Armia Krajowa: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m jak za trudny wyraz - można poprawić, , drobne redakcyjne
KJS63 (dyskusja | edycje)
Po co pisać, że nie były to pomniki dowódców powstania warszawskiego, skoro (W NAZWIE!) widnieje, że były to pomniki żołnierzy. Poza tym komu mieliby stawiać pomniki za powstanie? Absurd.
Linia 27:
[[Plik:Band of Polish Home Army (Armia Krajowa).PNG|thumb|upright|Opaska noszona przez żołnierzy Armii Krajowej]]
[[Plik:0039 Obchody 77. rocznicy powstania Armii Krajowej. Tobie Ojczyzno Armia Krajowa.jpg|thumb|upright|[[Pomnik Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego w Warszawie]]]]
'''Armia Krajowa''' ('''AK''') lub '''Siły Zbrojne w Kraju''', [[kryptonim]] „PZP” (Polski Związek Powstańczy) – zakonspirowane [[siły zbrojne]] [[Polskie Państwo Podziemne|Polskiego Państwa Podziemnego]]<ref>''Armia Krajowa – szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego'', pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego, Warszawa 1999, s. 27 i 28.</ref> w latach [[II wojna światowa|II wojny światowej]], powstałe z przemianowania [[Związek Walki Zbrojnej|Związku Walki Zbrojnej]] (powstałego w listopadzie 1939) rozkazem Naczelnego Wodza generała broni [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]] z 14 lutego 1942 roku<ref>W. Grabowski: ''Armia Krajowa'', Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, 2011, nr 8-9, s. 116–117; W. J. Wiąk: ''Struktura organizacyjna Armii Krajowej 1939-1944'', Warszawa 2003, s. 25.</ref>. Działała na terytorium [[II Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej Polskiej]], [[okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupowanej przez Niemcy]] i ZSRR (po wkroczeniuzajęciu [[ArmiaKresy CzerwonaWschodnie|Armiiwschodnich Czerwonejobszarów Polski]] naprzez terytorium[[Armia państwaCzerwona|Armię polskiego 4 stycznia 1944Czerwoną]])<ref>Andrzej Leszek Szcześniak: ''Armia Krajowa'', w: ''Encyklopedia Białych Plam'', t. I, Radom 2000, s. 314.</ref>. Siły Zbrojne w Kraju były integralną częścią [[Polskie Siły Zbrojne|Polskich Sił Zbrojnych]], podporządkowaną [[Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych|Naczelnemu Wodzowi]].
 
Największą operacją militarną Armii Krajowej było [[powstanie warszawskie]]{{odn|Krajewski|Łabuszewski|2006|s=8}}.
Linia 206:
Udział w powstaniu żołnierzy AK nie zawsze powodował pozytywne oceny nawet wśród osób z kręgu obozu londyńskiego. Sam gen. "Bór" - Komorowski wspominał: "Wie pan co mnie tak bardzo bolało to ci, którzy przyjmowali naszych żołnierzy AK jako podpalaczy Warszawy, nawet na Zachodzie. (…) Mam na myśli wypadki w Dywizji Pancernej oraz w II Korpusie."<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.” Wydawnictwo Literackie 2016, {{ISBN|978-83-08-06095-7}}, s. 678</ref>. Nastroje społeczności warszawskiej w stosunku do żołnierzy AK też ulegały zmianie. Po początkowej euforii już 5 sierpnia niepokojąco zmieniła się atmosfera społeczna na Starym Mieście. Jak pisano w jednym z meldunków : "W ciągu ostatnich dwóch dni nastrój ludności spadł o 75%. Ludność przestaje pomagać. Nie daje kwater ani żywności. Oficerowie chcą się demobilizować.". 12 sierpnia w rejonie Śródmieścia odnotowano przypadki darcia Biuletynu Informacyjnego AK. Tegoż 12 sierpnia w raporcie ze Śródmieścia pisano: "Opinia publiczna jest wyraźnie zaniepokojona faktem przedłużania się powstania i brakiem koncepcji wyjścia z sytuacji. W rozmowach stawia się zarzuty, że powstanie było aktem nieprzemyślanym i nienależycie zorganizowanym, szczególnie na odcinku pomocy z Londynu. Brak zrzutu broni, względnie chociaż żywności i całkowita bierność aliantów jest dla opinii publicznej niezrozumiała. (…) Na tym tle powstają nastroje prorosyjskie, wytwarza się niechęć do AK, rozdmuchiwana przez członków ugrupowań, które jeszcze przed wybuchem powstania odnosiły się do AK nieprzyjaźnie (Narodowe Siły Zbrojne i ugrupowania pokrewne). (…) Inne środowiska bynajmniej nie lewicowe są rozgoryczony na Mikołajczyka że nie doprowadził do ugody z komitetem Chełmskim.". Negatywne postawy wobec powstania pogłębione niezwykle ciężkimi warunkami bytowania i terrorem nieprzyjaciela niemal bezustannie ostrzeliwującego miasto z artylerii oraz dokonującego bombardowań lotniczych, prowadziły do otwartych wystąpień mieszkańców stolicy. Tak było W końcowej fazie oblężenia Starówki, kiedy ludność wieszała białe flagi, domagała się od dowództwa kapitulacji, na megafonowe wezwania Niemców masowo przechodziła do nich, a nawet próbowała rozbierać barykady. W tych ostatnich wypadkach powstańcy z AK używali broni<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.” Wydawnictwo Literackie 2016, {{ISBN|978-83-08-06095-7}}, s. 544-546</ref>.
 
=== AK pod okupacją niemiecką i sowiecką oraz na terenach pod kontrolą PKWN po kapitulacji powstania warszawskiego ===
[[Plik:Polish Committee of National Liberation in September 1944.PNG|mały|Terytoria kontrolowane przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego we wrześniu 1944 roku]]
{{Osobny artykuł|Powstanie antykomunistyczne w Polsce (1944–1953)|Żołnierze wyklęci|Dekret o ochronie Państwa|Sierpniówka|Obóz NKWD na Majdanku|Obóz NKWD w Skrobowie|Obóz NKWD w Rembertowie|Obozy NKWD dla jeńców polskich|64 Zbiorcza Dywizja Wojsk Wewnętrznych NKWD}}
Linia 270:
 
== Armia Krajowa w PRL ==
[[Plik:AGAD List Konstantego Łubieńskiego do Przewodniczącego Rady Państwa 1.png|mały|upright|List z 1964 roku [[Konstanty Łubieński|Konstantego Łubieńskiego]] do władz [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] w sprawie więzienia żołnierzy Armii Krajowej.]]
Po zakończeniu II wojny światowej żołnierze Armii Krajowej byli prześladowani przez władze komunistyczne - byli aresztowani przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]], więzieni i mordowani. Wszelkie informacje na temat działalności AK w czasie wojny jak po jej zakończeniu podlegały cenzurze. Jeszcze w 1974 roku w zaleceniach dla cenzorów [[Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk]] zakazał publikowania jakichkolwiek informacji dotyczących upamiętnienia, a nawet publikacji [[nekrolog]]ów w prasie. [[Tomasz Strzyżewski]] w swojej książce o cenzurze w PRL cytuje oficjalny tajny dokument urzędu kontroli podając zakres ingerencji cenzorskich: „Nekrologi, inseraty i inne formy w prasie, radio i TV oraz klepsydry itp. zapowiadające różne spotkania na cmentarzach, przy pomnikach, miejscach walk itp. (z okazji rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, bądź jego poszczególnych epizodów) byłych żołnierzy zgrupowań, oddziałów itp. AK oraz innych prawicowych organizacji uczestniczących w powstaniu warszawskim nie mogą być zwalniane do publikacji. Mogą być natomiast zwalniane nekrologi i informacje o nabożeństwach odbywających się w kościołach”{{odn|Tomasz Strzyżewski|2015|s=113}}.
 
Podejście władz do AK zmieniło się częściowo po [[Polski październik 1956|przełomie październikowym w 1956]]. Wówczas to ukazały się pierwsze książki i publikacje (np. [[Kolumbowie. Rocznik 20|''Kolumbowie. Rocznik 1920'']] autorstwa [[Roman Bratny|Romana Bratnego]]), a także filmy fabularne (jak choćby [[Kanał (film)|''Kanał'']] w reż. [[Andrzej Wajda|Andrzeja Wajdy]]) poświęcone tej organizacji. Do końca istnienia [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] byli żołnierze Armii Krajowej byli jednak inwigilowani przez [[Służba Bezpieczeństwa (PRL)|Służbę Bezpieczeństwa]]<ref>[http://www.polska1918-89.pl/pdf/sluzba-bezpieczenstwa-i-komitet-wojewodzki-pzpr-wobec-kombatantow-lube,4639.pdf Łukasz Bednarski, ''Służba Bezpieczeństwa i Komitet Wojewódzki PZPR wobec kombatantów lubelskiego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w 1957 roku'']</ref><ref>[http://www.polishresistance-ak.org/33%20Artykul.htm Krzysztof Tochman, ''Losy żołnierzy Armii Krajowej w Polsce Ludowej 1944-1990'']</ref><ref>[[Piotr Niwiński]], ''Działania komunistycznego aparatu represji wobec środowisk kombatanckich wileńskiej AK 1945-1980'', Warszawa 2009, Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, Uniwersytet Gdański, ISBN 978-83-7399-314-3, passim.</ref><ref>[http://www.podkowianskimagazyn.pl/nr72/heda.htm ''Żołnierz, dowódca i ojciec - Antoniego Hedę-Szarego wspomina córka Maria Hamilton'']</ref>, zaś historia działalności Armii Krajowej, zwłaszcza skierowanej przeciw okupantowiZwiązkowi sowieckiemuRadzieckiemu, była poddana komunistycznej[[Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|peerelowskiej cenzurze]]. Na fali [[Destalinizacja|destalinizacji]] w latach 1956–1957 więzienia opuściła zdecydowana większość akowców (ostatnim wypuszczonym na wolność oficerem AK i [[Cichociemni|cichociemnym]] był kpt. [[Adam Boryczka]], zwolniony z więzienia w listopadzie 1967). [[Polski październik 1956|"Odwilż gomułkowska"]] umożliwiła również w 1957 odsłonięcie dwóch pierwszych pomników upamiętniających żołnierzy AK walczących w powstaniu warszawskim. Były to [[Pomnik Powstańców Czerniakowa i Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego]] oraz [[Pomnik żołnierzy AK poległych w ataku na Dworzec Gdański w Warszawie]], nie były to pomniki ani dowódców Armii Krajowej, ani AK jako formacji zbrojnej. W 1981 imieniem Komendanta Głównego ZWZ-AK gen. [[Stefan Rowecki|Stefana Roweckiego]] nazwano jeden z [[Most gen. Stefana Grota-Roweckiego|mostów na Wiśle w Warszawie]]. Przeważająca większość upamiętnień oficerów i jednostek AK powstawała do 1989 w formie [[Tablica pamiątkowa|tablic pamiątkowych]] odsłanianych w kościołach.
 
Część żołnierzy AK działała po roku 1956 w [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBOWiD)]]<ref>{{Cytuj |autor = Joanna Wawrzyniak |tytuł = ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej, 1949-1969 |data = 2009 |data dostępu = 2019-08-02 |isbn = 9788374361859 |wydanie = Wyd. 1 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawn. Trio |oclc = 456094725}}</ref>. Wiceprezesem tej jedynej oficjalnej wówczas organizacji kombatanckiej był od 1964 dowódca dawny dowódca [[Kedyw (wojsko)|Kedywu]] AK płk [[Jan Mazurkiewicz (wojskowy)|Jan Mazurkiewicz]] "Radosław", a sekretarzem Głównej Komisji Współpracy z Polonią Zagraniczną w Zarządzie Głównym ZBoWiD od 1966 - dowódca partyzancki Armii Krajowej w Górach Świętokrzyskich - płk [[Marian Sołtysiak]] "Barabasz". Wśród działaczy ZBoWiD znalazł się również płk [[Władysław Liniarski]] "Mścisław", który od 1965 zasiadał w Głównej Komisji Weryfikacyjnej.
 
Łukasz Bednarski: