Wersja z 21:58, 11 mar 2018 edytuj Jaceksoci68 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 45 402 edycje kat. ← poprzednia edycja		Wersja z 18:56, 15 paź 2019 edytuj anuluj edycję GiantBroccoli (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 11 323 edycje WP:SK, rozbudowa na podstawie źródeł, infobox Znacznik: VisualEditor: przełączono następna edycja →
Linia 1: {{Artysta infobox ~~[[Plik:Toyen1930.jpg\|220px\|right\|thumb\|Zdjęcie Toyen.]]~~ \|imię i nazwisko = Toyen '''Toyen''', właśc. '''Marie Čermínová''' (ur. 21 września 1902 w Pradze, zm. 9 listopada 1980 w Paryżu) - [[Czechy\|czeska]] malarka awangardowa.▼ \|imię i nazwisko org = \|pseudonim = \|grafika = \|opis grafiki = \|pełne imię i nazwisko = Marie Čermínová \|data urodzenia = 21 września 1902 \|miejsce urodzenia = Praga \|data śmierci = 9 listopada 1980 \|miejsce śmierci = Paryż \|narodowość = czeska \|język = \|Alma Mater = \|dziedzina sztuki = \|epoka = \|muzeum artysty = \|ważne dzieła = \|faksymile = Toyen signatura.jpg \|opis faksymile = \|odznaczenia = \|nagrody = \|commons = Category:Toyen \|wikiźródła = \|wikicytaty = \|www = }} ▲'''Toyen''', właśc. '''Marie Čermínová''' (ur. 21 września 1902 w Pradze, zm. 9 listopada 1980 w Paryżu) -– [[Czechy\|~~czeska~~czesko]]-francuska malarka awangardowa, przedstawicielka surrealizmu. Od 1934 należała do przedstawicieli czeskiego surrealizmu ([[artyficjelizm]]u) razem z m. in. [[Oldřich Wenzl\|Oldrichem Wenzlem]] i [[Jindřich Heisler\|Jindrichem Heislerem]]; temu ostatniemu udzieliła schronienia z powodu jego żydowskiego pochodzenia, które zagrażało mu z powodu aneksji Czechosłowacji przez nazistów. W marcu 1947 wspólnie z Heislerem wyjechała do Paryża, przebywając od tej pory na emigracji po zapanowaniu w jej ojczyźnie ustroju komunistycznego. Tworzyła nastrojowe kompozycje prezentujące postacie ludzkie i zwierzęce. == Życiorys == [[Plik:StyrskyToyenDeka1929.jpg\|mały\|Štyrský i Toyen w maskach, przy pracy z farbami „Deka”, 1929.]] Urodziła się 21 września w [[Smíchov]]ie (dzisiejszej dzielnicy Pragi), w rodzinie listonosza, jako Marie Čermínová{{r\|archiv}}. W wieku szesnastu lat opuściła rodzinę, prawdopodobnie ze względu na swoje poglądy anarchistyczne{{Odn\|de Haan\|2006\|s=580}}, w tym okresie przyjęła także pseudonim Toyen, pod którym występowała do końca życia{{Odn\|Rosemont\|1998\|s=80}}. Możliwe, że pseudonim pochodził od francuskiego słowa „citoyen” (pol.: obywatel){{Odn\|Huebner\|s=65}}. W latach 1919–1922 studiowała w Szkole Sztuki Stosowanej (''Umělecko-průmyslová škola v Praze''), w pracowni malarskiej Emanuela Dítě. Latem 1922, podczas pobytu na wyspie [[Korčula]], poznała malarza i pisarza [[Jindřich Štyrský\|Jindřicha Štyrskiego]] (1899–1942), z którym związała się artystycznie aż do jego śmierci, wspólnie tworząc wiele wystaw w Czechach i za granicą. W 1923 razem dołączyli do radykalnej grupy awanardowej [[Devětsil]]{{Odn\|de Haan\|2006\|s=580}}. W latach 1925–1929 mieszkała w Paryżu; jej pierwszą wystawę indywidualną we Francji opatrzył wstępem [[Philippe Soupault]]{{Odn\|Rosemont\|1998\|s=80}}. Z początku malowała pod wpływem [[kubizm]]u i [[Puryzm (kierunek w malarstwie)\|puryzmu]], lecz szybko nawiązała do poetyki [[Prymitywizm (sztuka)\|prymitywizmu]], malując w połowie lat 20. serię obrazów przedstawiających egzotyczne i cyrkowe tematy, stylistycznie przypominające prace [[Henri Rousseau]], którego ceniła. Od 1925, wraz z Štyrskim zaczęła projektować okładki dla publikacji wielu znaczących pisarzy i krytyków w czeskim wydawnictwie Odeon{{Odn\|de Haan\|2006\|s=580}}; ich projekty łączyły fotomontaż z abstrakcją. Wspólnie ogłosili także manifest nowego nurtu w malarstwie: [[artyficjelizm]]u{{Odn\|de Haan\|2006\|s=581}}. Toyen nosiła często męski strój, przypominający jej ubrania z czasów, gdy pracowała w fabryce; mówiąc o sobie, używała męskich końcówek, a jej nieodmienialny pseudonim dodatkowo utrudniał określenie płci, do czego nawiązał [[Adolf Hoffmeister]] w satyrycznej ilustracji pod tytułem ''Ten-Ta-To-yen'' (1930){{Odn\|Huebner\|s=64, 71}}. Na początku lat 30. w jej malarstwie zaczęły pojawiać się tajemnicze obiekty, takie jak muszle, głazy, czy sznury{{r\|:0}}. W 1934 współzałożyła Grupę Surrealistyczną w Pradze. Rok później jej prace pokazano na Międzynarodowej Wystawie Surrealistów na [[Teneryfa\|Teneryfie]]; od tego czasu – z wyjątkiem lat wojennych – brała udział w każdej wystawie surrealistów{{Odn\|Rosemont\|1998\|s=80}}. Podczas II wojny światowej udzieliła schronienia [[Jindřich Heisler\|Jindřichowi Heislerowi]], artyście żydowskiego pochodzenia, z którym w 1947 wyjechała na stałe do Paryża. W 2005 powstał film o ich przyjaźni w reżyserii [[Jan Němec\|Jana Němeca]]{{Odn\|Hames\|s=159-160}}. W Paryżu należała do grupy surrealistycznej [[André Breton]]a{{r\|:0}}, z którym łączyła ją przyjaźń{{Odn\|Rosemont\|1998\|s=80}}. Zmarła 9 listopada 1980 w Paryżu{{r\|:0}}. Zafascynowana dziełami markiza [[Donatien-Alphonse-François de Sade\|de Sade]], wielokrotnie malowała ruiny jego posiadłości w [[Lacoste (Vaucluse)\|Lacoste]]{{r\|ox}}. Choć znana jest głównie dzięki malarstwu, tworzyła także cykle rysunków i [[kolaż]]e{{Odn\|Rosemont\|1998\|s=80}}. Niektóre prace Toyen mają charakter otwarcie [[Erotyka (sztuka)\|erotyczny]]{{Odn\|Huebner\|s=72}}. == Wybrane wystawy == * 1934: Międzynarodowa Wystawa Surrealistów, Teneryfa{{Odn\|Rosemont\|1998\|s=80}} * 1994–1995: ''A century of Artists Books'', [[Museum of Modern Art]], Nowy Jork{{r\|:1}} * 2013–2014: ''Designing Modern Women 1890–1990'', Museum of Modern Art, Nowy Jork{{r\|:1}} * 2015: ''Vidím, neboť je noc'', Museum Kampa, Praga{{r\|ct}} * 2018–2019: ''1918–1938: Pierwsza Republika Czechosłowacka'', [[Galeria Narodowa w Pradze]]{{r\|pierwsza}} * 2019: ''Czas przełomu. Sztuka awangardy w Europie Środkowej 1908–1928'', [[Międzynarodowe Centrum Kultury]], Kraków{{r\|mck}} * 2019: ''Toyen „U Zlatého slunce“'', Galerie Moderna, Praga{{r\|moderna}} == Przypisy == {{Przypisy\| * <ref name="archiv">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = Archivní katalog \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = katalog.ahmp.cz \|url = http://katalog.ahmp.cz/pragapublica/permalink?xid=AA0D55BAF8324A38810A8641A6852AA3&scan=349 \|język = cs}}</ref> * <ref name=":0">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = Česká grafická moderna. Práce na papíře 9-10/2017 \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = ART GALLERY - Svetlana & Lubos Jelinek - Czech and world art \|url = https://www.galerieart.czvystavy/galerie/ceska-graficka-moderna/679/?dilo= \|język = cs}}</ref> * <ref name="ox">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = Toyen \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = Oxford Reference \|doi = 10.1093/oi/authority.20110803105130887 \|url = https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803105130887 \|język = en}}</ref> * <ref name=":1">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = Toyen (Marie Čermínová). MoMA \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = The Museum of Modern Art \|url = https://www.moma.org/artists/5916?locale=en \|język = en}}</ref> * <ref name="ct">{{Cytuj \|autor = Česká televize \|tytuł = Vidím, neboť je noc. Je to yen surrealismus \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = ČT24 - Nejdůvěryhodnější zpravodajský web v ČR - Česká televize \|url = https://ct24.ceskatelevize.cz/kultura/1579106-vidim-nebot-je-noc-je-yen-surrealismus \|język = cs}}</ref> * <ref name="pierwsza">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = 1918–1938: Pierwsza Republika Czechosłowacka – wystawa w Galerii Narodowej w Pradze \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|url = https://www.czechtourism.com/pl/e/prague-first-republic-exhibition/\|język = pl}}</ref> * <ref name="mck">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = Czas przełomu. Sztuka awangardy w Europie Środkowej 1908–1928 \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = mck.krakow.pl \|url = https://mck.krakow.pl/wystawy/i-czas-przelomu-sztuka-awangardy-w-europie-srodkowej-1908-1928-i \|język = pl}}</ref> * <ref name="moderna">{{Cytuj \|autor = \|tytuł = Výstava \|data = \|data dostępu = 2019-10-15 \|opublikowany = Galerie Moderna \|url = https://www.galeriemoderna.cz/exhibition/detail/157 \|język = cs}}</ref> }} == Bibliografia == * {{Cytuj książkę\|odn={{odn/id\|de Haan\|2006}}\|nazwisko=\|imię=\|tytuł=Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries\|rok=2006\|wydawca=Central European University Press\|miejsce=\|strony=\|isbn=9637326391\|inni=Francisca de Haan, Krassimira Daskalova, Anna Loutfi (red.)\|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=hsgQjbgBOAkC&pg=PA580&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEIKTAA#v=onepage&q=toyen&f=false\|rozdział=Toyen (born Marie Čermínová) (1902-1980)\|język=en}} * [http://www.galerieart.cz/toyen__zivotopis.htm Artykuł o życiu Toyen] {{Cytuj książkę\|nazwisko=Hames\|imię=Peter\|tytuł=Czech and Slovak Cinema\|rok=2010\|wydawca=Edinburgh University Press\|miejsce=\|strony=\|isbn=0748686835\|rozdział=The AvantGarde\|język=en}} {{Cytuj książkę\|nazwisko=\|imię=\|tytuł=Czech Feminisms: Perspectives on Gender in East Central Europe\|rok=2016\|wydawca=Indiana University Press\|miejsce=\|strony=\|isbn=0253021936\|rozdział=The Czech 1930s through Toyen\|inni=Iveta Jusová, Jiřina Šiklová (red.)\|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=fLH-DAAAQBAJ&pg=PA71&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEIPDAD#v=onepage&q=toyen&f=false\|nazwisko r=Huebner\|imię r=Karla\|język=en}} *{{Cytuj książkę\|odn={{odn/id\|Rosemont\|1998}}\|nazwisko=\|imię=\|tytuł=Surrealist Women. An International Anthology\|rok=1998\|wydawca=A&C Black\|miejsce=\|strony=\|isbn=0485300885\|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=dxoIIb31pYYC&pg=PA80&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEINjAC#v=onepage&q=toyen&f=false\|rozdział=Toyen\|inni=Penelope Rosemont (red.)\|język=en}} {{ka}}

Toyen: Różnice pomiędzy wersjami