Bitwa pod Crécy: Różnice pomiędzy wersjami

|straty1 = 150 – 1 0001000 zabitych lub rannych

Edward ulokował swoje oddziały na wzgórzu, co zapewniało dogodne warunki do obserwacji przeciwnika i miało spowolnić tempo ewentualnego ataku. Liczebność walczących oddziałów nie jest do końca poznana. Różne szacunki oceniają siły francuskie na 20 do 40 tysięcy żołnierzy, w tym 12 tys. zbrojnych i 6 tys. [[kusza|kuszników]] [[Genua|genueńskich]], a siły angielskie na 8 do 14 tys. żołnierzy, w tym 2-32–3 tys. zbrojnych, 5-105–10 tys. łuczników, tysiąc włóczników. Jedno jest pewne – przewaga liczebna Francuzów była znaczna, ale wojsko Edwarda III dysponowało najnowocześniejszą bronią: trzema [[armata]]mi. Ich skuteczność nie była duża, robiły natomiast mnóstwo huku i dymu, co bez wątpienia mogło przestraszyć wroga. Wzmianka o angielskich armatach w bitwie pod Crécy uznawana jest za pierwszą pewną informację o bojowym użyciu tej broni w polu.

Edward ustawił oddziały w trzech liniach. Pierwszą stanowiły dwa silne oddziały tworzące skrzydła ugrupowania. Lewym składającym się z 500 rycerzy, 2 tys. łuczników oraz kopijników dowodzili [[earl]]owie [[Hrabia Arundel|Arundel]] i [[Markiz Northampton|Northampton]]. Dowództwo prawego przypadło synowi króla, mającemu ledwie 16 lat królewiczowi [[Edward (Czarny Książę)|Edwardowi]], zwanemu później "Czarnym„Czarnym Księciem"Księciem”. Podlegało mu 4 tys. ludzi.

Angielska pierwsza linia miała długość niemal 2 km. Podejście do niej utrudniały przeszkody terenowe: [[Wilczy dół|wilcze doły]] i setki wbitych pod kątem zaostrzonych pali. Na przedpolu rozrzucono znaczną liczbę metalowych gwiazdek kaleczących końskie kopyta. Po bokach obu skrzydłowych oddziałów zajęły pozycje oddziały łuczników ustanowione w trójkąt wymierzony wierzchołkiem w przeciwnika; za centrum każdego ze skrzydeł stanęła ciężkozbrojna jazda jako rezerwa. Król umieścił swoje stanowisko w wiatraku na dominującym nad polem bitwy wzgórzu. Na lewo i prawo od niego stanęło ok. 700 ciężkozbrojnych i pozostała część łuczników. Dalej z tyłu rozmieszczone zostały tabory i ich ochrona.

Bitwa rozpoczęła się od pojedynku łuczników angielskich i genueńskich kuszników, ustawionych przez Filipa z przodu formacji. Z pojedynku tego zwycięsko wyszli Anglicy – ich długie (dochodzące do dwóch metrów), wykonane z [[Cis (roślina)|cisowego]] drewna [[Walia|walijskie]] [[Długi łuk angielski|łuki]] miały zasięg ok. 300 metrów. Ciężką zbroję jeźdźca przebijały z 50 metrów. Swą przewagę wykazały jednak przede wszystkim w szybkostrzelności: sprawny łucznik (a tylko tacy towarzyszyli Edwardowi III) w ciągu minuty potrafił oddać nawet 8-12 strzałów, przy maksymalnie 2 strzałach swego genueńskiego przeciwnika. Co więcej, w czasie bitwy długich na ok. 90 cm strzał nie trzymano w [[kołczan]]ie, lecz wbijano w ziemię przed strzelcem. Powodowało to dodatkowy skutek -– w zetknięciu z raną ziemia z grotów mogła prowadzić do zakażenia krwi. Anglicy doskonale wykorzystali również przewagę terenową oraz brak osłony oddziałów wroga, którego [[pawęż (tarcza)|pawęże]] (wysokie tarcze służące ochronie w czasie ładowania kuszy) nie dotarły na czas wraz z taborem.

[[Plik:Balestriere1.jpg|left|thumb|left|220px|Kusznik chroniony [[pawęż (tarcza)|pawężą]] przeładowuje swą broń.]]

Najemnicy genueńscy dysponowali śmiertelną bronią, której używania w wojnach między [[Chrześcijaństwo|chrześcijanami]] – jako "niegodnej„niegodnej rycerza"rycerza” – zakazał w [[1139|1139]] r.]] [[Sobór laterański II|sobór laterański]]. Piętnowała ją również angielska [[Magna Charta Libertatum|Wielka Karta Swobód]]. Celność i siła rażenia wystrzeliwanych z ogromną siłą z kuszy pocisków były o wiele większe niż w przypadku łuków. Z uwagi jednak na dość mozolny proces przeładowywania sprawdzała się ona o wiele lepiej w walkach statycznych i oblężeniach, aniżeli jako broń bitewna.

Sami kusznicy, choć świetnie wyszkoleni i zdyscyplinowani, wyczerpani byli wielogodzinnym marszem, podczas którego musieli sami dźwigać swą ciężką broń. Dodatkowo tuż przed pierwszym starciem potężna ulewa rozmoczyła [[cięciwa (łucznictwo)|cięciwy]] ich kusz (łucznicy angielscy szybko cięciwy zdjęli i na czas deszczu ukryli w hełmach). Dowodzący Genueńczykami [[Ottone Doria]] i [[Carlo Grimaldi]], pomimo iż sygnalizowali te problemy, otrzymali rozkaz ataku. Zmęczeni kusznicy z bojowym okrzykiem na ustach ruszyli do przodu, znajdując się z góry na przegranej pozycji. Nie dość, iż musieli się wspinać po śliskim zboczu, to cel z powodu oślepiających promieni zachodzącego słońca był dla nich słabo widoczny. Ok.Około 130 m od linii nieprzyjaciela oddali pierwsze strzały. Namoknięte cięciwy straciły jednak elastyczność i [[bełt]]y spadały przed angielskimi szeregami. Z kolei już pierwsze salwy łuczników Edwarda III zebrały straszne żniwo – setki rannych i zabitych Genueńczyków padło na ziemię. Przestraszony Doria zarządził odwrót, co poczytane zostało przez Filipa VI za dezercję. Król wysłał do boju rwącą się do walki, zniecierpliwioną francuską jazdę. Nie czekał przy tym na powrót kuszników, których pierwsza szarża dosłownie zmiażdżyła ("Zabijcie„Zabijcie to hultajstwo"hultajstwo” miał rzec król).

Francuzi, pewni swej przewagi liczebnej, wbrew radom doświadczonych dowódców nie skoordynowali jednak ataku. Ten nie miał odpowiedniej siły uderzeniowej i nie pozwolił przełamać linii angielskich. Ponawiane wielokrotnie szarże (było ich 16) nie przyniosły efektu, a kolejne fale zbrojnych wpadały na siebie, zwielokrotniając zamieszanie spowodowane już wcześniej ciągłym ostrzałem łuczników angielskich i wilczymi dołami wykopanymi przed frontem oddziałów Edwarda. Ciała zabitych i rannych koni wraz ze strąconymi z siodeł jeźdźcami utworzyły drgające kłębowisko. Wkrótce ku unieruchomionym rycerzom rzucili się lekkozbrojni piechurzy walijscy i irlandzcy, by ich dobić. W walce zginął [[Jan Luksemburski]], [[Władcy Czech|król czeski]]. 50-letni władca stając do bitwy był ślepy. Pragnął jedynie umrzeć otoczony chwałą. Kiedy dowiedział się, że klęska jest nieunikniona, kazał przywiązać się do dwóch rycerzy i z okrzykiem: "Nie„Nie będzie to, żeby czeski król z pola uciekał!"” pogalopował na szeregi angielskich łuczników. Rozgorzała walka wręcz, która na niektórych odcinkach przyniosła Francuzom niewielkie sukcesy, w końcu jednak na polu bitwy w roli zwycięzców pozostali Anglicy.