Przełęcz Tende: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Przełęcz infobox}} |
wikizacja, rozbudowa== Przypisy =={{Przypisy}} |
||
Linia 15:
}}
'''Przełęcz Tende''' ([[język francuski|fr.]] ''Col de Tende'', [[język włoski|wł.]] ''Colle di Tenda'') – [[przełęcz]] na wysokości 1871 m [[n.p.m.]], na granicy [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. Równoleżnikowo oddziela [[Alpy Liguryjskie]] od [[Alpy Nadmorskie|Alp Nadmorskich]]. Od północnej strony rozpoczyna dolinę rzeki Vermenagna w regionie [[Piemont]], od południowej dolinę rzeki Roya w regionie [[Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże]].
== Historia ==
Szlak przez przełęcz, łączący wybrzeże [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] z doliną [[Pad (rzeka)|Pad]]u, znany był już w [[Starożytność|starożytności]]. Od [[Średniowiecze|średniowiecza]] była to ruchliwa droga, którą przemierzały karawany zwierząt jucznych, niosących głównie śródziemnomorską [[Sól kuchenna|sól]] do Piemontu. W XVI w. wielokrotnie przemierzały ją armie [[Święte Cesarstwo Rzymskie|cesarskie]], francuskie, [[Sabaudia|sabaudzkie]] i in. Pod koniec tego wieku drogę poszerzono do tego stopnia, że stała się dostępna dla ruchu kołowego (głównie dla rozwijającej się artylerii). W 1614 r. książę Sabaudii i Piemontu [[Karol Emanuel I Wielki]] podjął próbę wydrążenia pierwszego [[Tunel (budownictwo)|tunelu]] pod siodłem przełęczy, pozwalającego ominąć najwyższy fragment drogi, zarzuconą wszakże wkrótce ze względu na brak środków zarówno finansowych jak i technicznych (ślady widoczne do dziś po stronie włoskiej - tzw. "galeria Napoleona"). Kolejnym okresem licznego korzystania z drogi przez przełęcz przez oddziały wojskowe był wiek XVIII z [[Wojna o sukcesję hiszpańską|wojną o sukcesję hiszpańską]] czy [[Wojna o sukcesję polską|wojną o sukcesję polską]]. Dopiero jednak w 1782 r. [[Wiktor Amadeusz III|Wiktor Amadeusz II Sabaudzki]] przebudował kamienisty szlak przez przełęcz w przyzwoitą drogę jezdną, dostępną dla dyliżansów, która zintensyfikowała ruch na trasie [[Nicea]] - [[Cuneo]].
Tunel drogowy pod przełęczą o długości 3 172 m oddano do użytku w 1882 r. Od wlotu po stronie włoskiej na wysokości 1 321 m n.p.m. opada w kierunku wlotu po stronie francuskiej na wysokości 1 280 m n.p.m. Droga jest częścią trasy [[E74 (trasa europejska)|E74]], oznaczona jako włoska [[Droga krajowa SS20 (Włochy)|droga krajowa SS20]] i francuska droga [[Departament (Francja)|departamentalna]] D6204 (do 2005 jako krajowa N204).▼
W pierwszej połowie lat 80. XIX w. w rejonie przełęczy powstał włoski system obronny, skierowany przeciwko Francji, składający się z [[Forty na przełęczy Tende|sześciu fortów]]:
Tunel kolejowy o długości 8 099 m drążono przez 8 lat i oddano do użytku w roku 1898. Od wlotu po stronie włoskiej na wysokości 1 032 m n.p.m. wznosi się do wysokości 1 040 m n.p.m., po czym opada w kierunku wlotu po stronie francuskiej na wysokości 989 m n.p.m.▼
* Fort Central (1920 m n.p.m., położony nad samą przełęczą);
* Fort de la Marguerie (1842 m n.p.m.);
* Fort Tabourde (1970 m n.p.m.);
* Fort Pernante (2017 m n.p.m.);
* Fort de Giaure (2254 m n.p.m.);
* Fort Pépin (2260 m n.p.m.).
We wrześniu 1947 r. wejście w życie [[Pokój paryski (1947)|pokoju paryskiego]] spowodowało przesunięcie granicy francusko-włoskiej na północ w taki sposób, że sama przełęcz wraz z dawnymi fortami znalazła się w granicach Francji.
▲[[Tunel pod przełęczą Tende|Tunel drogowy pod przełęczą]] o długości 3 172 m oddano do użytku w 1882 r. Od wlotu po stronie włoskiej na wysokości 1 321 m n.p.m. opada w kierunku wlotu po stronie francuskiej na wysokości 1 280 m n.p.m. Droga jest częścią trasy [[E74 (trasa europejska)|E74]], oznaczona jako włoska [[Droga krajowa SS20 (Włochy)|droga krajowa SS20]] i francuska droga [[Departament (Francja)|departamentalna]] D6204 (do 2005 jako krajowa N204). Aktualnie (2019 r.) trwa budowa drugiej nitki tunelu<ref>RD 6204 - Tunnel de Tende [http://www.paca.developpement-durable.gouv.fr/rd-6204-tunnel-de-tende-a6375.html]</ref>.
▲[[Tunel kolejowy pod przełęczą Tende|Tunel kolejowy]] o długości 8 099 m drążono przez 8 lat i oddano do użytku w roku 1898. Od wlotu po stronie włoskiej na wysokości 1 032 m n.p.m. wznosi się do wysokości 1 040 m n.p.m., po czym opada w kierunku wlotu po stronie francuskiej na wysokości 989 m n.p.m.
== Zobacz też ==
* [[Tende]]
| |||