Wikipedystka:Offeliaa/brudnopis muzyk: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
|||
Linia 1:
{{Dopracować|więcej przypisów=2018-08|styl}}
{{Aktor infobox
|imię i nazwisko = Bruce Lee
|grafika = Bruce Lee 1973.jpg
|opis grafiki =
|prawdziwe imię i nazwisko = Lee Jun Fan
|
|
|data
|miejsce
|
|współmałżonek = [[Linda Lee Cadwell]]<br />(1964-1973; jego śmierć)
|
|
|
|
|
|wikicytaty = Bruce Lee
|www = http://www.brucelee.com
}}
{{Nazwa wschodnioazjatycka infobox
|nazwa = Bruce Lee
|rodzaj = nazwisko
|grafika =
|opis grafiki =
|zh:pismo uproszczone = 李小龙
|zh:pismo tradycyjne = 李小龍
|zh:transkrypcja hanyu pinyin = Lǐ Xiǎolóng
|zh:transkrypcja Wade-Giles = Li Hsiao-lung
|zh:transkrypcja jyutping =
|zh:transkrypcja poj =
|zh:nazwa skrócona =
|zh:IPA =
|zh:audio =
|commons =
}}
'''Bruce Lee''' (李小龍 [[hanyu pinyin|pinyin]] ''Lǐ Xiăolóng''; urodz. ''Lee Jun-fan'' (李振藩 [[hanyu pinyin|pinyin]] ''Lǐ Zhènfān''; ur. 27 listopada 1940 w [[San Francisco]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.interfilmes.com/person_1208464_Bruce.Lee.html|tytuł=Personalidade: Bruce Lee (EUA)|opublikowany=InterFilmes.com|język=pt |data dostępu=2019-08-27}}</ref>, zm. 20 lipca 1973 w [[Hongkong]]u) – [[Amerykanie pochodzenia chińskiego|chińskiego]] pochodzenia [[Stany Zjednoczone|amerykański]] aktor, reżyser, mistrz [[sztuki walki|sztuk walk]] i filozof. Ikona kina akcji oraz znana postać najnowszej kultury. Był synem [[Lee Hoi-chuen]]a, aktora [[opera chińska|opery chińskiej]] i śpiewaczki Grace<ref name="filmreference">{{cytuj stronę |url= http://www.filmreference.com/Actors-and-Actresses-Ke-Le/Lee-Bruce.html|tytuł=Bruce Lee Biography (1940-1973)|opublikowany=Film Reference|język=en |data dostępu=2019-08-27}}</ref>.
== Początki kariery filmowej ==
[[Plik:Hong kong bruce lee statue.jpg|thumb|left|240px|Pomnik aktora w Hongkongu]]
[[Plik:Avenue of Stars Bruce Lee.jpg|thumb|240px|Gwiazda Bruce’a Lee w Hongkongu]]
Bruce Lee urodził się w San Francisco Chinese Hospital
Mając około trzy miesiące pojawił się w filmie ''[[Golden Gate Girl]]'' (trzymany w rękach przez ojca).
Około 1941 roku wraz z rodziną powrócił do [[Koulun]] w Hongkongu. W wieku pięciu lat zaczął pojawiać się w małych, dziecięcych rolach w filmach, m.in. w ''[[The Birth of Mankind]]'' – 1946 i ''[[Fu gui fu yun]]'' – 1948. Zaczął trenować sztuki walki po pobiciu przez członków ulicznego gangu. Nauki pobierał w szkole [[Wing Chun]] pod okiem [[sifu]] [[Yip Man]]a. Bruce uczył się tam [[Wing Chun]] [[wushu|kung-fu]] przez około 5 lat.
== Powrót do Stanów Zjednoczonych ==
W wieku 18 lat Bruce wstąpił do gangu i często popadał w konflikty z [[policja|policją]], więc rodzice zasugerowali mu [[Migracja ludności|wyemigrowanie]] do Stanów Zjednoczonych. Po przeprowadzce zamieszkał w chińskiej dzielnicy [[San Francisco]], gdzie pracował w restauracji należącej do jego krewnego, a także jako nauczyciel tańca.
Następnie wyjechał do [[Seattle]], gdzie ukończył ''Edison Technical School'', a później studiował na uniwersytecie stanowym University of Washington [[filozofia|filozofię]] oraz kontynuował treningi kung-fu.
W 1961 poznał na uniwersytecie swoją późniejszą żonę [[Linda Lee Cadwell|Lindę Emery]], z którą miał syna [[Brandon Lee|Brandona]] i córkę [[Shannon Lee|Shannon]]. Tam też otworzył pierwszą szkołę kung-fu pod nazwą ''Jun Fan Gung-Fu Institute'', do której przyjmował wszystkich, pobierając za lekcje wynagrodzenie. Nie spodobało się to chińskim mistrzom, którzy wyzwali go na pojedynek z mistrzem stylu ''Białego Żurawia'' [[Wong Jack Man]]em. W razie przegranej miał zaprzestać nauczania wszystkich poza Chińczykami. Bruce Lee wygrał pojedynek, ale nie był zadowolony z jego przebiegu, co skłoniło go do poszukiwań nowych rozwiązań i doprowadziło do powstania [[Jeet Kune Do]].
Na początku pierwszej połowy lat 60. Lee współpracował z wieloma znanymi w USA mistrzami sztuk walk, jak np. [[Ed Parker|Edem Parkerem]], ekspertem [[Kenpō|kenpō karate]], oraz [[Jhoon Rhee|Jhoonem Rhee]] – mistrzem [[taekwondo]]. W 1963 roku Bruce Lee opublikował swoją pierwszą książkę, przedstawiającą chińskie [[kung-fu]].
W 1964 roku przeniósł się wraz ze swoją szkołą do [[Oakland]] i poślubił [[Linda Lee Cadwell|Lindę Emery]].
Wystąpił także gościnnie w liczących się pokazach sztuk walk jak np. Long Beach Nationals. Bruce zaprezentował tam m.in. jednocalowe uderzenie, pompki na dwóch palcach jednej ręki, szybkość uderzenia, chi-sao (ćwiczenie lepkich rąk).
Na jednym z takich turniejów Bruce Lee poznał stylistę [[Jay Sebring|Jaya Sebringa]], który przedstawił go producentowi [[telewizja|telewizyjnemu]] [[William Dozier|Williamowi Dozierowi]], co zaowocowało zaangażowaniem do serialu telewizyjnego Green Hornet.
==
Bazując na sukcesie ''[[Batman]]a'', Dozier chciał przenieść ''Zielonego szerszenia'' (''The Green Hornet'') z [[komiks]]u do telewizji, więc szukał aktora ze Wschodu do roli pomocnika Szerszenia, zwanego Kato. Wtedy też Bruce otworzył drugą szkołę [[kung-fu]], tym razem w [[Oakland]] (stan [[Kalifornia]]), po czym przeniósł się tam, by być bliżej [[Hollywood]]. Jednocześnie zamknął swoją szkołę w [[Seattle]].
Debiut Bruce’a na ekranie był obiecujący, a ''Zielony szerszeń'' został upubliczniony w roku 1966, jednak po jednym sezonie (30 odcinków) wyświetlania emisja została zakończona. W tej sytuacji szukający pracy i niewidzący swoich szans na sukces w filmie Bruce Lee ponownie otworzył w chińskiej dzielnicy [[Los Angeles]] swoją szkołę [[kung-fu]]. Trenował także gwiazdy filmu i sportu takie jak między innymi [[Lee Marvin]], [[Kareem Abdul-Jabbar]], [[Roman Polański]], [[Steve McQueen]], [[James Garner]] i [[James Coburn]].
Pod koniec lat 60. serial ''Zielony szerszeń'' został zakupiony przez telewizję z [[Hongkong]]u. Wyświetlany pod nazwą ''The Cato Show'' odniósł duży sukces, a Bruce Lee stał się gwiazdą.
W tym okresie Bruce Lee, inspirując się Wing Chun oraz innymi sztukami walki, takimi jak [[boks]] oraz szermierka, stworzył sztukę walki [[Jeet Kune Do]] (droga przechwytującej pięści). Jest to sztuka walki, którą Bruce stworzył opierając się o anatomię ludzkiego ciała i prawa fizyki.
W 1969 roku nadarzyła się mu kolejna okazja do zagrania [[rola epizodyczna|epizodycznej roli]] Winslow Wonga, demolującego biuro [[detektyw]]a ([[James Garner]]) w filmie ''Marlowe''.
W 1970 roku Bruce Lee doznał poważnej kontuzji pleców podczas treningu. Mimo złych rokowań lekarzy po długiej rehabilitacji znów zaczął ćwiczyć sztuki walki. Podczas leczenia kontuzji napisał książkę ''Tao of Jeet Kune Do'', która została wydana dopiero po jego śmierci.
Następnie Bruce wystąpił kilka razy jako instruktor sztuk walk w telewizyjnej serii ''Longstreet'' – 1971. Z niewielkimi sukcesami w Hollywood oraz pieniędzmi w kieszeni Bruce wrócił do Hongkongu, gdzie został zaproszony przez producenta filmowego z wytwórni „Golden Harvest”, [[Raymond Chow|Raymonda Chowa]]. Chow był zainteresowany wykorzystaniem dużej popularności Bruce’a Lee wśród chińskich fanów i zaoferował mu główną rolę w ''Tang sha da xiong'', ''The Big Boss'' (''Wielki szef'') – 1971. Film był reżyserowany przez [[Wei Lo]], a ze względu na niewielki budżet realizowano go w [[Tajlandia|Tajlandii]] w bardzo złych warunkach. W momencie premiery film stał się od razu wielkim hitem. Tysiące Chińczyków pragnęło zobaczyć atletycznego bohatera wymierzającego sprawiedliwość za pomocą stóp i pięści{{fakt|data=2007-11}}.
Następnie Bruce Lee założył własną wytwórnię filmową „Concorde Film Production”, a jej pierwszym wyprodukowanym filmem był ''Meng long guojiang'', znany także jako ''Way of the Dragon'' (''[[Droga smoka]]'') lub ''Return of The Dragon'' (''Powrót smoka'').
W filmie tym Bruce Lee wystąpił w potrójnej roli: aktora, producenta i reżysera. Film nagrywano w [[Rzym]]ie, a gościnnie wystąpili w nim [[Ing-Sik Whang]] – ekspert [[hapkido]], legenda karate – [[Robert Wall]] oraz siedmiokrotny mistrz USA w karate – [[Chuck Norris]]. Sukcesem Lee zainteresowała się duża wytwórnia z [[Hollywood]] – [[Warner Bros.]] Po sukcesie „Drogi smoka”, Bruce zaczął kręcić film pt. „Gra śmierci”. Lee pracował za ośmiu: był reżyserem, producentem, choreografem walk, scenarzystą. Pomagał w tworzeniu scenografii, ustawianiu kamery, oświetleniu planu. I oczywiście był głównym aktorem.
Bruce przerwał pracę nad filmem, by móc zająć się „Wejściem smoka”. Niestety film „Gra śmierci” nie został przez niego ukończony.
== Śmierć ==
[[Plik:Brandon bruce lee graves.png|thumb|240px|Groby Bruce’a i Brandona Lee]]
Pierwszy krytyczny moment nastąpił na planie filmu ''[[Wejście smoka]]''. Bruce Lee zemdlał i został przewieziony do szpitala, gdzie wykryto obrzęk mózgu. Jednak później okazało się, że obrzęk zniknął.
20 lipca 1973 r. Lee poczuł się źle. Po wzięciu tabletki przeciw bólowi głowy, przebywał w apartamencie aktorki [[Betty Ting Pei]], gdzie zasnął i już się nie obudził. Wezwano karetkę i przewieziono go do szpitala królowej Elżbiety. Ogłoszono zgon, który według oficjalnych informacji nastąpił na skutek obrzęku [[Mózgowie człowieka|mózgu]] spowodowanego przez pomieszanie środków przeciwbólowych ze środkami odurzającymi i alkoholem. Aktor osierocił [[Shannon Lee]] i [[Brandon Lee|Brandona Lee]].
Istnieje wiele popularnych hipotez i [[Miejska legenda|legend miejskich]] o przyczynach jego śmierci, m.in. taka, że wszystkiemu winne są [[triada|triady]] lub mnisi z klasztoru [[Klasztor Szaolin|Shaolin]], którzy to mieli zabić go „[[Dim Mak|ciosem wibrującej pięści]]” za ujawnienie tajemnic kung-fu. Bruce Lee został pochowany na cmentarzu Lake View w Seattle (Stany Zjednoczone).
== Inne ==
Jego syn, Brandon Lee, grający podobnie jak ojciec w filmach akcji, zginął w 1993 roku podczas kręcenia zdjęć do filmu ''[[Kruk (film 1994)|Kruk]]'' (''The Crow'' – 1994).
Bruce Lee był [[ateizm|ateistą]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Little | imię = John | tytuł = The Warrior Within: The Philosophies of Bruce Lee | strony = 128-129|cytat=„When asked by journalist Alex Ben Block in the summer of 1972 what his religious affiliation was, Lee answered: ‘None whatsoever.’ Block then pressed him further, asking him if he then believed in God: ‘To be perfectly frank, I really do not.’” {{lang|en}}}}</ref>.
== Wybrana filmografia ==
{| class="wikitable"
!Rok !! Tytuł polski !! Tytuł chiński !! Tytuł angielski !! Inne tytuły (gł. w USA)
|-
|1941 || ''[[Kobieta ze złotej bramy]]'' || 金門女 || ''Golden Gate Girl'' ||
|-
|1946 || ''Narodziny ludzkości'' || || ''The Birth of Mankind'' ||
|-
|1948 || || 富貴浮雲 || ''Wealth is Like a Dream'' ||
|-
|1949 || || 夢裡西施 || ''Sai See in the Dream'' ||
|-
|1950 || ''Dzieciak Czen'' || 細路祥 || ''Kid Cheung'' || ''My Son, Ah Chung''
|-
|1951 || ''Dziecko'' || || ''The Kid'' ||
|-
|1951 || || 人之初 || ''Infancy'' ||
|-
|1953 || ''Wina ojca'' || 父之過 || ''Blame it on Father'' || ''Father’s Fault''
|-
|1953 || || [[Guiding Light|苦海明燈]] || ''The Guiding Light'' ||
|-
|1953 || ''Łzy matki'' || 慈母淚 || ''A Mother’s Tears'' ||
|-
|1953 || ''W obliczu zburzenia'' || 危樓春曉 || ''In the Face of Demolition'' ||
|-
|1953 || ''Niezliczone domy'' || || ''Myriad Homes'' ||
|-
|1955 || || || ''An Orphan’s Tragedy'' ||
|-
|1955 || || || ''Orphan’s Song'' ||
|-
|1955 || || || ''The Faithful Wife'' ||
|-
|1955 || ''Miłość'' || 愛 || ''Love'' ||
|-
|1955 || ''Jesteśmy winni to naszym dzieciom'' || 兒女債 || ''We Owe It to Our Children'' ||
|-
|1956 || || || ''Wise Guys Fool Around'' ||
|-
|1956 || ''Za późno na rozwód'' || || ''Too Late for Divorce'' ||
|-
|1957 || ''Burza z piorunami'' || 雷雨 || ''The Thunderstorm'' ||
|-
|1957 || ''Kochana kobieta'' || || ''Darling Girl'' ||
|-
|1960 || || 人海孤鴻 || ''The Orphan'' ||
|-
|1966-1967 || ''Zielony szerszeń'' odc. 1–26 || || ''Green Hornet'' ||
|-
|1966-1967 || ''[[Batman (serial telewizyjny 1966)|Batman]]'' odc. 41, 42, 85, 86 || || ||
|-
|1967 || ''[[Ironside]]'' (epizod) || || ||
|-
|1968 || ''Kung Fu Style:Bruce Lee ''|| || ||
|-
|1969 || ''[[Marlowe]]'' (epizod) || || ||
|-
|1971 || ''Longstreet'' (epizod) || || ||
|-
|1971 || ''[[Wielki szef]]'' || 唐山大兄 || ''The Big Boss'' || ''Fists of Fury''
|-
|1972 || ''[[Wściekłe pięści]]'' lub ''Chiński łącznik'' || 精武門 || ''Fist of Fury'' || ''The Chinese Connection''
|-
|1972 || ''[[Droga smoka]]'' lub ''Powrót smoka'' || 猛龍過江 || ''Way of the Dragon'' || ''Return of the Dragon''
|-
|1973 || ''[[Qi lin zhang]]'' || || ||
|-
|1973 || ''[[Wejście smoka]]'' || 龍爭虎鬥 || ''Enter the Dragon'' lub ''Operation Dragon'' ||
|-
|1978 || ''[[Gra śmierci]]'' || 死亡遊戲 || ''Game of Death'' ||
|-
|1981 || ''[[Gra śmierci 2]]'' || 死亡塔 || ''Game of death 2'' lub ''Tower of death'' ||
|}
== Zobacz też ==
* [[Sport walki|sporty walki]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.bruceleex.pl.tl Nieoficjalny polski serwis o Bruce Lee] {{lang|pl}}
* {{
* {{NNDB|osoba|526/000031433|Bruce Lee}}
* {{Filmweb|osoba adres|bruce.lee|Bruce Lee}}
* [http://www.brucelee.com Oficjalna strona Bruce’a Lee] {{lang|en}}
{{Kontrola autorytatywna}}
{{SORTUJ:Lee, Bruce}}
| |||