Wikipedia

Skałki Twardowskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Selso (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
188 136 edycji
drobne merytoryczne, przypis
Selso (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
188 136 edycji
początek rozbudowy i uźródławiania
Linia 18:
[[Plik:Kraków Zakrzówek Grota Jasna.JPG|thumb|240px|Jaskinia Okno Zbójnickie]]
[[Plik:Skały Twardowskiego a2.JPG|thumb|240px|Ścieżka w parku]]
'''Uroczysko Skałki Twardowskiego''' – położonefragment jestLasów wMiejskich północnejKrakowa częścina wzgórzawzgórzu zrębowegozrębowym [[Krzemionki Zakrzowskie|Krzemionek Zakrzowskich]] (zwanym też Zakrzówkiem) w prawobrzeżnej części [[Kraków|Krakowa]], na [[Dębniki (Kraków)|Dębnikach]] w [[Dzielnica VIII Dębniki|dzielnicy VIII Dębniki]], pomiędzypo wschodniej stronie [[Ulica Tyniecka|ul. TynieckąTynieckiej]]. aZnajduje się na wschodnim skraju [[ZalewBielańsko-Tyniecki Park ZakrzówekKrajobrazowy|ZalewemBielańsko-Tynieckiego ZakrzówekParku Krajobrazowego]]., Obszarw tenodległości jestokoło fragmentem3 Lasówkm Miejskichod Krakowacentrum miasta<ref name=geoportal/>{{cytuj|. urlMa =powierzchnię http:/34 ha, jest terenem rekreacyjnym i unikalną ostoją przyrody w mieście<ref name=malopolska/mapy>.geoportal.gov.pl/imap/| tytułGeograficznie =znajduje Geoportal.się Mapaw topograficznamezoregionie i[[Pomost lotniczaKrakowski]] |będący dataczęścią dostępu[[Brama =Krakowska 2019-09-29}}(Makroregion)|Bramy Krakowskiej]]</ref name=kondracki/>.
 
Skałki znajdują się w obrębie [[Brama Krakowska (województwo małopolskie)|Bramy Krakowskiej]], leżącej między Kotlinami Oświęcimską i Sandomierską.
Leżą na terenie zapadliska przedkarpackiego, utworzonego w epoce [[trzeciorzęd]]u u stóp formujących się wówczas [[Karpaty|Karpat]] fliszowych, a więc należą do regionu podkarpackiego. Teren leży na wschodnim skraju [[Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy|Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego]] i należy do krajobrazów prawnie chronionych<ref name=Kondracki>[[Jerzy Kondracki]], ''Geografia regionalna Polski'', Warszawa: PWN, 1998, {{ISBN|83-01-12479-2}}</ref>.
 
== Budowa geologiczna i rzeźba terenu ==
Obszar znajduje się na wysokości 200–230 m n.p.m.<ref name=geoportal/> Jest to jeden z siedmiu [[zrąb (geologia)|zrębów]] na terenie Krakowa. Powstał w wyniku ruchów tektonicznych w [[trzeciorzęd]]zie. Budują go powstałe w ciepłym morzu [[jura późna|późnojurajskie]] ([[oksford (geologia)|oksford]]) wapienie. Mają miąższość do 230 m i są to wapienie płytowe uławicone, rzadziej wapienie skaliste i kredowate. Licznie występują w nich konkrecje krzemionkowe. Miejscami wśród wapieni jurajskich występują wapienie z okresu [[turon]] i margle senonu. Pomiędzy zrębami znajdują się rowy tektoniczne wypełnione utworami [[miocen]]u, a w [[czwartorzęd]]zie przykryte żwirami, piaskami, lessami i [[aluwium|aluwiami]]. Niektóre z aluwiów łączą się hydraulicznie z wodami Wisły. We wschodniej części zrębu wśród zachowanych płatów wapieni turońskich występują liczne ziarna [[kwarc]]u tworzące na powierzchni „wcistki”. W wapieniach miejscami można dostrzec ślady drążenia ich przez [[jeżowce]]<ref name=sermet/>.
Obszar znajduje się na wysokości 200–230 m [[n.p.m.]] W rzeźbie powierzchni zaznaczają się przede wszystkim formy tektoniczne. Skałki Twardowskiego to północna część zrębu, zbudowanego z wapieni jurajskich, obciętego wyraźnymi liniami uskoków, co jest doskonale widoczne od strony koryta Wisły. Obniżenia między zrębami tworzą rowy tektoniczne, a wypełnione są osadami morza trzeciorzędowego. Obniżenia tych rowów zapełniają małe potoczki, na przykład potok Ruczaj.
 
Ponadto widoczne są także liczne formy krasowe, głównie w postaci [[lej]]ów o głębokości od 1 do 2 metrów. Są one pokryte [[zwietrzelina|zwietrzeliną]] oraz roślinnością trawiastą. Na nagich skałach wapiennych da się zauważyć żłobki i żebra krasowe.
 
Występują formy [[kras (geologia)|krasowe]] – liczne [[lej krasowy|leje krasowe]] o głębokości 1-2 m, [[jaskinia|jaskinie]] i [[schronisko (jaskinia)|schroniska]]<ref name=malopolska/>. Największa z jaskiń to [[Jaskinia Twardowskiego]]. W 2019 roku grotołazi zbadali jej korytarze o łącznej długości 500 m. Pozostałe jaskinie i schroniska to: [[Jaskinia Jasna (Zakrzówek)|Jaskinia Jasna]], [[Jaskinia Koguta]], [[Jaskinia Musza]], [[Jaskinia Niska (Zakrzówek)|Jaskinia Niska]], [[Jaskinia pod Nyżą]], [[Jaskinia przed Problemówką]], [[Jaskinia Pychowicka]], [[Jaskinia w Anastomozach]], [[Jaskinia Wywiew]], [[Jaskinia z Kulkami]], [[Kawerna Magazyn]], [[Okienko Zbójnickie]], [[Rurka (jaskinia)|Rurka]], [[Schronisko nad Sadystówką]], [[Schronisko obok Anastomozów]], [[Tunel w Pychowicach]]<ref name=jaskinie/>.
W obrębie Skałek Twardowskiego znajdują się [[jaskinia|jaskinie]], najbardziej znane to: [[Jaskinia Twardowskiego]] od strony południowej i [[Jaskinia Jasna (Skałki Twardowskiego)|Jaskinia Jasna]] od strony [[Wisła|Wisły]].
 
== Aktualny stan zagospodarowania Zakrzówka ==
== Formy antropogeniczne ==
Formami stworzonymi w wyniku działalności ludzkiej na Skałkach Twardowskiego są:
* nieczynne kamieniołomy: [[Góra Księża (Zakrzówek)|Góra Księża]], [[Skałki Twardowskiego (kamieniołom)|Skałki Twardowskiego]], [[Kapelanka (kamieniołom)|Kapelanka]] i [[Zakrzówek (kamieniołom)|Zakrzówek]]. EksploatowanoDawniej eksploatowano w nich [[wapień|wapienie]] jurajskie dla potrzeb Zakładówbudownictwa, Sodowychpóżniej wdla [[Borekzakładów Fałęcki|Borkuprodukujących Fałęckim]]sodę<ref name=gorecki/>{{cytuj |url=https://www.researchgate.net/profile/Edyta_Sermet/publication/267230330_KAMIENIOLOMY_KRAKOWA_-_DZIEDZICTWO_NIEDOCENIONE/links/546f1ed30cf2b5fc1760e466.pdf|autor = Jerzy Górecki, Edyta Sermet|tytuł=Kamieniołomy Krakowa – dziedzictwo niedocenione|data dostępu = 2019-10-05}}</ref>.
* [[Zalew Zakrzówek]] – zalew, który powstał w wyniku wypełnienia wodą Wisły wyrobiska po kamieniołomie Zakrzówek<ref name=gorecki/>
* wały przeciwpowodziowe – zostały usypane w XIX wieku, a ciągną się wzdłuż brzegów Wisły
* nasypy drogowe – mają wysokość od 1 do 2 metrów.
 
== KlimatPrzyroda ==
Mimo antropogenicznych przekształceń Skałki Twardowskiego to obszar malowniczy, w dużym stopniu naturalny i bardzo urozmaicony. Znaczną część powierzchni pokrywają lasy, są wśród nich polanki, skały, zalew o czystej i przeźroczystej wodzie<ref name=sermet/>.
W dnie obniżenia tektonicznego oddzielającego Skałki Twardowskiego od Górki Pychowickiej zalega często wilgotne powietrze. Średnie temperatury wynoszą w styczniu -2,5C, a w lipcu +18C, natomiast przeciętne roczne opady – około 700 mm (największe przypadają na lipiec). Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Okres wegetacyjny trwa zazwyczaj od 215 do 220 dni.
 
== Roślinność ==
Przeważa roślinność synantropijna – chwasty, rośliny ruderalne, takie jak [[łopian]], [[bylica]] czy [[komosa (roślina)|komosa]].
Można również spotkać pozostałości roślinności ciepłolubnej, na przykład macierzankę, przetacznik oraz rojnik. Na lewym brzegu Wisły widoczne są półnaturalne zbiorowiska wiklinowe, wykorzystujące siedliska łęgowe.
Linia 65 ⟶ 60:
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}|
<ref name=geoportal>{{cytuj| url = http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/| tytuł = Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza | data dostępu = 2019-10-06}}</ref>
 
<ref name=gorecki>{{cytuj |url=https://www.researchgate.net/profile/Edyta_Sermet/publication/267230330_KAMIENIOLOMY_KRAKOWA_-_DZIEDZICTWO_NIEDOCENIONE/links/546f1ed30cf2b5fc1760e466.pdf|autor = Jerzy Górecki, Edyta Sermet|tytuł=Kamieniołomy Krakowa – dziedzictwo niedocenione|data dostępu = 2019-10-05}}</ref>
<ref name=jaskinie>{{cytuj | url = http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl |tytuł = Jaskinie Polski | opublikowany = Państwowy Instytut Geologiczny| data dostępu = 2019-10-06}}</ref>
<ref name=kondracki>[[Jerzy Kondracki]], ''Geografia regionalna Polski'', Warszawa: PWN, 1998, {{ISBN|83-01-12479-2}}</ref>
<ref name=malopolska>{{cytuj| url = http://www.odkryjmalopolske.pl/skalki-twardowskiego.html | tytuł = Skałki Twardowskiego| data dostępu = 2019-10-06}}</ref>
<ref name=sermet>{{cytuj| url = http://history-of-mining.pwr.wroc.pl/old/attachments/article/24/26SermetRolka-Pogórniczy_spadek_na_zrębie_Zakrzówka.pdf | autor =Edyta Sermet, Gabriela Rolka| tytuł = Pogórniczy spadek na zrębie Zakrzówka| data dostępu = 2019-10-06}}</ref>
}}
[[Kategoria:Parki i ogrody w Krakowie]]
[[Kategoria:Rezerwaty i lasy Krakowa]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skałki_Twardowskiego”