Arché: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Arché w filozofii pitagorejczyków: drobne techniczne, drobne redakcyjne
źródła/przypisy, szablon
Linia 1:
{{inne znaczenia|filozofii|[[zasada (ujednoznacznienie)]]}}
{{Dopracować|źródła=2010-09|styl|interpretacje są trochę zbyt płytkie nawet jak na encyklopedię, zbyt uczniowskie. Część o pitagorejczykach zbyt mętna. Są też braki (np. etyczny charakter arche u Anaksymenesa, niedostateczne wyjaśnienie pojęcia logosu u Heraklita}}
'''Arché''', '''zasada''', '''prazasada''' ([[Język grecki|gr.]] {{grc|''ἀρχή''}} etymologicznie oznacza zasadę, przyczynę, władzę) – {{fakt|data=2011-07|w [[filozofia przedsokratejska|filozofii przedsokratejskiej]]}} termin oznaczający praprzyczynę wszystkich [[byt]]ów, zasadę oraz najbardziej zasadnicze tworzywo<ref name="Heller">{{Cytuj książkę | nazwisko = Heller | imię = Michał | autor link = Michał Heller | tytuł = Filozofia przyrody : zarys historyczny | data = 2004 | wydawca = Znak | miejsce = Kraków | isbn = 8324004807 | strony = 22-23}}</ref>, prasubstancję, z której powstały wszystkie rzeczy i zarazem podstawowy składnik rzeczywistości<ref>{{Cytuj książkę odn| nazwisko = Gajda | imię = Janina | autor link = | tytuł = Główne stanowiska myśli filozoficznej starożytności. Filozofia archaiczna | data = 1985 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego | miejsce = Wrocław | isbn = 8322900511 | strony s= 6}}</ref>.
 
Pierwotna zasada kierująca światem ([[Język grecki|gr.]] {{grc|''κόσμος''}}), wszechświatem. Istnienie tej zasady postulowała [[jońska filozofia przyrody]]. Dla Talesa ''arché'' to woda, dla Anaksymandra (który jako pierwszy użył tego terminu<ref>{{Cytuj książkę odn| nazwisko = Gajda | imię = Janina | autor link = | tytuł = Główne stanowiska myśli filozoficznej starożytności. Filozofia archaiczna | data = 1985 | wydawca s= Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego | miejsce = Wrocław | isbn = 8322900511 | strony = 6}}</ref>) ''arché'' jest bezkresem (''apeiron''), dla Anaksymenesa powietrzem, dla Pitagorasa liczbą.
 
Arché według różnych filozofów to:
Linia 24:
 
== Arché w filozofii Anaksymandra ==
Anaksymander najprawdopodobniej wprowadził termin arché na oznaczenie pierwszej i ostatecznej zasady rzeczywistości. Anaksymander inaczej niż Tales twierdził, że zasadą nie jest woda, lecz "bezkres" (ἄπειρον, ''apeiron''). Termin "apeiron" oznaczał nieskończoną zasadę świata. Owa nieskończoność była powodem, dla którego Anaksymander dopuszczał istnienie wielu światów, równolegle wyłaniających się z apeironu. Filozof zakładał nieskończone istnienie apeironu, gdyż był on zasadą odwieczną i ostateczną. Powstawały i ginęły w nim kolejne światy, jednak on sam istnieje wiecznie. Z apeironu wszystko powstawało na zasadzie rozłączenia przeciwieństw (twarde miękkie, suche mokre itd.), a ginęło ponownie w apeironie łącząc się{{odn|Tatarkiewicz|1981|s=26–28|loc=Jońscy filozofowie przyrody}}. Apeiron nie był postrzegalny zmysłowo, nie zależał od czasu, przestrzeni i jakości – była to koncepcja czysto abstrakcyjna, ale rozumiana jako substancja materialna<ref>{{Cytuj książkę odn| nazwisko = Gajda | imię = Janina | autor link = | tytuł = Główne stanowiska myśli filozoficznej starożytności. Filozofia archaiczna | data = 1985 | wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego | miejsce = Wrocław | isbn = 8322900511 | strony s= 6}}</ref>.
 
== Arché w filozofii Anaksymenesa ==
Linia 69:
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gajda | imię = Janina | autor link = Janina Gajda-Krynicka | tytuł = Główne stanowiska myśli filozoficznej starożytności. Filozofia archaiczna | data = 1985 | wydawca = [[Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego]] | miejsce = Wrocław | isbn = 8322900511 | odn=tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Tatarkiewicz | imię = Władysław | autor link = Władysław Tatarkiewicz | tytuł = Historia filozofii | wydanie = 9 | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] | miejsce = Warszawa | rok = 1981 | tom = 1 | tytuł tomu = Filozofia starożytna i średniowieczna | isbn = 83-01-02581-6 | odn=tak}}