Język chiński: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne
m int.
Linia 57:
* [[języki yue|yue]] (z [[język kantoński|kantońskim]])
 
Posługuje się nimi ponad 1,3 mld ludzi, zamieszkujących [[Chińska Republika Ludowa|Chińską Republikę Ludową]], [[Republika Chińska|Republikę Chińską (Tajwan)]] (20 mln), [[Malezja|Malezję]] (5 mln), [[Tajlandia|Tajlandię]] (4 mln), [[Indonezja|Indonezję]] i [[Singapur]] (po 2 mln). Języki chińskie są [[język ojczysty|językami ojczystymi]] ponad miliarda Chińczyków (Han), a także ludów zasymilowanych, m.in. [[Mandżurowie|Mandżurów]], [[Hui]] czy [[She (mniejszość narodowa)|She]].
 
Z lingwistycznego punktu widzenia współczesne języki chińskie należy podzielić na dwie wielkie grupy:
Linia 82:
* [[język gan]] (jiangxi) (20 mln) – prowincja [[Jiangxi]]
* i kilka pomniejszych
Dodatkowo poszczególne języki dzielą się na wiele dialektów, często wzajemnie niezrozumiałych. Niektóre z tych dialektów mają status wyższy od innych i są uznawane za standard. Zwykle są to dialekty dominującego ośrodka administracyjnego, np. w kantońskim taki status ma dialekt [[Kanton (Chiny)|Kantonu]] (używany także w [[Hongkong]]u i [[Makau]]), wśród dialektów minnan jest kilka standardów (co wiąże się z podziałami administracyjnymi) – w [[Fujian]] i na Tajwanie to dialekt miasta [[Xiamen]], we wschodnim Guangdongu dialekt [[Shantou]] i [[Chaozhou]] (tzw. dialekt [[teochew]]),. własneWłasne standardy ma też [[dialekt hajnański]].
 
[[Plik:Origin of Chinese Languages.svg|thumb|center|700px|Różnicowanie się języków chińskich od czasów [[Dynastia Zhou|dynastii Zhou]] po czasy współczesne.]]
 
== [[Dyglosja]] w Chinach ==
W przypadku języka chińskiego należy także wyraźnie odróżniać język pisany i mówiony, przede wszystkim ze względu na użycie [[pismo chińskie|pisma]] [[pismo morfosylabiczne|morfosylabicznego]], które nie notuje wymowy i przyczyniło się do wykształcenia trwałego pisanego standardu. Do początków Republiki rolę uniwersalnego języka pisanego pełnił [[klasyczny język chiński|''wenyan'' (chiński klasyczny)]], różnie czytany w poszczególnych językach i dialektach. Na dialekcie północnym oparta była ''guanhua'' (dosł. „mowa urzędników”), używana w mowie ''[[lingua franca]]'' cesarskiej biurokracji (stąd nazwa „mandaryński” dla dialektów północnych – „[[mandaryn]]” to dawna europejska nazwa urzędnika w cesarskich Chinach), a od czasów dynastii [[Dynastia Yuan|Yuan]] i [[Dynastia Ming|Ming]] stała się językiem pisanym [[literatura chińska|literatury]] popularnej. Obecnie język pisany jest oparty na mandaryńskim, gramatycznie i leksykalnie tożsamy z oficjalnym standardem, choć pojawia się w nim wiele zapożyczeń z języka klasycznego, rzadko spotykanych w mowie.
 
W ChRL prowadzona jest kampania używania w mowie standardowego języka (putonghua); wyłącznie w tym języku ma odbywać się nauka w szkołach, inne języki i dialekty rugowane są z mediów itp. Na Tajwanie języki tajwański oraz hakka mają obecnie wyraźnie wyższą pozycję; obok nauki w języku mandaryńskim, w szkołach są także od kilku lat prowadzone lekcje tych języków jako zajęcia dodatkowe. W Singapurze, w którym ''lingua franca'' między różnymi grupami etnicznymi jest angielski, władze promują wśród etnicznych Chińczyków naukę standardowego mandaryńskiego pod hasłem „nauki języka przodków”, mimo że większość singapurskich Chińczyków pochodzi z południowych Chin, gdzie znajomość mandaryńskiego dawniej była rzadkością, a w kontaktach rodzinnych używa różnych języków i dialektów, głównie [[hokkien]]. Wyjątkiem są [[Hongkong]] i [[Makau]], gdzie oficjalnym językiem jest [[język kantoński|kantoński]] (obok angielskiego w Hongkongu i portugalskiego w Makau), jednak większość tekstów pisanych powstaje w języku standardowym, ale czytane są w wymowie kantońskiej.