Śląsk Opolski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków |
→Charakterystyka regionu: Dodanie rozdziału o pochodzeniu nazwy Śląsk Opolski i niemieckiego odpowiednika w oparciu o piśmiennictwo, źródła/przypisy, wikizacja |
||
Linia 8:
Do połowy XV wieku wyróżniano region ([[łacina|łac.]]) ''Slesie'' (Śląsk) z głównym miastem (grodem) [[Wrocław]]iem oraz osobno (łac.) ''Opolie'' z siedzibą książęcą w Opolu. Przyjęcie określenia Śląsk na wszystkie ziemie wynikało z organizacji kościelnej [[Archidiecezja wrocławska|diecezji wrocławskiej]] oraz nazewnictwa stosowanego przez [[Władcy Czech|królów Czech]] po przejęciu większości księstw śląskich<ref>„Rozróżnienie na Opolszczyznę i Śląsk znikło w połowie XV w., kiedy tą drugą nazwą określano już cały obszar historycznego Śląska, wraz z księstwami górnośląskimi. Nie ulega wątpliwości, że wpływ na to miała śląska organizacja kościelna, obejmująca te ziemie, a także nazewnictwo stosowane przez władców Czech po przejęciu księstw śląskich.”, [w:] Czapliński. Historia Śląska. 2002.</ref>.
W
Śląsk Opolski to określenie stosowane w polskim piśmiennictwie od połowy lat 20. XX wieku, ale dla zupełnie innego rejonu niż dzisiejsze województwo opolskie, a mianowicie ówczesnej [[rejencja opolska|rejencji opolskiej]]<ref>„Nazwą Śląsk Opolski na określenie rejencji opolskiej (Regierung Oppeln) zaczęła się posługiwać strona polska po podziale regionu.”, [w:] Eisler. Polska 1944/45-1989. studia i materiały t. 4, 1999.</ref>. Wprowadzony przez [[Ślązacy|Ślązaka]] – [[Piotr Pampuch|Piotra Pampucha]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=93268|tytuł=Pampuch Piotr |praca=Encyklopedia|opublikowany=Interia.pl|data dostępu=2011-02-26}}</ref> działacza plebiscytowego i narodowego na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]].▼
▲W literaturze turystycznej przyjęto, że opolska część [[Nizina Śląska|Niziny Śląskiej]] obejmuje takie regiony jak: [[Dolina Nysy Kłodzkiej]], [[Płaskowyż Głubczycki]], [[Równina Niemodlińska]], [[Pradolina Wrocławska]]<ref>Cyprian Skała: ''Śląsk na weekend'', przewodnik turystyczny. 2001, Wydawnictwo Pascal, {{ISBN|83-7304-010-2}}.</ref>.
Od 1991 działa [[Związek Gmin Śląska Opolskiego]] z siedzibą w Opolu zrzeszający 33 gminy z województwa opolskiego, który podjął się zadania gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji w zakresie rozwoju społecznego i gospodarczego, doradztwa, szkoleń i wymiany doświadczeń, promocji gmin<ref>(poz. 16) [http://www2.mswia.gov.pl/download.php?s=4&id=5 Wykaz związków międzygminnych (stan na dzień 30 czerwca 2011 r.)]. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.zgso.org.pl/zgsosite.php?top=2&arch=0|tytuł=Gminy członkowskie|opublikowany=Związek Gmin Śląska Opolskiego|data dostępu=2011-08-14}}</ref><ref>33 gminy ↔ Obwieszczenie Wojewody Opolskiego z dnia 15 września 2010 r. ws. ogłoszenia zmiany statutu związku (Dz. Urz. Woj. Opolskiego z 2010 r., Nr 110, poz. 1204).</ref>.
== Pochodzenie nazwy ''Śląsk Opolski'' (''Oppelner Schlesien'') ==
▲Zarówno polski, międzywojenny oryginał ''Śląsk Opolski'', jak i jej niemiecki odpowiednik ''Oppelner Schlesien'', będący kalką językową (tj. dosłownym niemieckim tłumaczeniem) są polskiego pochodzenia. Polska forma ''Śląsk Opolski'' to określenie powszechnie stosowane w polskim piśmiennictwie od połowy lat 20. XX wieku,
Forma niemiecka ''Oppelner Schlesien'' pojawia się już w latach 60. XX wieku w niemieckich tytułach i streszczeniach polskich publikacji naukowych, wydawanych przez Instytut Śląski w Opolu<ref>{{Cytuj |autor = |redaktor = Józef Kokot |tytuł = Regionalne badania naukowe. Materiały Sesji naukowej z dnia 19. V. 1967 r. na temat: Opolszczyzna wczoraj, dziś, jutro |data = 1969 |opis = Instytut Śląski w Opolu, Rada Naukowa TRZZ |miejsce = Katowice |wydawca = "Śląsk"}}</ref>. Funkcjonująca już w obiegu naukowym i tłumaczy forma ta zostaje przejęta przez organizującą się mniejszość niemiecką w województwie opolskim, która w 1990 roku utworzyła [[Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim]] (''Sozial-Kulturelle Gesellschaft der Deutschen im Oppelner Schlesien''), rezygnując tym samym z używania tradycyjnej niemieckiej nazwy [[Górny Śląsk]] (''Oberschlesien'')<ref>{{Cytuj |autor = Maria Wagińska-Marzec |tytuł = Proces wprowadzania dwujęzycznych nazw miejscowości na Opolszczyźnie i ich społeczny odbiór |czasopismo = Rocznik Ziem Zachodnich |data = 2018 |wolumin = 02/2018 |miejsce = Wrocław |s = s. 58}}</ref>. Przed 1990 rokiem Niemcy górnośląscy nie używali bowiem formy ''Oppelner Schlesien'' na oznaczenie opolskiej części Górnego Śląska, lecz ''West-Oberschlesien'' (''Westoberschlesien'')<ref>{{Cytuj |autor = Rudolf Küster |tytuł = Die polnische irredenta in West-Oberschlesien. Ein Weckruf für das deutsche Volk |data = 1931 |miejsce = Berlin Wilmerdorf |wydawca = Hallig-Verlag}}</ref> lub tak, jak przed podziałem z 1922 roku, ''Oberschlesien''.
== Historia ==
Opole było siedzibą książęcą: [[księstwo opolskie|księstwa opolskiego]], [[księstwo opolsko-raciborskie|księstwa opolsko-raciborskiego]], następnie rejencji opolskiej. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w 1941 [[Niemcy (naród)|Niemcy]] ustanowili stolicę regionu [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]] [[Gau Oberschlesien]] w [[Katowice|Katowicach]].
Odrębność regionu zachodniego [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] podtrzymywały podziały administracyjne w Niemczech (istniejąca w różnych okresach osobna rejencja opolska) oraz utworzenie w Polsce w 1920–1922 [[województwo śląskie (II Rzeczpospolita)|województwa śląskiego]] i ponownie 1950 [[Województwo katowickie (1950–1975)|województwa katowickiego]]. Istnienie Śląska Opolskiego zostało usankcjonowane także decyzjami władz kościelnych 15 sierpnia 1945 prymas kardynał [[August Hlond]] wydał postanowienie o ustanowieniu odrębnej Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego ze stolicą w Opolu i wyznaczenie pierwszego administratora – ks. Bolesława Kominka, pochodzącego z diecezji katowickiej<ref>{{Cytuj |url=http://opole.gosc.pl/doc/830076.Historia-diecezji-opolskiej |tytuł=Historia diecezji opolskiej – opole.gosc.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany=opole.gosc.pl |język=pl |data dostępu=2017-11-28}}</ref>. Teren diecezji pokrywał się mniej więcej z terenem byłej rejencji opolskiej, natomiast nie pokrywa się z dzisiejszym województwem opolskim. W 1998 w czasie prac nad [[reforma administracyjna w Polsce (1999)|nowym podziałem administracyjnym]] podział na opolską i katowicką część Górnego Śląska został utrzymany wobec akcji protestacyjnej ludności województwa opolskiego, wspartej przez opolską mniejszość niemiecką.
Okres Republiki Weimarskiej sprzyjał rozwojowi idei samorządu terytorialnego. Przeprowadzane spisy ludności podporządkowane były celom politycznym, spis z 1910 wykazał blisko 582 tys. osób podających język polski jako ojczysty i tylko ponad 51 tys. polski i niemiecki (dwujęzyczni). Spis z roku 1925 wykazał już tylko ponad 151 tys. osób podających język polski jako ojczysty i 384 tys. dwujęzycznych. był to wynik polityki [[Germanizacja|germanizacyjnej]], presji politycznej, ekonomicznej i administracyjnej<ref>Marek Masnyk: ''Ruch polski na Śląsku Opolskim w latach 1922–1939'', s. 14–15.</ref>.
| |||