Wandalowie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 46.174.0.131 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Jano0.
Znacznik: Wycofanie zmian
Wojtek 1956 (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 30:
Obecnie wśród badaczy dominuje pogląd o związku Wandalów{{r|Przegląd archeologiczny t}}, przebywających od [[III wiek p.n.e.|III w. p.n.e.]] na ziemiach polskich{{r|Początkowo na Dolnym Śląsku}}, z ludnością [[kultura przeworska|kultury przeworskiej]]. Stanowili istotny komponent wieloetnicznego [[Lugiowie|Związku Lugijskiego]]{{r|Jerzy Strzelczyk Wandalowie}}.
 
=== Wędrówka Wandalów ===
W czasie wywołanej najazdem [[Hunowie|Hunów]] (od 375 r.) [[Wielka wędrówka ludów|wędrówki ludów]] część Wandalów (Hasdingowie) sprzymierzyła się z [[języki irańskie|irańskojęzycznym]] ludem [[Alanowie|Alanów]] i dotarła na obszary między [[Dunaj]]em i [[Cisa|Cisą]]. W czasie wędrówki na południe zasiedlali tereny południowo-wschodniej Polski i założyli swą nekropolię w [[Prusiek]]u, pierwszą rozpoznaną w polskich [[Karpaty|Karpatach]]{{r|Na szczególną uwagę zasługują|Rocznik Przemyski t 43 z}}.
 
Hasdingowie przekroczyli w noc sylwestrową 406 r. [[Ren]] w rejonie Mogontiacum ([[Moguncja|Moguncji]]) i znaleźli się na ziemiach cesarstwa rzymskiego. W 409 r. dotarli do [[Hiszpania|Hiszpanii]], podczas gdy inne odłamy Wandalów dotarły do [[Dacja|Dacji]] i [[Panonia|Panonii]]. W 416 r. zawarli z przybyłymi wcześniej do Hiszpanii, Alanami (plemię sarmackie) unię personalną; ich królowie nosili odtąd tytuł ''rex Vandalorum et Alanorum'' ("król Wandalów i Alanów")<ref>{{Cytuj|autor=Robert Kasperski|tytuł=Ethnicity, ethnogenesis, and the Vandals: Some Remarks on a Theory of Emergence of the Barbarian Gens, s. 201-242|data=17.07.2017}}</ref>.
 
=== Afrykańskie państwo Wandalów ===
Linia 36 ⟶ 39:
{{Osobny artykuł|Królowie Wandalów}}
{{Osobny artykuł|Zdobycie Rzymu przez Wandalów}}
Hasdingowie przekroczyli w noc sylwestrową 406 r. [[Ren]] w rejonie Mogontiacum ([[Moguncja|Moguncji]]) i znaleźli się na ziemiach cesarstwa rzymskiego. W 409 r. dotarli do [[Hiszpania|Hiszpanii]], podczas gdy inne odłamy Wandalów dotarły do [[Dacja|Dacji]] i [[Panonia|Panonii]]. W 416 r. zawarli z przybyłymi wcześniej do Hiszpanii, Alanami (plemię sarmackie) unię personalną; ich królowie nosili odtąd tytuł ''rex Vandalorum et Alanorum'' ("król Wandalów i Alanów")<ref>{{Cytuj|autor=Robert Kasperski|tytuł=Ethnicity, ethnogenesis, and the Vandals: Some Remarks on a Theory of Emergence of the Barbarian Gens, s. 201-242|data=17.07.2017}}</ref>. Z [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]] pod wodzą [[Genzeryk]]a przeprawili się przez [[Cieśnina Gibraltarska|Cieśninę Gibraltarską]] (w sile ok. 80 000 ludzi) do [[Afryka Północna|Afryki Północnej]] w 429 r., gdzie – po zdobyciu Kartaginy w 439 r. – utworzyli kwitnące aż do 477 r., [[państwo Wandalów i Alanów]], które obejmowało [[Mauretania (prowincja rzymska)|Mauretanię]], wyspy [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] wraz z [[Sardynia|Sardynią]], [[Korsyka|Korsyką]] i czasowo [[Sycylia|Sycylią]]. Wandalowie żyli z łupów i piractwa, które zagrażało całemu basenowi [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]].
 
W 455 roku złupili w jednym wypadzie [[Rzym]], a ogromne skarby przewieźli do [[Kartagina|Kartaginy]]. Było to odwetem za pogwałcenie traktatu zawartego między [[Genzeryk]]iem, a cesarzem rzymskim, [[Walentynian III|Walentynianem III]]. Jeden z punktów mówił o zaślubinach córki cesarskiej, [[Eudokia|Eudokii]], z synem Genzeryka, [[Huneryk]]iem. W czasie wyprawy porwano ją i wywieziono do państwa Wandalów, gdzie została żoną królewskiego syna. Kolejni cesarze i wodzowie rzymscy podejmowali bezskuteczne wyprawy przeciwko Wandalom. [[Teodoryk Wielki|Teodoryk]], król [[Ostrogoci|Ostrogotów]] i władca [[Italia (kraina historyczna)|Italii]], zawarł z Wandalami pokój.
 
Szacuje się, że Wandalowie stanowili ok. 5% ludności w swoim państwie. Poza Hunerykiem Wandalowie nie żenili się z Rzymianami, te dwie społeczności były całkowicie odseparowane. W dawnej prowincji [[Africa Proconsularis]] (pomniejszonej po reformie [[Dioklecjan]]a) skonfiskowane majątki ziemskie nadano Wandalom (''sortes Vandalorum''), natomiast w pozostałych prowincjach stały się własnością króla<ref>Joseph Vogt: ''Upadek Rzymu'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993, s. 234, ISBN 83-06-02312-9</ref>.
 
=== Upadek Królestwa Wandalów ===
Linia 69 ⟶ 74:
* A. Kokowski: Starożytna Polska, Warszawa, 2005, s.
* Robert Kasperski, ''Ethnicity, ethnogenesis, and the Vandals: Some Remarks on a Theory of Emergence of the Barbarian Gens'', „Acta Poloniae Historia” 112, 2015, s. 201-242 (Link: https://www.academia.edu/23726980/Robert_Kasperski_Ethnicity_Ethnogenesis_and_the_Vandals_Some_Remarks_on_a_Theory_of_Emergence_of_the_Barbarian_gens_Acta_Poloniae_Historica_112_2015_pp._201-242)
* Joseph Vogt: ''Upadek Rzymu'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993, ISBN 83-06-02312-9
 
== Zobacz też ==