Bernard Chrzanowski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Lowdown (dyskusja | edycje)
→‎Życiorys: drobne redakcyjne
m MalarzBOT: WPCHECK#64: poprawiam link tożsamy z tekstem linka
Linia 13:
|commons = Category:Bernard Chrzanowski
}}
'''Bernard Chrzanowski''' herbu [[Nowina (herb szlachecki)|Nowina]]<ref>[http://www.sejm-wielki.pl/b/sw.33906 Bernard Chrzanowski h. Nowina] Wielka Genealogia [[Marek Minakowski|Minakowskiego]] [dostęp z dnia: 2016-05-06]</ref> (ur. [[27 lipca]] [[1861]] w [[Wojnowice (powiat nowotomyski)|Wojnowicach]], zm. [[12 grudnia]] [[1944]] w [[Konstancin-Jeziorna|Konstancinie]]) – polski działacz społeczny i [[politykPolityk|polityczny]], [[adwokat]], kurator szkolny, prezes [[Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”|Związku Sokołów Wielkopolskich]], [[senator]] IV kadencji w [[II Rzeczpospolita|II RP]].
 
 
== Życiorys ==
W 1880 ukończył [[Liceum Ogólnokształcące św. Marii Magdaleny w Poznaniu|Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu]]. W szkole kierował tajnym kółkiem [[Towarzystwo Tomasza Zana|Towarzystwa im. Tomasza Zana]]. Uzyskał stypendium od Towarzystwa Pomocy Naukowej, które umożliwiło mu podjęcie studiów [[historiaHistoria|historycznych]] i [[naukiNauki prawne|prawniczych]] w [[Kraków|Krakowie]] i [[Berlin]]ie. W 1885 ukończył prawo i praktykował w [[Saksonia|Saksonii]] i [[Turyngia|Turyngii]].
 
Od 1890 był [[adwokat]]em w [[Poznań|Poznaniu]], rozpoczął także działalność społeczną, m.in. w Towarzystwie Pomocy Naukowej i Towarzystwie Czytelni Ludowych.
Linia 23:
W latach 1894–1896 wydawał tygodnik „Przegląd Poznański”. Najwięcej aktywności poświęcał Związkowi Sokołów Wielkopolskich; był wiceprezesem (1893–1895) i prezesem (od 1895 do 1921), wizytował ośrodki emigracyjne w Westfalii i Nadrenii, organizował dokształcanie członków (zwłaszcza w dziedzinie historii). Wielokrotnie występował w imieniu Związku w procesach z władzami pruskimi. Był obrońcą w [[Strajk dzieci wrzesińskich|procesie dzieci wrzesińskich]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Bernard Chrzanowski | czasopismo = [[Głos Narodu]] Ilustrowany | wolumin = 12 | strony = 4 | data = 7 grudnia 1901 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/411720}}</ref>.
 
Od 1900 był członkiem [[Liga Narodowa|Ligi Narodowej]]<ref>Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 572.</ref>. W latach 1901–1910 pełnił mandat deputowanego do parlamentu Rzeszy. Występował przeciwko polityce [[germanizacjaGermanizacja|germanizacyjnej]] rządu. Niektóre z jego przemówień były w istocie wykładami historii Polski i dziejów jej kultury, przeplatanymi polskimi wierszami patriotycznymi, co pozwalało drukować je legalnie w polskiej prasie pod pozorem drukowania stenogramów posiedzeń Reichstagu<ref>Stanisław Gierszewski (red.), ''Pomorscy patroni ulic Trójmiasta'', Wydanie I, Ossolineum, Wrocław 1977, brak nr ISBN, s. 45-47</ref>. Działał w środowiskach [[Narodowa Demokracja|endeckich]], dla których pozyskał lidera mieszczańskiego ruchu ludowego [[Roman Szymański (dziennikarz)|Romana Szymańskiego]]. Od 1899 należał do tajnej Ligi Narodowej w Poznaniu, w ramach jej sekcji kulturalnej kierował akcją wydawania książeczek, obrazów historycznych, śpiewników i elementarzy, organizował także dla młodzieży pracującej wycieczki do Krakowa. Przy poznańskim Bazarze zorganizował w 1898 stałe Wykłady Ludowe im. [[Adam Mickiewicz|Mickiewicza]], kontynuowane później przez Towarzystwo Czytelni Ludowych. W latach 1909–1919 kierował [[Polskie Towarzystwo Demokratyczne|Towarzystwem Demokratyczno-Narodowym]] w Poznaniu. W 1913 włączył się w prace kierowanej przez [[Ludwik Mycielski (polityk)|Ludwika Mycielskiego]] Rady Narodowej, koordynującej działalność polską w zaborze pruskim; kładł nacisk na aktywizację działań Rady na tzw. kresach zaboru - Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz Śląsku, jako na najbardziej zagrożonych germanizacją.
 
W latach 1900-1913 dokładnie zwiedził pomorskie wybrzeże Bałtyku<ref>{{Cytuj |autor = Bernard Chrzanowski |tytuł = Z wybrzeża i o wybrzeżu : szkice nowe, wyd. 1917 |data = |data dostępu = 2018-10-01 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/z-wybrzeza-i-o-wybrzezu-szkice-nowe,NzUxODk3MzA/4/#info:metadata}}</ref> oraz [[Kaszuby]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Na kaszubskim brzegu : zwięzły przewodnik napisał Bernard Chrzanowski, wyd. 1910 |data = |data dostępu = 2018-10-01 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/na-kaszubskim-brzegu-zwiezly-przewodnik,ODM1NTY3Mzg/4/#info:metadata}}</ref>, a w latach następnych podejmował intensywne działania celem popularyzacji tych ziem jako integralnie polskich. Organizował prelekcje, odczyty, wieczornice kaszubskie, publikował artykuły (m.in. ''Kaszubskie wybrzeże nad Bałtykiem'', ''Nad polskim morzem''), a także wpadł na pomysł zorganizowania konkursu na napisanie popularnej historii Kaszub. Wpłynął na spopularyzowanie pieśni ''Hej żeglujże, żeglarzu''. Zainteresował wątkami kaszubskimi [[Stefan Żeromski|Stefana Żeromskiego]] i [[Tadeusz Miciński|Tadeusza Micińskiego]]. Poddał też pomysł uroczystych zaślubin z morzem generałowi [[Józef Haller|Józefowi Hallerowi]]. [[Stefan Papée]] nazwał go ''[[Tytus Chałubiński|Chałubińskim]] polskiego wybrzeża''<ref name=Lukom>[[Grzegorz Łukomski]], ''Myśl morska i zachodnia Bernarda Chrzanowskiego'', w: ''[[Kronika Miasta Poznania]]'', nr 3/1989, s.99-112, ISSN 0137-3552</ref>. Członek [[Naczelna Rada Ludowa|Naczelnej Rady Ludowej]] w 1918 roku<ref>Dziennik Poznański, nr 281, rocznik 60, 7 grudnia 1918 roku, [b.n.s]</ref>.
Linia 31:
Przez wiele lat interesował się [[skauting]]iem. Wydał zbiór [[Gawęda (literatura)|gawęd]] dla [[Harcerstwo|harcerzy]] ''Z Ojczyzny''<ref>{{Cytuj |autor = Bernard Chrzanowski |tytuł = Z ojczyzny, wyd. 1925 |data = |data dostępu = 2018-10-01 |opis = Szkice do gawęd harcerskich |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/z-ojczyzny,NzUxODk3Mjg/4/#info:metadata}}</ref>. 16 maja 1937 odsłonił pomnik „Harcerzom poległym w walkach o niepodległość” na [[Malta (Poznań)|Malcie]] w [[Poznań|Poznaniu]]<ref>Pomnik „Harcerzom Wielkopolskim” poległym w walce o niepodległość 1918-1920 (ulotka). [[Chorągiew Wielkopolska ZHP]], 28 września 2013.</ref>.
 
W okresie międzywojennym zasiadał w [[Kapituła Orderu Odrodzenia Polski|Kapitule Orderu Odrodzenia Polski]], w której był skarbnikiem<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nowa Kapituła Orderu „Odrodzenia Polski” | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 1 | data = Nr 221 z 26 września 1936 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=44568}}</ref>. W maju 1931 został wyróżniony godnością członka honorowego [[Towarzystwo Szkoły Ludowej|Towarzystwo Szkoły Ludowej]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Ważniejsze wydarzenia w Polsce | czasopismo = [[Głos Jarosławski]] | wolumin = Nr 23 | strony = 2 | data = 6 czerwca 1931 | url = https://pbc.rzeszow.pl/publication/3751}}</ref>.
 
Po wybuchu II wojny światowej, w grudniu 1939 wysiedlony przez Niemców z Poznania, zamieszkał w Warszawie. Zmarł 12 grudnia 1944 w pobliskim [[Konstancin-Jeziorna|Konstancinie]]. Pochowano go na cmentarzu w [[Skolimów-Konstancin|Skolimowie]], a w [[pogrzeb]]ie uczestniczyło tylko kilka osób<ref name=Lukom/>. W 1986, zgodnie z ostatnią wolą zmarłego, jego prochy przeniesiono na [[Cmentarz parafialny w Gdyni-Oksywiu]]{{odn|Sokołowska|Kwiatkowska|2003|s=242}}.
Linia 79:
[[Kategoria:Polscy posłowie do Reichstagu w Berlinie]]
[[Kategoria:Senatorowie IV kadencji (1935–1938)]]
[[Kategoria:Uczestnicy strajku dzieci wrzesińskich‎wrzesińskich]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1861]]
[[Kategoria:Urzędnicy Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej]]