Wikipedia

Imiesłów: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Thraen (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
22 458 edycji
m Wycofano edycje użytkownika 89.68.241.144 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Mpfiz.
Znacznik: Wycofanie zmian
drobne redakcyjne
Linia 7:
'''Końcówki imiesłowów przymiotnikowych czynnych'''
{| class="wikitable"
! colspan="3" | Rodzaj męski
! colspan="3" | Rodzaj żeński
|-
|'''przypadek'''
Linia 66:
| -ące
|}
* Imiesłów przymiotnikowy bierny – odnosi się do przedmiotu czynności; tworzy się go za pomocą końcówek: ''-ny'', ''-ony'', ''-ty'' tylko od czasowników '''przechodnich''', np. ''zrobio<u>ny</u>'', ''umy<u>ty</u>''.
'''Końcówki imiesłowów przymiotnikowych biernych'''
 
{| class="wikitable"
! colspan="3" | Rodzaj męski
! colspan="3" | Rodzaj żeński
|-
|'''przypadek'''
Linia 103:
|B.
| -nego
| -nych
|B.
| -ną
Linia 132:
 
=== Przysłówkowy ===
{{Osobny artykuł|Imiesłów przysłówkowy|Imiesłów przysłówkowy współczesny|Imiesłów przysłówkowy uprzedni}}Imiesłów przysłówkowy współczesny – informuje o czynności odbywającej się jednocześnie z czynnością wyrażoną czasownikiem; tworzony jest tylko od czasowników '''niedokonanych''' za pomocą zakończenia "„-ąc"ąc”, np. ''czytając, wołając, idąc''
 
Imiesłów przysłówkowy uprzedni – nazywa czynność wcześniejszą od tej wyrażanej przez orzeczenie; tworzony jest tylko od czasowników '''dokonanych''' za pomocą końcówki: "„-wszy"wszy”, "„-łszy"łszy”, np. ''zrobiwszy'', ''poszedłszy''
 
=== Ortografia i interpunkcja ===
* '''Imiesłowy przymiotnikowe''' z '''"nie"„nie”''' pisze się '''łącznie'''.
* '''Imiesłowy przysłówkowe''' z '''"nie"„nie”''' pisze się '''oddzielnie'''.
Dawniej "nie" z tymi imiesłowami pisane było prawie zawsze oddzielnie. Działo się tak, jeśli dany imiesłów miał cechy czasownika, np. "nie zamknięte drzwi". Odstępstwo od tej reguły mogło nastąpić wyłącznie, gdy dany imiesłów pełnił wyraźną funkcję przymiotnika i oznaczał cechę, np. "niepomalowany stół". Zdarzało się często, że pewien imiesłów mógł mieć znaczenie i czasownikowe, i przymiotnikowe. Wtedy prawidłowa była podwójna pisownia, np. "Nie palący pracownicy idą z nami" (ci, którzy teraz nie palą) oraz "Mam niepalącego wujka" (w ogóle nie pali).▼
 
▲Dawniej "nie"„nie” z tymi imiesłowami pisane było prawie zawsze oddzielnie. Działo się tak, jeśli dany imiesłów miał cechy czasownika, np. "nie„nie zamknięte drzwi"drzwi”. Odstępstwo od tej reguły mogło nastąpić wyłącznie, gdy dany imiesłów pełnił wyraźną funkcję przymiotnika i oznaczał cechę, np. "niepomalowany„niepomalowany stół"stół”. Zdarzało się często, że pewien imiesłów mógł mieć znaczenie i czasownikowe, i przymiotnikowe. Wtedy prawidłowa była podwójna pisownia, np. "Nie„Nie palący pracownicy idą z nami"nami” (ci, którzy teraz nie palą) oraz "Mam„Mam niepalącego wujka"wujka” (w ogóle nie pali).
9 grudnia 1997 roku [[Rada Języka Polskiego]] wydała uchwałę, zgodnie z którą, od 1 stycznia 1998 roku, imiesłowy przymiotnikowe z partykułą "nie" powinno się (co do zasady) pisać łącznie<ref>Partykułę ''nie'' z imiesłowami przymiotnikowymi (w zasadzie) zawsze razem, Komunikaty Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, Nr 1 (2), 1998, s. 2.</ref>. Działanie to miało na celu wyeliminowanie błędów ortograficznych popełnianych przez większość społeczeństwa. Wzbudziło to jednak liczne obawy i krytykę; zarzucano przede wszystkim, że język polski stanie się uboższy oraz że po zmianie przepisów zatraci się możliwość rozróżniania funkcji czasownikowej od przymiotnikowej, np. "Rada Nieustająca" i "nie ustający deszcz". Członek Rady Języka Polskiego, prof. dr hab. Jerzy Podracki argumentował jednak, że "nie jest łatwo i prosto (nawet dla specjalisty) odróżnić w użyciach imiesłowów przymiotnikowych znaczenie przymiotnikowe od czasownikowego, dlatego wprowadzono nową uproszczoną regułę ortograficzną".▼
 
▲9 grudnia 1997 roku [[Rada Języka Polskiego]] wydała uchwałę, zgodnie z którą, od 1 stycznia 1998 roku, imiesłowy przymiotnikowe z partykułą "nie"„nie” powinno się (co do zasady) pisać łącznie<ref>Partykułę ''nie'' z imiesłowami przymiotnikowymi (w zasadzie) zawsze razem, Komunikaty Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, Nr 1 (2), 1998, s. 2.</ref>. Działanie to miało na celu wyeliminowaniedostosowanie błędówprzepisów ortograficznychortografii popełnianychdo powszechnego w przezspołeczeństwie większośćuzusu społeczeństwapisowniowego. Wzbudziło to jednak liczne obawy i krytykę; zarzucano przede wszystkim, że językzmiana polskiw stanieoficjalnych siękonwencjach uboższyortograficznych orazuczyni żejęzyk popolski zmianieuboższym przepisówi zatraci sięuniemożliwi możliwośćłatwe rozróżnianiarozróżnianie funkcji czasownikowej od przymiotnikowej, np. "Radawe Nieustająca"wyrażeniach „Rada Nieustająca” i "nie„nie ustający deszcz"deszcz”. Członek Rady Języka Polskiego, prof. dr hab. Jerzy Podracki argumentował jednak, że "nie„nie jest łatwo i prosto (nawet dla specjalisty) odróżnić w użyciach imiesłowów przymiotnikowych znaczenie przymiotnikowe od czasownikowego, dlatego wprowadzono nową uproszczoną regułę ortograficzną"ortograficzną”.
Wyżej wymieniona uchwała z 9 grudnia 1997 zawiera następujące stwierdzenie: {{cytat|''Nie wykluczając zasadniczych zmian w przyszłości w polskiej ortografii, Rada Języka Polskiego podejmuje decyzję pozytywną co do łącznej pisowni nie z imiesłowami odmiennymi z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej.''}} ▼
 
▲Wyżej wymieniona uchwała z 9 grudnia 1997 zawiera następujące stwierdzenie: {{cytat|''Nie wykluczając zasadniczych zmian w przyszłości w polskiej ortografii, Rada Języka Polskiego podejmuje decyzję pozytywną co do łącznej pisowni nie z imiesłowami odmiennymi z dopuszczalnością świadomej pisowni rozdzielnej.''}}
 
Wynika z niego, że można bez przeszkód stosować się także do starych zasad ortograficznych, jeśli tylko czyni się to poprawnie i konsekwentnie. Przyzwyczajenia części społeczeństwa i potrzeba rozróżniania funkcji czasownikowej i przymiotnikowej spowodowały, że w języku naukowym i literackim nadal można spotkać starą zasadę pisowni.
 
== Imiesłów w językach nowożytnych ==
W [[Język angielski|języku angielskim]] funkcję imiesłowu '''przymiotnikowego czynnego''' pełni forma Present Participle, czyli czasownik z końcówką -ing (''a speeding car -–'' "pędzący„pędzący samochód"samochód”). Ta sama forma może także pełnić rolę imiesłowu '''przysłówkowego współczesnego''' (''she stood in the hallway smiling innocently'' -– "stała„stała w korytarzu, uśmiechając się z miną niewiniątka"niewiniątka”).
 
Imiesłów '''przysłówkowy uprzedni''' w języku angielskim przybiera formę złożoną z czasownika pomocniczego ''to have'' w formie Present Participle (''having'') oraz czasownika właściwego w formie Past Participle (''having finished she sat back down on the sofa -–'' "skończywszy„skończywszy, usiadła z powrotem na sofie"sofie”).
 
Funkcję imiesłowu '''przymiotnikowego biernego''' pełni forma Past Participle, czyli czasownik regularny z końcówką -ed lub trzecia forma czasownika nieregularnego (''a tortured look -–'' "udręczone„udręczone spojrzenie"spojrzenie”; ''a broken glass'' -– "stłuczona„stłuczona szklanka"szklanka”).
 
W [[Język niemiecki|języku niemieckim]], aby utworzyć od czasownika imiesłów czynny należy dodać do niego końcówkę ''-d''. Imiesłowem biernym jest III forma czasownika.
 
== Zobacz też ==
* [[Imiesłówimiesłów w języku angielskim]]
* [[Imiesłówimiesłów w języku polskim]]
* [[Ablativusablativus absolutus]]
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
{{wikisłownik|imiesłów}}
 
[[Kategoria:Imiesłów|* ]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Imiesłów”