Toyen: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m źródła/przypisy:odn:drobne techniczne
Linia 31:
== Życiorys ==
[[Plik:StyrskyToyenDeka1929.jpg|mały|Štyrský i Toyen w maskach, przy pracy z farbami „Deka”, 1929]]
Urodziła się jako Marie Čermínová 21 września 1902 w [[Smíchov]]ie (dzisiejszej dzielnicy Pragi), w rodzinie listonosza{{r|archiv}}. W wieku szesnastu lat opuściła rodzinę, prawdopodobnie ze względu na swoje poglądy [[anarchizm|anarchistyczne]]{{Odn|de Haan|2006|s=580}}, w tym okresie przyjęła także pseudonim Toyen, pod którym występowała do końca życia{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Możliwe, że pseudonim pochodził od francuskiego słowa ''citoyen'' (pol. „obywatel”){{Odn|Huebner|2016|s=65}}. W latach 1919–1922 studiowała w Szkole Sztuki Stosowanej (''Umělecko-průmyslová škola v Praze''), w pracowni malarskiej [[Emanuel Dítě|Emanuela Dítě]]. Latem 1922, podczas pobytu na wyspie [[Korčula]], poznała malarza i pisarza [[Jindřich Štyrský|Jindřicha Štyrskiego]] (1899–1942), z którym związała się artystycznie aż do jego śmierci, wspólnie tworząc wiele wystaw w Czechach i za granicą. W 1923 razem dołączyli do radykalnej grupy awangardowej [[Devětsil]]{{Odn|de Haan|2006|s=580}}. W latach 1925–1929 mieszkała w Paryżu; jej pierwszą wystawę indywidualną we Francji opatrzył wstępem [[Philippe Soupault]]{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Z początku malowała pod wpływem [[kubizm]]u i [[Puryzm (kierunek w malarstwie)|puryzmu]], lecz szybko nawiązała do poetyki [[Prymitywizm (sztuka)|prymitywizmu]], malując w połowie lat 20. serię obrazów przedstawiających egzotyczne i cyrkowe tematy, stylistycznie przypominające prace [[Henri Rousseau]], którego ceniła. Od 1925 wraz z Štyrskim zaczęła projektować okładki dla publikacji wielu znaczących pisarzy i krytyków w czeskim wydawnictwie Odeon{{Odn|de Haan|2006|s=580}}; ich projekty łączyły fotomontaż z abstrakcją. Wspólnie ogłosili także manifest nowego nurtu w malarstwie: [[artyficjelizm]]u{{Odn|de Haan|2006|s=581}}.
 
Toyen nosiła często męski strój, przypominający jej ubrania z czasów, gdy pracowała w fabryce; mówiąc o sobie, używała męskich końcówek, a jej nieodmienialny pseudonim dodatkowo utrudniał określenie płci, do czego nawiązał [[Adolf Hoffmeister]] w satyrycznej ilustracji pod tytułem ''Ten-Ta-To-yen'' (1930){{Odn|Huebner|2016|s=64, 71}}. Na początku lat 30. w jej malarstwie zaczęły pojawiać się tajemnicze obiekty, takie jak muszle, głazy czy sznury{{r|:0}}. W 1934 współzałożyła Grupę Surrealistyczną w Pradze. Rok później jej prace pokazano na Międzynarodowej Wystawie Surrealistów na [[Teneryfa|Teneryfie]]; od tego czasu – z wyjątkiem lat wojennych – brała udział w każdej wystawie surrealistów{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Podczas II wojny światowej udzieliła schronienia [[Jindřich Heisler|Jindřichowi Heislerowi]], artyście żydowskiego pochodzenia, z którym w 1947 wyjechała na stałe do Paryża. W 2005 powstał film o ich przyjaźni w reżyserii [[Jan Němec|Jana Němeca]]{{Odn|Hames|2010|s=159–160}}. W Paryżu należała do grupy surrealistycznej [[André Breton]]a{{r|:0}}, z którym łączyła ją przyjaźń{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Zmarła 9 listopada 1980 w Paryżu{{r|:0}}.