Rotunda św. Prokopa w Strzelnie: Różnice pomiędzy wersjami

|nazwa = [[Rotunda]] [[Prokop z Sazawy|św. Prokopa w Strzelnie]]

|adres = plac [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]] 1

|dedykacja świątyni = [[Prokop z Sazawy|św. Prokopa]]<br />do 1779 [[Podwyższenie Krzyża Świętego|św. Krzyża]]

|data konsekracji = 16 marca 1133, ponownie od 1779

|data zniszczenia = 1945

|data odbudowy = 1948–1952

|styl = [[Sztuka romańska|romański]]

|materiał budowlany = granit, cegła

|liczba wież = 1

|liczba ołtarzy = 1

|liczba naw = 1

|www = http://www.trojcastrzelno.zaparafiastrzelno.pl/prokop.html?page_id=185

Budowla wykonana została z [[granit]]owych [[ciosCios (architektura)|ciosów]] kamiennych z elementami konstrukcyjno-dekoracyjnymi z [[Piaskowiec|piaskowca]], z późniejszymi elementami z cegły. Do rotundy, pełniącej funkcję nawy, przylegają:

* od strony wschodniej – [[prezbiterium]] na planie kwadratu, przykryte [[sklepienieSklepienie krzyżowo-żebrowe|sklepieniem krzyżowo-żebrowym]]; należy nadmienić, że jest to jedyna na świecie romańska świątynia z czworokątnym prezbiterium,

* od zachodu – wysoka, podkowiasta [[wieża]] z wydatną [[skarpaSkarpa (architektura)|skarpą]] od strony zachodniej i [[Empora|emporą]] na piętrze.

Podczas przebudowy w końcu XV lub na początku XVI wieku rozebrano i wymurowano ponownie w cegle górną część wieży i dodano do niej ceglaną skarpę od zachodu. W późniejszym okresie rotunda przestała pełnić funkcje kultowe i została włączona w zabudowania klasztoru norbertanek jako furta klasztorna. Sakralny charakter budowli został przywrócony w XVIII wieku. Podczas konsekracji, ok.w 1779, zmieniono wezwanie świątyni Św[[Podwyższenie Krzyża Świętego|św. Krzyża]] na [[Prokop z Sazawy|św. Prokopa]]. W 1812 kościół został sprofanowany przez [[Wielka Armia|żołnierzy napoleońskich]], był prawdopodobnie używany w celach gospodarczych;. dokonanoDokonano wtedy kolejnych przeróbek, m.in. rozebrano apsydy od północy i dodano do wieży czworoboczną kondygnację.

W 1892 dokonano pierwszej konserwacji kościoła, w tym czasie odtworzono apsydy od północy i część okien romańskich. Kolejną konserwację kościoła przeprowadzono w latach 1924–1925, próbując dostosować wnętrze do potrzeb kultu. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] rotunda została zamieniona na magazyn. W 1945 Niemcy podłożyli ładunki wybuchowe w rotundzie. Wybuch i pożar zniszczyły górne partie wieży i całe wyposażenie wnętrza, natomiast ściany przetrwały. Odbudowa,Prace rozpoczętakonserwatorskie przeprowadzono w latach pięćdziesiątych1948–1952, XXprzywracając wiekupierwotny, trwała do początkuromański obecnegocharakter stuleciakościoła. W zamknięcie empory wieży wmontowano podczas rekonstrukcji [[biforium]] wsparte na oryginalnej romańskiej kolumnie niewiadomego pochodzenia.

Do elementów wystroju należą: odlew [[tympanon]]u fundacyjnego (z oryginału, po pożarze w 1945, zachowała się tylko głowa Chrystusa), [[Aspersorium|kropielnica]] z XII wieku wykonana z jednej bryły kamienia, romański grobowiec, rzeźbione w drewnie lipowym pięć stacji drogi krzyżowej z XVII w., płaskorzeźbione przedstawienia [[Święty Onufry|św. Onufrego]] i [[Maria Egipcjanka|św. Marii Egipcjanki]] z XVI w.

W prezbiterium po lewej stronie przechowywana jest rekonstrukcja romańskiego [[tympanon]]utympanonu fundacyjnego kościoła z XII wieku, którego oryginał został zniszczony w 1945 roku. Kopię wykonano na podstawie odlewu ze zbiorów krakowskiego [[Muzeum Narodowe w Krakowie|krakowskiego Muzeum Narodowego]] oraz fotografii oryginału z archiwum wojewódzkiego konserwatora zabytków w [[Poznań|Poznaniu]]. Gdyby zachował się oryginał, byłby najstarszym tympanonem fundacyjnym w Polsce oraz jednym z najcenniejszych zabytków romańskich (romańskie tympanony fundacyjne w Polsce posiadają jedynie kościoły w [[Strzelno|Strzelnie]] i [[Wrocław|Wrocławiu]]). Nie wiadomo jednak, gdzie pierwotnie znajdowała się ta [[płaskorzeźba]]. Najczęściej tympanony umieszczano nad wejściem do świątyni, ta wersja jednak jest wykluczona, gdyż rozmiary tego nie odpowiadają wymiarom drzwi wejściowych.

Na tympanonie przedstawiono trzy postacie: w centralnej części Chrystus tronujący, a po bokach po lewej stronie postać młodego fundatora ofiarowującego model rotundy, oddający jej architektoniczny wygląd, a po prawej kobietę z otwarta księgą. Brak jakiegokolwiek opisu mającego nam zdradzić nazwiska fundatorów. Możemy się jedynie domyślać, że to wojewoda Krystyn – syn [[Piotr Wszeborowic Stary|Piotra Wszeborowicza]], dobroczyńcy [[Norbertanki|norbertanek]] z Strzelna. Natomiast kobieta z księgą to zapewne przeorysza[[przeor]]ysza. Chrystus przedstawiony na środku zasiada na tronie, prawą ręką błogosławi a w lewej trzyma otwartą księgę. Fundator w geście pokory i szacunku (na lekko ugiętych kolanach, pochylony) wręcza model kościoła Chrystusowi. Co ciekawe model na tympanonie idealnie pasuje do dzisiejszego kształtu rotundy.

Plik:St Prokop Church Strzelno before 1939.jpg|Rotunda Świętegośw. Prokopa w 1939 roku

[[Kategoria:Architektura wI Strzelnie|RotundaRzeczypospolitej św.(województwo Prokopa w Strzelniebrzeskokujawskie)]]