Wersja z 21:51, 6 lis 2019 edytuj Sumek101 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 12 043 edycje m →‎Średniowiecze: podpis ilustracji ← poprzednia edycja		Wersja z 01:03, 7 lis 2019 edytuj anuluj edycję Sumek101 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 12 043 edycje Przebudowa rozdziału "Średniowiecze" + uźródłowienie + wywalenie bzdur następna edycja →
Linia 9: == Średniowiecze == [[Plik:MS 44 A 8 1v.jpg\|thumb\|250px\|right\|Ilustracja z traktatu "Cod. 44 A 8" autorstwa [[Petera von Danzig\|Petera von Danzig]] z 1452 r.<br>Przedstawia dwóch szermierzy w standardowych pozycjach wyjściowych: ''Pług'' (z lewej) oraz ''Wół'' (z prawej)]] W średniowieczu zaczęły powstawać pierwsze [[Traktat (nauka)\|traktaty]] szermiercze, stanowiące zbiory technik użytecznych w pojedynkach, kładące szczególny nacisk na zręczność, precyzję, spryt jak i stosowanie różnego rodzaju sztuczek. W tym okresie powstawały również pierwsze szkoły szermiercze (mimo zakazów w niektórych miastach Francji i Anglii). Szczególną popularnością w średniowiecznych traktatach, cieszył się [[miecz]], jednak zawierały one również techniki posługiwania się inną bronią jak np. [[sztylet]]em, [[kord (broń)\|kordem]] czy [[włócznia\|włócznią]]<ref>http://wiktenauer.com/wiki/Treatises</ref>. W średniowieczu zaczęły powstawać pierwsze [[Traktat (nauka)\|traktaty]] szermiercze, stanowiące zbiory technik użytecznych w pojedynkach, kładące szczególny nacisk na zręczność, precyzję, spryt jak i stosowanie różnego rodzaju sztuczek. Były one rodzajem podręczników, często bogato ilustrowanych, będących kompendium wiedzy autora w zakresie walki. Najstarszym z zachowanych traktatów jest anonimowy „Manuskrypt I.33” datowany na ok. 1300 r., poświęcony walce [[miecz]]em jednoręcznym z [[puklerz]]em. Obejmuje on zarówno różne postawy szermiercze, techniki ataków, obrony, jak i rozbrojeń. Innym ocalałym traktatem jest tekst z 1389 r. autorstwa [[Hanko Doebringer\|Hanko Doebringer]], będącego najprawdopodobniej bezpośrednim uczniem, mistrza [[Johannes Liechtenauer\|Johannesa Liechtenauera]]. Nauki Lichtenauera, dotyczące przede wszystkim walki [[Miecz długi\|długim mieczem]], mimo iż nie zachowały się w oryginale, były cytowane przez licznych autorów przez następne stulecia. stanowiąc podstawę średniowiecznej szermierki. Lichtenauer wyodrębnił zasadniczo 3 rodzaje walki: W XIII wieku pojawiły się miecze przeznaczone do pchnięć, którymi starano się trafiać w słabe miejsca zbroi co wymagało większej precyzji przy prowadzeniu broni (często pomagano sobie technikami półmieczowania). W walkach konnych wykorzystywano [[Kopia (broń)\|kopie]]. Wbrew powszechnym stereotypom uzbrojenie średniowieczne było dość lekkie. [[Miecz długi]] (czyli o dwuręcznej rękojeści) ważył średnio około 1,4 kilograma, natomiast przeciętny miecz jednoręczny ważył około jednego kilograma. Waga [[zbroja płytowa\|zbroi płytowej]] także była znacznie mniejsza niż powszechnie się uważa, od 20 do 30 kilogramów. Czyli mniej niż dzisiejsi żołnierz noszą w plecaku, a watro dodać że ciężar zbroi rozkładał się na całym ciele a nie tylko naciskał na barkach. Bloßfechten – walka piesza bez opancerzenia. Roßfechten – walka konna. Kampffechten – walka w opancerzeniu. Określił również 4 podstawowe postawy szermiercze w walce długim mieczem, z których należało wyprowadzać dalsze akcje. Były to: Ochs (wół) – miecz trzymany z boku nad głową, [[Sztych (broń)\|sztychem]] zwrócony do przeciwnika. Pflug (pług) – miecz trzymany z boku na wysokości biodra, sztychem zwrócony do przeciwnika. Alber (głupiec) – miecz trzymany przed sobą na wysokości pasa, sztychem zwrócony ku ziemi. Vom Dach (z dachu) – miecz trzymany z boku na wysokości głowy, sztychem zwrócony ku górze. Z czasem, wraz z kolejnymi autorami, wprowadzano nowe postawy jak i techniki obrony, ataku, kontrataku i rozbrojeń. Techniki zawarte w traktatach podkreślały znaczenie zachowania inicjatywy i ofensywnego działania, zaznaczając, że postawa pasywna prędzej czy później zakończy się błędem i trafieniem przez przeciwnika. Jako alternatywę dla ataku, przedstawiano możliwość sparowania ciosu przeciwnika i błyskawicznego przejścia do kontrataku. Techniki nastawione były przede wszystkim na efektywność i dążenie do osiągnięcia jak najszybszego sukcesu, a prawidłowo wykonane, mogły unieszkodliwić lub zabić przeciwnika już w ciągu kilku sekund od rozpoczęcia starcia (zob. [[Historia szermierki#Linki zewnętrzne\|Linki zewnętrzne]])<ref> http://thearma.pl/artykuly-desw/europejskie-sztuki-walki-okresu-sredniowiecza-i-wczesnego-renesansu-2/</ref><ref> http://thearma.pl/artykuly-desw/szermierka-w-sredniowiecznej-europie/</ref><ref> http://thearma.pl/artykuly-desw/johannes-liechtenauer-ojciec-niemieckiej-szermierki/</ref>. Specyficzną formą walki mieczem długim był tzw. ''Półmiecz'', przeznaczony przede wszystkim do walki w zbroi (kampffechten). Technika ta polegała na trzymaniu drugiej ręki mniej więcej na środku [[głownia\|głowni]] miecza, umożliwiając zadawanie szybkich i precyzyjnych pchnięć w miejsca nieosłonięte pancerzem niczym krótką włócznią<ref> http://thearma.pl/artykuly-desw/johannes-liechtenauer-ojciec-niemieckiej-szermierki/</ref>. W owym czasie wyróżnić można trzy typy [[pojedynek\|pojedynków]]: [[Pojedynek sądowy\|pojedynki sądowe]] (tzw. Sądy Boże), pojedynki [[Honor (etyka)\|honorowe]] i pojedynki [[Rycerstwo\|rycerskie]]. Sądy Boże były zbrojnymi pojedynkami oskarżyciela z oskarżonym – wierzono wówczas, że winny musi przegrać bo jak to wyraził [[Augustyn z Hippony\|św. Augustyn]]: ''Podczas pojedynku typu sąd boży Pan Bóg patrzy szeroko otwartymi oczyma, bacząc, by niewinnemu nie stała się krzywda''. Sądy Boże były pojedynkami na śmierć i życie. Przed walką uzgadniano co w walce wolno, a czego nie wolno. Można było jednak posłużyć się zastępcą, którego zwano ''championem''. Do czasów współczesnych zachowały się liczne traktaty, dając pełen obraz sposobu walki w wiekach średnich<ref>http://wiktenauer.com/wiki/Treatises</ref>. Mimo, iż zdecydowanie najpopularniejszą bronią opisywaną w traktatach był miecz długi, to obejmowały one również inne rodzaje dostępnego oręża jak chociażby: [[sztylet]], [[Kord (broń)\|kord]], [[tasak (broń)\|tasak]], [[włócznia\|włócznię]], [[młot bojowy]], kij i wiele innych. Traktaty niejednokrotnie uwzględniały również użycie technik [[zapasy\|zapaśniczych]] w walce w zwarciu<ref> http://thearma.pl/artykuly-desw/europejskie-sztuki-walki-okresu-sredniowiecza-i-wczesnego-renesansu-2/</ref>. W kulturze [[Dwór monarszy\|dworskiej]] rozkwitł zwyczaj organizowania [[Turniej rycerski\|turniejów rycerskich]]. Turnieje takie wywodziły się z ćwiczeń wojskowych (przygotowywać miały do realnych pojedynków wojennych) były też jednocześnie pewna formą dworskiej rozrywki. W pojedynkach stosowano broń tępą lub ostrą. Takie "zabawy" często kończyły się jednak niejednokrotnie ciężkimi ranami lub [[śmierć\|śmiercią]] biorących w nich udział rycerzy. Ogłaszano je na kilka miesięcy wcześniej by rycerze z odległych krajów mogli przybyć na czas. Jeśli, jakaś dama złożyła oświadczenie, że dany rycerz zachował się wobec niej w sposób łamiący etykietę dworską był wykluczany z udziału w turnieju. Na dziedzińcach [[zamek\|zamków]] lub pod murami miasta budowano amfiteatralną widownię z lożą dla książąt, księżniczek i dam dworu a miastu nadawano odświętny wygląd. Z okazji tej do miast ściągali też wędrowni [[trubadurzy]], sztukmistrzowie i linoskoczkowie – niektórzy z nich występowali podczas wystawnej uczty wystawianej wieczorem na [[zamek\|zamku]]. Przy opisie średniowiecznej szermierki, należy podkreślić, że wbrew popularnym mitom, broń oraz zbroje używane w tej epoce, wcale nie były ciężkie i umożliwiały stosunkowo dużą swobodę ruchów oraz prowadzenie dynamicznej walki. Przykładowo miecze długie ważyły średnio 1,4 kg, a [[zbroja płytowa]] od 20 do 30 kg. czyli mniej niż pełne wyposażenie współczesnego żołnierza z karabinem (30-40 kg bez uwzględnienia amunicji)<ref> http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/57C08749</ref>. Z tego okresu wywodzą się też tak zwane [[Etos rycerski\|zasady rycerskie]] ([[kodeks rycerski]]) w tym zasada równych szans (walczący byli uzbrojeni w równorzędną broń, oddawali honor przed i po walce). Walczono na miecze i [[Kopia (broń)\|kopie]] (pieszo i konno) oraz na [[topór\|topory]], [[sztylet\|sztylety]] i [[Halabarda\|halabardy]]. Zwycięzcy zyskiwali chwałę i sławę (wymienić tu można na przykład [[Zawisza Czarny z Garbowa\|Zawiszę Czarnego]] – jednego ze znakomitszych rycerzy tamtych czasów). Znana też jest legenda o [[celtowie\|celtyckim]] [[Król Artur\|królu Arturze]] i jego [[Rycerze Okrągłego Stołu\|dwunastu rycerzach]], którzy jak inni [[błędny rycerz\|''błędni rycerze'']] przemierzali Europę w poszukiwaniu godnych rywali, i potykali się z nimi dla sławy. Mniej więcej od XV w. działające wcześniej bractwa szermiercze zajmujące się doskonaleniem umiejętności i nauczaniem walki, zaczęły przekształcać się w formalnie działające szkoły szermiercze, a nauczanie fechtunku zostało obostrzone licencjami (w celu wyeliminowania osób niekompetentnych)<ref>http://thearma.pl/artykuly-desw/europejskie-sztuki-walki-okresu-sredniowiecza-i-wczesnego-renesansu-2/</ref>. Umiejętność posługiwania się bronią miała w średniowieczu, przede wszystkim wymiar praktyczny, umożliwiając obronę osobistą, w sytuacjach codziennych. Zdolności szermiercze były również pożądaną umiejętnością na polu bitwy, ale również w formalnych pojedynkach (zarówno honorowych jak i sądowych). W przypadku [[pojedynek sądowy\|pojedynku sądowego]] , w niektórych przypadkach jedna lub obie strony, mogły wystawić swoich zastępców (najczęściej właśnie osoby, kształcone w szermierce i zawodowo zajmujące się walką)<ref> http://thearma.pl/artykuly-desw/europejskie-sztuki-walki-okresu-sredniowiecza-i-wczesnego-renesansu-2/</ref>. Średniowieczna szermierka, przybierała niekiedy również formę o charakterze sportowo-rozrywkowym. W kulturze [[Dwór monarszy\|dworskiej]] rozkwitł zwyczaj organizowania [[Turniej rycerski\|turniejów rycerskich]]. Polegały one na prowadzeniu walk, przez zawodników, według ściśle określonych zasad, mających ograniczać ryzyko, poważnych obrażeń (np. poprzez stosowanie tępej broni). Mimo to, współzawodnictwo w turniejach niejednokrotnie kończyło się poważnymi ranami lub nawet śmiercią. Turnieje były ważnym wydarzeniem kulturalnym, zapewniając lokalnej społeczności rozrywkę, a zawodnikom i organizatorom prestiż. Często w turniejach startowały znamienite osobistości (jak np. [[Zawisza Czarny z Garbowa\|Zawisza Czarny]]), a na widowni zasiadali zarówno królowie jak i [[Plebs (średniowiecze i nowożytność)\|plebs]]. Przy okazji turniejów, organizowano również [[jarmark\|jarmarki]], ściągano grupy teatralne i muzyczne, oraz urządzano wystawne uczty. == Wprowadzenie broni palnej i czasy rapiera == Linia 61 ⟶ 75: Jednolite przepisy spisane we Francji w pierwszej połowie XIX wieku stały się pewnym wzorcem do kodeksów honorowych jakie powstały w innych krajach. W XIX wieku pojedynki zostały bardzo sformalizowane, obowiązywał kodeks określający ścisłe prawa i obowiązki wyzwanego, wyzywającego, zastępców i prowadzącego pojedynek oraz sam sposób prowadzenia pojedynku. Kodeksy honorowe określały zasady postępowania honorowego zarówno podczas pojedynków na broń białą jak i broń palną (broniami honorowymi wykorzystywanymi w pojedynkach były: szabla, szpada i pistolet). Pojedynki odbywały się w większości krajów na szpady (w Polsce i na Węgrzech – na szable). Szable dopuszczone do pojedynku musiały być ostre, pozbawione wyszczerbień i rdzy. W przypadku zakazu stosowania w czasie walki pchnięć, używano szabel o tępych końcach. Natomiast szpady musiały mieć jednakowa długość. Przed pojedynkiem klingi dezynfekowano tamponami. Walka na białą broń toczyła się do pierwszej, drugiej bądź trzeciej rany lub też do całkowitego obezwładnienia przeciwnika. Kwalifikowanie zadanych ran należało do lekarzy. Podczas walki nie wolno było przerzucać broni z jednej ręki do drugiej ani też chwytać ręką za broń przeciwnika. Stosowano komendy ''Baczność'', ''Naprzód'' albo ''Bij'' i ''Stój''. Kierownik walki przerywał ja gdy: jeden z walczących otrzymał ranę, jeden z walczących upadł, jeden z walczących - wcześniej ranny - był niezdolny do walki, jednemu z walczących wypadła z ręki broń (lub się złamała), jeden z walczących dotknął końcem klingi ziemię – należało ją ponownie zdezynfekować, jeden z walczących odstąpił od zachowania przepisów pojedynku. Kierownikowi pojedynku pomagał sekundant, który przerywał walkę gdy czegoś nie zauważył kierownik. Historycy wskazują na pewien niedostatek źródeł na temat pojedynków. Pojedynkowano się bowiem najczęściej zachowując to w tajemnicy, w odosobnionych miejscach, a ich uczestnicy i świadkowie zobowiązywali się pod przysięgą do zachowania pełnej dyskrecji. W drugiej połowie XIX wieku nastała moda na pojedynki także wśród studentów. Szczególnie często pojedynkowali się członkowie korporacji akademickich w Niemczech. Twarz skancerowana licznymi bliznami wyniesionymi z pojedynków była dla niejednego absolwenta większym powodem do dumy niżeli dyplom ukończenia uczelni. Linia 198 ⟶ 212: == Linki zewnętrzne == [https://www.youtube.com/watch?v=Cob3JMmtctY Przykłady rekonstrukcji średniowiecznych technik szermierczych w wykonaniu współczesnych ''szermierzy historycznych'' (I)] [https://www.youtube.com/watch?v=vyVu0z4aGFc Przykłady rekonstrukcji średniowiecznych technik szermierczych w wykonaniu współczesnych ''szermierzy historycznych'' (II)] [http://www.fencer.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=8&Itemid=15&lang=pl_PL Zbigniew Czajkowski ''Zarys dziejów szermierki w Europie''] * [http://www.fencer.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=9&Itemid=15&lang=pl_PL Zbigniew Czajkowski ''Szermierka w dawnej Polsce'']

Historia szermierki: Różnice pomiędzy wersjami