Dialektyka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
http://www.dialectica.ch/
Linia 15:
==== Starożytna Grecja ====
[[Plik:Aristotle, Vienna, Cod. Phil. gr. 64.jpg|thumb|[[Arystoteles]] piszący przy pulpicie. Miniatura w rękopisie ''{{Link-interwiki|pl= Topiki|lang=en|tam=Topics (Aristotle)|tekst= Topiki}}'' z 1457 roku. [[Wiedeń]], [[Austriacka Biblioteka Narodowa|Österreichische Nationalbibliothek]], Cod. Phil. gr. 64]]
Za ojca dialektyki uważa się [[Heraklit]]a z racji jego teorii [[wariabilizm]]u, która uznawała zmienność rzeczywistości i jedność przeciwieństw za zasadę istnienia świata{{odn|Chudy|2001|s = 1}}. Arystoteles twierdził jednak, że twórcą dialektyki był [[Zenon z Elei]], gdyż jako pierwszy przeanalizował ''[[Dowód nie wprost|reductio ad absurdum]]''{{odn|Spranzi|2011|s=11}}. [[Sofiści]] (między innymi [[Protagoras]]), używali terminu dialektyka w rozumieniu narzędzia służącego do udowadniania tezy i wygrywania dysput, za pomocą zwodniczej argumentacji, a także wieloznaczności pojęć i sądów. Dialektyka była dla nich metodą tworzenia za pomocą środków językowych pozorów prawdy dla fałszywych sądów, czyli tego, co później nazwano argumentacją sofistyczną{{odn|Chudy|2001|s = 6}}. Stanowisko sofistów skrytykował [[Sokrates]], który zdefiniował dialektykę jako sztukę poszukiwania prawdy na drodze pytań i odpowiedzi. Wyróżnił na tej drodze dwa etapy – część elenktyczną (sztukę sprawdzanie poprawności argumentacji) oraz część majeutyczną (sztukę rodzenia argumentów). Uważał, że w pierwszym etapie należy sprowadzić tezę przeciwnika do absurdalnych konsekwencji, natomiast w drugim wydobyć z twierdzeń szczegółowych, na drodze [[Opozycja (językoznawstwo)|opozycji]] i [[Analogia|analogianalogii]], tezę ogólną{{odn|Chudy|2001|s = 6}}.
Twierdzenia Sokratesa rozwinął [[Platon]], dla którego dialektyka była przede wszystkim metodą dochodzenia do obiektywnej prawdy. W swoich dziełach podał on jej dwa znaczenia. Pierwsze akcentowało umiejętność zadawania pytań i udzielania odpowiedzi, drugie ukazywało dialektykę jako „najwyższą filozoficzną metodę”, polegającą na przechodzeniu od pojęć szczegółowych do pojęć bardziej ogólnych. Proces ten utożsamiał Platon z wznoszeniem się umysłu od danych zmysłowych do idei (obiektywnej prawdy). Wspólne obu znaczeniom było krytyczne rozróżnianie pojęć według zasady tożsamości i różnicy, mające na celu doprowadzenie do prawdy{{odn|Chudy|2001|s = 1}}. Platon zdefiniował dialektykę jako sztukę odnalezienia i właściwego użycia odpowiedniego do danego problemu argumentu{{odn|Kennedy|1999|s=58}}.