Wikipedia

Tezcatlipoca: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
Wojtek 1956 (dyskusja | edycje)
14 395 edycji
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, źródła/przypisy, ilustracje
Linia 3:
|imię oryginalne =
|grafika = Tezcatlipoca.png
|opis grafiki = '''Tezcatlipoca''' czarny, [[Kodeks Borgia]]
|tytuł = bóg zła, ciemności i zemsty
|inne imiona =
Linia 11:
|wcielenie zwierzęce =
|siedziba =
|teren kultu = państwo [[Aztekowie|Azteków]], [[Toltekowie|Tolteków]] i innych ludów [[Mezoameryka|Mezoameryki]]
|szczególne miejsce kultu =
|nazwa święta =
|odpowiednik =
|ojciec = [[Ometecuhtli]]
|matka = [[Omecihuatl]]
|mąż =
|żona = [[Xilonen]]
|rodzeństwo =
|dzieci =
Linia 24:
|wikisłownik =
}}
[[Plik:Black Tezcatlipoca.jpg|thumb|240px| '''Tezcatlipoca''' czarny -– [[Kodeks Borgia]], XV wiek]]
[[Plik:Red Tezcatlipoca.jpg|thumb|240px| '''Tezcatlipoca''' czerwony -– [[Kodeks Borgia]], XV wiek]]
[[Plik:Quetzalcoatl and Tezcatlipoca.jpg|thumb|240px| '''Quetzalcoatl''' (z lewej) walczy z '''Tezcatlipoca''' (z prawej) -– ''[[Codex Borbonicus]]'', XVI wiek]]
[[Plik:TurquoiseAztecMask2.jpg|thumb|240px|Aztecka [[turkus]]owa maska '''Tezcatlipoki''' z [[Muzeum Brytyjskie]]go w [[Londyn]]ie]]
[[Plik:John Dee's mirror British Museum 26 07 2013.jpg|thumb|240px|Azteckie [[obsydian]]owe zwierciadło poświęcone '''Tezcatlipoce''' z [[Muzeum Brytyjskie]]go w [[Londyn]]ie]]
 
'''Tezcatlipoca''' (także '''Metzli'''; [[Język nahuatl|nah.]] ''"Dymiące Zwierciadło"'' lub ''"Pan Dymiącego Zwierciadła"'') – w [[Aztekowie|azteckim]] [[panteon]]ie bóstwo zła, ciemności i zemsty, którego rodowód nie jest do końca jasny. Według mitycznych przekazów był bogiem-stwórcą i Słońcem Ziemi (''Nahui Ocelotl'') w pierwszej epoce świata oraz jednym z czterech synów boga-kreatora [[Ometeotl]] (''Dwa Bóg''), dwoistego stworzyciela świata składającego się z męskiego pierwiastka [[Ometecuhtli]] (''Pan Dwoistości'') i żeńskiego [[Omecihuatl]] (''Pani Dwoistości'').
 
== Zakres władzy ==
PrzedstawiaBył siębogiem goopatrzności, częstozmienności jakolosu, przeciwnikaciemności [[Toltekowie|tolteckiego]]i bóstwagrzechu. [[Quetzalcoatl]]aWynalazł (zogień, którymprzewodził wedługczarnoksiężnikom, legendmagom stoczyłi zaciętąwojownikom. walkęPrzedstawiany zmuszającbył goz dotwarzą wyjazdupomalowaną naw wschód)czarne ipasy, z nożami [[Huitzilopochtliobsydian]]owymi (wielkiegolub boga[[Krzemień|krzemiennymi]] wojny,albo słońcaze iobsydianowym południa).zwierciadłem Był(dymiącym głównym bóstwem czczonym w [[Texcoco]]zwierciadłem). Władał nocą i północną stroną świata, jego symbolem w [[Kosmologia|kosmologii]] Azteków był gwiazdozbiór [[Wielka Niedźwiedzica|Wielkiej Niedźwiedzicy]]. Według niektórych wierzeń indiańskich jego żoną była bogini [[Xilonen]]. Uprowadził boginię [[Xochiquetzal]], zwierzęciem symbolizującym Tezcatlipocę jest [[jaguar]].
 
Dymiące zwierciadło pozwala mu widzieć wszystko na ziemi, pod ziemią i w niebie, a także widzieć i przepowiadać przyszłość<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 225</ref>.
 
Był głównym bóstwem czczonym w [[Texcoco]].
 
== Przydomki ==
W mitologii występuje pod wieloma nazwami: Moyocoyatzin – ''Pan, władca samowładny'', ''Ten, który stworzył się sam''; Nezahualpilli – ''Książę Poszczący''; Titlacahuacan lub Titlacauan – ''Ten, którego niewolnikami jesteśmy''.
 
Inne przydomki: Tezcatlanextia – ''Zwierciadło, które sprawia, że rzeczy stają się widoczne''; Moquequeloa – ''Ten, który drwi z samego siebie''; Monenequi – ''Kapryśny''; Ilhuicahua Tlalticpaque – ''Właściciel nieba i ziemi'', Titlacahuan – ''My, jego ludzie''; Yaotzin lub Yaotl – ''Wróg''; Neceoc Yaotl – ''Wróg Obu Stron'' lub ''Wróg z dwóch stron''<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 224</ref>.
 
== Dwóch bogów ==
W wierzeniach Azteków Tezcatlipoca występował pod dwiema postaciami: '''Tezcatlipoca czarny''' (''Yayauhqui Tezcatlipoca'') – jednonogi bóg nocy i zachodzącego słońca (stracił stopę gdy zbyt szybko zatrzasnęła się za nim brama do [[Mictlan]]u) oraz '''Tezcatlipoca czerwony''' (''Tlatlauhqui Tezcatlipoca'') – bóg światłości (w wierzeniach mieszkańców Huexotzinco i Tlaxcali nosił nazwę Camaxtle, był tam najważniejszym z bogów).
 
Tezcatlipoca wraz z [[Quetzalcoatl]]em na zmianę tworzyli i niszczyli świat, tocząc ze sobą wieczną walkę. Wielokrotnie Czerwony Tezcatlipoca utożsamiany był z [[Xipe Totec]].
Po stracie nogi lub tylko stopy przedstawiano go z jedną stopą w postaci węża lub dymiącego zwierciadła<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 225</ref>.
<br />W mitologii występuje pod wieloma nazwami: Moyocoyatzin – Pan, władca samowładny; ten, który stworzył się sam. Yaotzin - Wróg; Neceoc Yaotl – Wróg Obu Stron; Nezahualpilli – Książę Poszczący; Titlacahuacan lub Titlacauan – Ten, którego niewolnikami jesteśmy. Był bogiem opatrzności, zmienności losu, ciemności i grzechu. Wynalazł ogień, przewodził czarnoksiężnikom, magom i wojownikom. Przedstawiany był z twarzą pomalowaną w czarne pasy, z nożami [[obsydian]]owymi lub [[Krzemień|krzemiennymi]] albo ze zwierciadłem.
 
== Stworzenie świata ==
Tezcatlipoca wraz ze swym bratem-bliźniakiem Quetzalcoatlem zamienili się w węże i pokonali potwora ziemskiego [[Tlalteuctli]], a z dwóch połówek jego ciała stworzyli niebo i ziemię. Swoje dzieło umocnili poprzez stworzenie [[Drzewo Życia|Drzewa Życia]], łączącego wszystkie poziomy nieba, świata podziemnego i Ziemię<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 222</ref>.
W czasie walki Tezcatlipoca stracił stopę, którą odtąd zastępowało ciało węża lub dymiące zwierciadło<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 225</ref>.
 
== Tezcatlipoca i Quetzalcoatl ==
Przedstawia się go często jako przeciwnika [[mezoameryka]]ńskiego bóstwa [[Quetzalcoatl]]a (z którym według legend stoczył zaciętą walkę zmuszając go do wyjazdu na wschód) i [[Huitzilopochtli]] (wielkiego boga wojny, słońca i południa). Tezcatlipoca wraz z Quetzalcoatlem na zmianę tworzyli i niszczyli świat, tocząc ze sobą wieczną walkę. Wielokrotnie Czerwony Tezcatlipoca utożsamiany był z [[Xipe Totec]].
 
Losy Tezcatlipoci i Quetzalcoatla jako uosobienia przeciwstawnych sił kosmosu splatają się nierozerwalnie. Quetzalcoatl rozpoczyna nowe istnienie świata, a Tezcatlipoca przynosi zniszczenie i zamyka kosmiczne cykle<ref>Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', PIW, Warszawa 2010, s. 225</ref>.
 
== Ofiara ==
Linia 45 ⟶ 66:
* [[(1980) Tezcatlipoca]]
* [[Wierzenia Azteków]]
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* Justyna Olko: ''Meksyk przed konkwistą'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010, ISBN 978-83-06-03237-6
 
== Linki zewnętrzne ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Tezcatlipoca”