Wikipedia

Apacze: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Historia: drobne redakcyjne
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
391 617 edycji
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne i wykonuje inne drobne zmiany.
Linia 1:
{{Inne znaczenia|'''zespołu grup etnicznych'''|[[Apacze (film)|film o takim tytule]]}}
[[Plik:Apache chieff Geronimo (right) and his warriors in 1886.jpg|mały|400px|Geronimo (po prawej) i jego wojownicy]]
'''Apacze''' (''N'deN’de'' lub ''Dine'é'' („Ludzie”)) – zespół grup etnicznych [[Indianie Ameryki Północnej|Indian Ameryki Północnej]], spokrewnionych prawdopodobnie z [[Atabaskowie|Atabaskami]], zamieszkujący głównie stan [[Nowy Meksyk]].▼
 
▲'''Apacze''' (''N'de'' lub ''Dine'é'' („Ludzie”)) – zespół grup etnicznych [[Indianie Ameryki Północnej|Indian Ameryki Północnej]], spokrewnionych prawdopodobnie z [[Atabaskowie|Atabaskami]], zamieszkujący głównie stan [[Nowy Meksyk]].
 
Nazwa ''Apacze'' obejmuje co najmniej osiem szczepów, spośród których najbardziej znanymi były [[Kiowa-Apacze|Kiowa]], [[Mescalero]], [[Jicarilla]] i [[Chiricahua]]. Kilka z nich, w tym ostatni, określano jako Apaczów z White Mountain. W zachodnim Teksasie mieszkali Apacze [[Lipan]], którzy po walkach z [[Meksyk]]iem i z napierającymi na nich osadnikami amerykańskimi zostali wyparci do Nowego Meksyku.
 
Znamienny był ich styl osiedlania. Kiedy budowali [[Wikiup|wickiup]], zazwyczaj ustawiali je w centrum obozowiska i przeznaczali dla kobiet, dzieci i starców. Wojownicy swoje szałasy stawiali wokół obozu, tworząc niejako „mur obronny” dla całej społeczności. Apacze przez dziesięciolecia stawiali zbrojny opór białym kolonistom, najsławniejszy wódz [[Geronimo (wódz Indian Chiricahua)|Geronimo]] poddał się w 1886 roku. Jednak do wczesnych lat 20. XX wieku zdarzały się przypadki zbrojnego oporu wobec kolonizacji prowadzonej przez [[Stany Zjednoczone]], a następnie [[Meksyk]]<ref name="legendsofamerica.com">[http://www.legendsofamerica.com/na-apachekid.html Weiser, Kathy. „The Apache Kid – Outlaw Legend of the Southwest”. Legends of America.]</ref>.
 
== Historia ==
Linia 14 ⟶ 13:
 
[[Plik:Apachean ca.18-century.png|300px|mały|Apacze i Nawahowie ok. XVIII w.: Ch – Chiricahua, J – Jicarilla, L – Lipan, M – Mescalero, N – Nawahowie, Pl – Kiowa-Apacze, WA – Apacze Zachodni]]
Apacze zorganizowani byli w samodzielne ekonomicznie [[Matrylinearny system pokrewieństwa|matrylinearne]] grupy. Po rozpoczęciu [[kolonizacja|kolonizacji]] Ameryki przez Europejczyków wyróżnili się walkami najpierw z Hiszpanami, a następnie z [[Meksyk]]anami i Amerykanami. Kulminacja walk przypadła na lata przymusowych wysiedleń (1848-1886), kiedy wodzami byli [[Cochise (wódz Apaczów)|Cochise]] i [[Geronimo (wódz Indian Chiricahua)|Geronimo]]. Wojny Apaczów z białymi i okres [[Koczownik|koczowniczego]] trybu życia plemienia skończyły się z chwilą poddania się Geronima (1886). Rozpoczął się trudny okres adaptacji do nowych warunków życia w [[Rezerwat Indian|rezerwatach]], dezintegracji tradycyjnych struktur i asymilacji.
 
Apacze, pomimo poddania się Geronima, nie całkiem pogodzili się z rządami białych. Do ostatniej potyczki z kolonialistami doszło w 1924 roku w Arizonie<ref name="legendsofamerica.com"/>.
Linia 27 ⟶ 26:
 
== Sławne postacie ==
* [[Geronimo (wódz Indian Chiricahua)|Geronimo]] – wódz z XIX w.
* [[Cochise (wódz Apaczów)|Cochise]] – wódz z XIX w.
* [[Mangas Coloradas]] – wódz z XIX w.
* [[Raoul Trujillo]] – współczesny aktor i tancerz
Linia 37 ⟶ 36:
 
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|autor=Barry M. Pritzkert|tytuł=A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples|miejsce=Oxford|wydawca=Oxford University Press|rok=2000|isbn=978-0-19-513877-1|język=}}
 
== Linki zewnętrzne ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Apacze”