Fulbe: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy
drobne techniczne
Linia 11:
'''Fulbe''' (zwani także: '''Fulanie''', '''Fula''', '''Foulah''', '''Peulh''' i '''Peul''') – grupa ludów zamieszkująca głównie kraje [[Afryka Zachodnia|Afryki Zachodniej]]. Są to m.in. [[Burkina Faso]], [[Kamerun]], [[Nigeria]], [[Niger]], [[Mali]], [[Mauretania]], [[Gwinea]], [[Gwinea Bissau]], [[Senegal]], [[Gambia]], [[Benin]]. Są spokrewnieni z ludem [[Tukulerzy|Tukulerów]] żyjącym współcześnie nad rzeką [[Senegal (rzeka)|Senegal]].
 
Są [[Nomada|koczownikami]], hodującymi bydło, kozy i owce. Wyznają [[islam]]. Ich tradycyjnym strojem są długie zwiewne skromnie haftowane szaty. W [[XVI wiek|XVI]] stuleciu opanowali tereny [[Sahel (region geograficzny)|Sahelu]]. Ich główną siłą była potężna kawaleria, pozwalająca na szybkie przemieszczanie się po rozległym terytorium. Dalszą ekspansję na południe uniemożliwiła mucha [[Glossina|tse-tse]], zarażająca ludzi [[śpiączka afrykańska|śpiączką afrykańską]] zaś bydło [[nagana|naganą]].
 
W [[XIX wiek|XIX]] w. pod wodzą [[Usman dan Fodio|Usmana dan Fodio]] stworzyli potężne imperium – [[Kalifat Sokoto]] na terenach środkowego i dolnego biegu rzeki [[Niger (rzeka)|Niger]]. Istniało do [[1903]], gdy uległo [[kolonializm|kolonizatorom]] i zostało podzielone pomiędzy nich.
 
Na zachodzie istniało inne ich państwo, leżące na wyżynie [[Futa Dżalon]] w dzisiejszej [[Gwinea|Gwinei]]. Miało spisaną konstytucję i zasady dziedzictwa, uzgodnione pomiędzy dwoma stronnictwami – [[Soriya]] i [[Alphaya]]. Powstało w [[1735]], gdy muzułmańscy Fulbe wystąpili przeciwko swym nie-muzułmańskim pobratymcom i stworzyli konfederację prowincji. Alpha Ibrahima Sory Maoudho był pierwszym władcą tego kraju, mającego swą stolicę w [[Timbo]] ([[Gwinea (region)|Gwinea]]). Państwo istniało do [[1898]], gdy [[Francuzi]] pokonali ostatniego władcę – [[Bokar Biro]].
 
Językiem ludu Fulbe jest [[język ful|fulfulde]], rozproszony praktycznie po całym obszarze [[Afryka Zachodnia|Afryki Zachodniej]] i rozpadający się na wiele dialektów, aczkolwiek poszczególne społeczności posługują się także i innymi językami regionu.