kolei „[[Variety]]” uznał, że aktor został pokazany „w najlepszej formie, twardego rewolwerowca, zdolnego do morderstwa, znajdującego prymitywną przyjemność w sposobie, w jaki zakładnicy muszą wykonywać jego polecenia, miał zwierzęcy instynkt, jeśli chodzi o ratowanie własnej skóry”{{odn|Kanfer|2011|s=222}}. Po pozytywnych recenzjach aktor zaczął otrzymywać kolejne propozycje telewizyjne, lecz wszystkie z nich odrzucił{{odn|Kanfer|2011|s=222}}.
 
Ostatnim filmem w karierze Bogarta był dramat (noir) [[Film sportowy|sportowy]] ''[[Tym cięższy ich upadek]]'' (reż. [[Mark Robson]]) z 1956, który aktor określał mianem „czarnej„czarną kartkikartką walentynkowejwalentynkową do słodkiej dziedziny boksu”{{odn|Kanfer|2011|s=223}}. Wykreował postać dziennikarza Eddie’go Willisa, podejmującego się wypromowania amatorskiego boksera Tora Morena ([[Mike Lane]]) do walki o tytuł mistrza świata wagi ciężkiej{{odn|Kanfer|2011|s=223–224}}. ObrazFilm Robsona nawiązywał do kariery [[Primo Carnera|Primo Carnery]], włoskiego boksera z lat 20. i 30., gdy walki w wadzie ciężkiej kontrolowała mafia [[Frankie Carbo|Frankiego Carba]] i [[Frank Palermo|Franka „Blinkiego” Palerma]]{{odn|Kanfer|2011|s=224}}. ''Tym cięższy ich upadek'' otrzymał umiarkowanie przychylne recenzje, choć w ocenie Kanfera Bogart sprawiał wrażenie „jeszcze bardziej zmęczonego i chorego niż w telewizji”{{#tag:ref|W 1956 Bogart ogłosił powstanie wytwórni Mapleton Pictures. Pierwszym planowanym projektem miał być film oparty na serii kryminalnej ''Underworld U.S.A.'', drukowanej w „Saturday Evening Post”. Bogart i Bacall mieli wspólnie wystąpić w adaptacji książki autorstwa [[John P. Marquand|Johna P. Marquanda]] ''Melville Goodwin, U.S.A.'', jednak problemy zdrowotne aktora uniemożliwiły powstanie projektu. Film zrealizowano w 1957, a w głównych rolach wystąpili [[Kirk Douglas]] i [[Susan Hayward]]<ref>{{odn|ref=nie|Sperber|Lax|1997|s=509–510}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=222, 227}}.</ref>.|group="uwaga"}}{{odn|Kanfer|2011|s=226}}.
 
=== Choroba, śmierć i pogrzeb ===
Linia 196:
W trakcie realizacji ''Lewej ręki Pana Boga'' stan zdrowia Bogarta uległ pogorszeniu. Aktor często miewał na planie duszności i ataki kaszlu, które trwały nieprzerwanie przez kilka minut{{odn|Kanfer|2011|s=218}}. Po zakończeniu zdjęć do ''Tym cięższy ich upadek'', podczas jednej z rozmów z [[Greer Garson]], Bogart doznał kolejnego ataku kaszlu. Za namową aktorki zdecydował się na wizytę u lekarza w [[Beverly Hills]], gdzie przeprowadzono [[Bronchoskopia|bronchoskopię]]. Bogart uskarżał się na ból przy przełykaniu oraz zaczął tracić na wadze{{odn|Kanfer|2011|s=226–227}}. Początkowo podejrzewano drobną infekcję, wskutek czego [[Frank Sinatra]] udostępnił aktorowi swój dom w [[Palm Springs]], by ten mógł wypocząć. Po powrocie przechodził kolejne badania, które wykazały obecność [[Komórka nowotworowa|komórek nowotworowych]]{{odn|Kanfer|2011|s=227}}. 1 marca 1956 Bogart przeszedł w [[Good Samaritan Hospital]] trwającą dziewięć godzin operację, w trakcie której usunięto mu niemal całkowicie przełyk, dwa [[Węzeł chłonny|węzły chłonne]] i żebro{{odn|Kanfer|2011|s=228}}. Ówczesna medycyna była bezsilna wobec tak zaawansowanego stadium [[Rak przełyku|nowotworu złośliwego przełyku]]{{odn|Duchovnay|1999|s=34}}. Przebywając w domu regularnie odwiedzany był przez wielu przyjaciół, m.in. Irvinga Paula Lazara i Johna Hustona. Telefonowali [[Fred Astaire]] i [[John Wayne]]{{odn|Kanfer|2011|s=229}}. Kontynuując leczenie Bogart przechodził naświetlania [[Promieniowanie rentgenowskie|promieniami X]], po których miewał mdłości, oraz [[Chemioterapia|chemioterapię]], która znacząco osłabiła jego organizm{{odn|Kanfer|2011|s=229}}. Mimo choroby, aktor nie zrezygnował z picia alkoholu oraz palenia papierosów (przerzucił się na [[Chesterfield (marka papierosów)|chesterfieldy]] z filtrem){{odn|Kanfer|2011|s=229}}.
 
Choroba Bogarta stała się przedmiotem licznych spekulacji w kręgach Hollywood; informowano w nich m.in., że aktor umiera i wybrano już miejsce pochówku, bądź też przebywał w szpitalu, który w rzeczywistości nie istniał. Po przeczytaniu jednej z fałszywych informacji, osobiście zadzwonił do redakcji „New York Journal-American”, domagając się sprostowania{{odn|Kanfer|2011|s=230}}. Gdy czuł się dobrze, pływał na swojej łodzi „Santana”{{odn|Kanfer|2011|s=231}}. W listopadzie 1956 u aktora nastąpił [[Przerzut nowotworowy|przerzut nowotworowy]]{{odn|Kanfer|2011|s=231}}. Zaczął chudnąć i tracić siły. Od grudnia poruszał się na wózku inwalidzkim, a jego waga wynosiła 36 kilogramów{{odn|Kanfer|2011|s=233}}. W domu zainstalowano prowizoryczną windę, dzięki której, przy pomocy personelu, mógł poruszać się między piętrami{{odn|Bacall|1978|s=273}}. Gdy miał problemy z oddychaniem, korzystał z dwóch dużych pojemników z tlenem{{odn|Kanfer|2011|s=233}}. W ostatnich dniach aktora odwiedzali Clifton Webb, Jack L. WernerWarner, Sam Goldwyn i w szczególności Katharine Hepburn i Spencer Tracy{{odn|Kanfer|2011|s=234}}{{odn|Sperber|Lax|1997|s=516}}. 13 stycznia 1957 Bogart zapadł w [[Śpiączka|śpiączkę]]. Zmarł dzień później o drugiej dwadzieścia pięć nad ranem{{odn|Kanfer|2011|s=234}}. Miał 57 lat{{odn|Kanfer|2011|s=8}}.
 
Nekrologi z informacją o śmierci Bogarta ukazywały się w najważniejszych gazetach na całym świecie, w których opisywano go m.in. jako „ciężko pracującego profesjonalistę”, „doskonałego aktora” i „esencję twardziela”{{odn|Kanfer|2011|s=234–235}}. Rankiem 17 stycznia w Kościele episkopalnym w Beverly Hills odbyły się uroczystości pogrzebowe, w których udział wzięło około dwieście pięćdziesiąt osób, w tym m.in. [[Charles Boyer]], [[David Niven]], [[Gary Cooper]], [[Gregory Peck]], [[James Mason]], [[Joan Fontaine]], Katharine Hepburn, [[Louis Jourdan]], Marlene Dietrich, [[Ronald Reagan]], Spencer Tracy, reżyserzy Billy Wilder, [[Nunnally Johnson]], Richard Brooks i William Wyler oraz producenci [[David O. Selznick]], Harry Cohn i Jack L. Warner{{odn|Kanfer|2011|s=235}}. [[Laudacja|Mowę pogrzebową]] wygłosił John Huston<ref>{{odn|ref=nie|Sperber|Lax|1997|s=518}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=236}}.</ref> (w zastępstwie za Tracy’ego, który przybity śmiercią Bogarta nie był w stanie){{odn|Kanfer|2011|s=234}}. Na zewnątrz Kościoła obecnych było ponad dwa tysiące osób{{odn|Kanfer|2011|s=235}}.
Linia 222:
Czwartą żoną Bogarta była młodsza o dwadzieścia pięć lat [[Lauren Bacall]], którą ten poznał na planie ''[[Droga do Marsylii|Drogi do Marsylii]]'' (1944){{odn|Kanfer|2011|s=111}}. W tym samym roku wystąpili razem w filmie ''[[Mieć i nie mieć (film)|Mieć i nie mieć]]'', nawiązując romans<ref>{{odn|ref=nie|Sperber|Lax|1997|s=258}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=114}}.</ref>. Stanowczy sprzeciw wobec związku Bacall i Bogarta wyrażali Howard Hawks i matka aktorki{{odn|Kanfer|2011|s=115–116}}. Reżyser wraz ze swoją żoną bezskutecznie próbowali wyswatać ją z wdowcem [[Clark Gable|Clarkiem Gable’em]]{{odn|Kanfer|2011|s=120}}. Bacall i Bogart spotykali się ze sobą w tajemnicy przed opinią publiczną oraz współpracownikami (m.in. na ranczu Petera Lorre’a){{odn|Kanfer|2011|s=116–117}}.
 
Dwanaście dni po rozwodzie z Methot, 22 maja 1945 para pobrała się na ranczu powieściopisarza i laureata nagrody [[Nagroda Pulitzera|Pulitzera]] [[Louis Bromfield|Louisa Bromfielda]], przyjaciela Bogarta{{odn|Kanfer|2011|s=122}}. Po ślubie zamieszkali w umeblowanym domu w Beverly Hills{{odn|Kanfer|2011|s=122}}. Aby móc mieć dzieci, Bogart przyjmował zastrzyki hormonalne, które powodowały silniejsze wypadanie włosów i większą wybuchowość aktora{{odn|Kanfer|2011|s=141}}. Syn [[Stephen Humphrey Bogart]] urodził się 6 stycznia 1949 w szpitalu [[Cedars-Sinai Medical Center|Cedars of Lebanon]] w Los Angeles. Chłopcu nadano imię na cześć postaci z ''Mieć i nie mieć'', kreowanej przez Bogarta (Harry „Steve” Morgan){{odn|Kanfer|2011|s=151}}{{odn|Sperber|Lax|1997|s=422}}. Córka Leslie Howard Bogart przyszła na świat 23 sierpnia 1952. Aktor nadał jej imię na cześć brytyjskiego aktora Lesliego Howarda, dzięki któremu rozpoczął swoją karierę w filmie (obydwaj wystąpili wspólnie w teatralnej i filmowej ekranizacji ''[[Skamieniały las|Skamieniałego lasu]]'' w 1935 i 1936){{odn|Kanfer|2011|s=178}}. W przeciwieństwie do wcześniejszych żon Bogarta, Bacall często towarzyszyła mu na planie filmowym, m.in. podczas realizacji ''[[Afrykańska królowa (film)|Afrykańskiej królowej]]'' (1951) w Afryce{{odn|Kanfer|2011|s=169–170}} (w trakcie podróży odbyli w Watykanie audiencję u papieża [[Pius XII|Piusa XII]])<ref>{{odn|ref=nie|Meyers|1997|s=248}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=169}}.</ref>. W 1952 rodzina przeprowadziła się do czternastopokojowej willi z białej cegły o wartości 160 tys. dolarów w [[Holmby Hills]], w której podejmowali swoich przyjaciół<ref>{{odn|ref=nie|Meyers|1997|s=185}}; {{odn|ref=nie|Kanfer|2011|s=180}}.</ref>. W ocenie Jeffreya Meyersa, niespełna jedenastoletnie małżeństwo było szczęśliwie, choć z powodu różnic istniały napięcia, do których przyczyniało się picie Bogarta{{odn|Meyers|1997|s=188–191}}. Aktor nazywał swoją żonę „Baby”, ona z kolei zwracała się do niego „Bogie”{{odn|Kanfer|2011|s=125}}.
 
=== Romanse ===
Linia 254:
Od 8 lutego 1960, w uznaniu za wkład w [[przemysł filmowy]], Bogart posiada gwiazdę na [[Aleja Gwiazd w Los Angeles|Hollywoodzkiej Alei Gwiazd]], mieszczącą się przy 6322 [[Hollywood Boulevard]]{{r|j}}. Postać aktora miała istotny wpływ na twórców francuskiej [[Nowa Fala (kino francuskie)|Nowej Fali]], którzy inspirowali się kinem noir. W filmie ''[[Do utraty tchu]]'' (1960, reż. [[Jean-Luc Godard]]), bohater kreowany przez [[Jean-Paul Belmondo|Jeana-Paula Belmondo]] naśladował styl Bogarta (palący papieros, charakterystyczna mimika twarzy){{odn|Kanfer|2011|s=240–241}}. [[François Truffaut]] inspirował się amerykańskim aktorem, tworząc postać Charliego Kohlera w filmie ''[[Strzelajcie do pianisty]]'' (1960), którą stworzył [[Charles Aznavour]]{{odn|Kanfer|2011|s=241}}. W ocenie krytyk [[Pauline Kael]] oba te filmy były „nawiedzane przez ducha Bogarta”{{odn|Kanfer|2011|s=242}}.
 
Począwszy od 1964 w Brattle Theatre odbywa się corocznie festiwal filmowy imienia Humphreya Bogarta. W kinoteatrze zorganizowano salę Blue Parrot, by upamiętnić kawiarnię z ''Casablanki''{{odn|Kanfer|2011|s=242}}. Aktor był również bohaterem utworu „Don’t Bogart Me”, zawartego na ścieżce dźwiękowej do filmu ''[[Swobodny jeździec]]'' (1969, reż. [[Dennis Hopper]]){{odn|Kanfer|2011|s=244}} (imię aktora pojawia się w ponad dwudziestu piosenkach – od „Key Largo” [[Bertie Higgins|Bertiego Higginsa]] po „What Would Bogie Do?” [[Murray McLauchlan|Murraya McLauchlana]]){{odn|Kanfer|2011|s=245}}. Pod koniec lat 60. postać Bogarta ponownie weszła do kanonu popkultury, za sprawą spektaklu ''Play It Again, Sam'' w reżyserii [[Woody Allen|Woody’ego Allena]], z powodzeniem wystawianego na Broadwayu. W 1972 [[Zagraj to jeszcze raz, Sam|przeniesiono go na ekran]], a rolę ducha Bogarta wykreował [[Jerry Lacy]]{{odn|Kanfer|2011|s=244}}. Na fali sukcesu filmu powstawały inne sztuki – ''Bogart Slept Here'' (reż. [[Mike Nichols]]), ''When Bogart Was'' czy [[Off-Broadway|off-broadwayowska]] ''A Kiss is Just a Kiss'', która skupiała się na analizie dwóch małżeństw aktora z Helen Menken i Mayo Methot{{odn|Kanfer|2011|s=245}}. Na podstawie książki ''Bogart: The Good Bad Guy'' pióra Ezry Goodmana, w [[Londyn]]ie wystawiano musical{{odn|Kanfer|2011|s=245}}. Aktor wymieniany był również w innych spektaklach (m.in. ''Bogie'' i ''Lost in Yonkers''), produkcjach telewizyjnych (czego przykładem mogą być seriale ''[[M*A*S*H]]'', ''[[Prawo i porządek]]'') oraz literaturze (''Dram Songs'' [[John Berryman|Johna Berrymana]], eseje [[Umberto Eco]], ''Nasza ulica'' [[V.S. Naipaul]]a){{odn|Kanfer|2011|s=246–247}}. Również samemu aktorowi poświęcono wiele [[Biografia|biografii]] i książek{{odn|Kanfer|2011|s=251–252}}. Bogart był także bohaterem wielukilku [[Film dokumentalny|filmów dokumentalnych]], takich jak ''Bogart and Bacall'' (1988, reż. Dave Heeley) stacji [[PBS (telewizja)|PBS]] czy ''Humphrey Bogart: The Man Behind the Myth'' (1991, reż. Mike Omansky){{odn|Meyers|1997|s=358}}.
 
W Europie, Meksyku i Stanach Zjednoczonych powstało wiele barów, bistr i tawern, które w swoich nazwach lub logo mają Bogarta. Większość z nich starało się wiernie odwzorować wygląd Café Américan z ''Casablanki''{{odn|Kanfer|2011|s=245}}. Pod koniec lat 90. firma Thomasville Farniture wypuściła serię mebli Bogart Collection, składającą się ze stu elementów{{odn|Kanfer|2011|s=245}}. Na rynku obecne są podkoszulki z podobiznami Bogarta i Bacall oraz inne części garderoby z nadrukami słynnych cytatów z filmów aktora{{odn|Kanfer|2011|s=245–246}}.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Humphrey_Bogart”