Cmentarz Wojenny w Arnhem-Oosterbeek: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Kelvin (dyskusja | edycje)
inform. bibliograficzne, WP:SK+mSK+ToS+Bn, lit.
Kelvin (dyskusja | edycje)
odniesienia do linków, jęz.
Linia 34:
We wrześniu 1944 r. alianci rozpoczęli operację Market Garden, próbę ominięcia [[linia Zygfryda|linii Zygfryda]] i wkroczenia do [[Zagłębie Ruhry|Zagłębia Ruhry]], przemysłowego centrum [[III Rzesza|Niemiec]], w wykonaniu brytyjskiej [[2 Armia (Wielka Brytania)|2 Armii]]. Operacja wymagała od I Korpusu Powietrznodesantowego zdobycia kilku mostów nad rzekami i kanałami w Holandii, umożliwiając siłom naziemnym szybkie przemieszczanie się przez południe Holandii i przeprawę przez Ren<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Waddy |imię = John |autor link = |tytuł = A Tour of the Arnhem Battlefields |url = |wydanie = |wydawca = Leo Cooper |miejsce = Barnsley |rok = 1999 |isbn=9780850525717 |strony = 26 |język = en}}</ref>.
 
Brytyjska [[1 Dywizja Powietrznodesantowa (Wielka Brytania)|1 Dywizja Powietrznodesantowa]] miała za zadanie zabezpieczyć najodleglejsze cele – mosty nad dolnym Renem w Arnhem<ref>Waddy, op. cit., s. 38.</ref>. Dywizja została zrzucona na ten teren 17 września i niewielką siłą była w stanie zabezpieczyćopanować most drogowy w Arnhem<ref>Waddy, op. cit., s. 64.</ref>. Jednak nieoczekiwana obecność żołnierzy [[II Korpus Pancerny SS|II Korpusu Pancernego SS]] spowodowała, że alianci nie byli w stanie w pełni zabezpieczyćzrealizować swoich celówzadań, a więc po dziewięciu dniach, nie nawiązawszy kontaktu ze zbliżającymi się siłami lądowymi, dywizja została wycofana 25 września<ref>Waddy, op. cit., s. 177.</ref>.
 
Podczas dziewięciu dni bitwy zginęło prawie 2 tys. żołnierzy alianckich (niektórzy z nich zmarli wskutek odniesionych ran lub będąc w niewoli już po zakończeniu operacji). Wśród nich było ponad 1174 żołnierzy brytyjskiej 1 Dywizji Powietrznodesantowej, 219 lotników Pułku Pilotów Szybowcowych, 92 żołnierzy polskiej [[1 Samodzielna Brygada Spadochronowa|1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej]], 368 lotników [[Royal Air Force]], 79 zaopatrzeniowców z {{Link-interwiki|Royal Army Service Corps|en|Royal Army Service Corps}}, 25 żołnierzy XXX Korpusu oraz 27 wojskowych z amerykańskiego IX Dowództwa Transportu Piechoty<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Middlebrook |imię = Martin |autor link = |tytuł = Arnhem 1944: The Airborne Battle |url = |wydanie = |wydawca = Viking |miejsce = |rok = 1994 |strony = 339–440 |język = en}}</ref>. Dokładna liczba poległych Niemców nie jest znana, ale uważa się, że wynosi co najmniej 1300<ref>Waddy, op. cit., s. 167.</ref>. Dodatkowo uważa się, że podczas bitwy zginęło 453 holenderskich [[cywil]]ów<ref>Middlebrook, op. cit., s. 441.</ref>.
 
== Cmentarz ==
Linia 46:
 
[[Plik:Grób Kpt Ignacego Gazurka.jpg|thumb|left|170px|Grób spadochroniarza 1 SBS, kpt. Ignacego Gazurka]]
W 2003 r. w okolicy odnaleziono 138 żołnierzy alianckich bez oznaczonego pochówku i pochowano ich na {{Link-interwiki|Kanadyjski Cmentarz Wojenny w Groesbeek|en|Groesbeek Canadian War Cemetery|Kanadyjskim Cmentarzu Wojennym w Groesbeek}}<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.marketgarden.com/2010/UK/studies/cwgc-arnhem.pdf |tytuł = Operation Market Garden The Battle for Arnhem, 17 – 25 September 1944 |autor = |opublikowany = Commonwealth War Graves Commission |data = |język = en |data dostępu = 2019-11-21}}</ref>. Jednak pozostałości bitwy są odkrywane nawet dzisiaj, a ciała żołnierzy grzebane na Cmentarzu Spadochroniarzy<ref name="Steer s. 141">{{Cytuj książkę |nazwisko = Steer |imię = Frank |autor link = |tytuł = Arnhem: The Bridge |url = |wydanie = |wydawca = Leo Cooper |miejsce = |rok = 2003 |strony = 141 |seria = Battleground Europe, Market Garden |język = en}}</ref>. Kiedy zostają odnalezione, ekshumuje się szczątki, a personel Dutch Graves Registration próbuje je zidentyfikować przed pochówkiem<ref name="Steer s. 141" />. Jeden żołnierz kanadyjskiego Pułku Granicznego został odnaleziony i pochowany na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek w 2005 r.<ref>{{Cytuj stronę |url = https://web.archive.org/web/20090708005951/http://www.airbornemuseum.org/nieuws%202008/archief2006/news_uk.htm |tytuł = The Airborne Museum – Soldier Arthur Foster re-interred in The Netherlands |autor = |opublikowany = |data = 2005-05-20 |język = |data dostępu = 2019-11-21}}</ref>, a drugi, wcześniej niezidentyfikowany, został ponownie pochowany w 2006 r.<ref>{{Cytuj stronę |url = https://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20060710112312/http://www.mod.uk/DefenceInternet/DefenceNews/HistoryAndHonour/WorldWarIiSoldierHonouredInTheNetherlands.htm |tytuł = World War II soldier honoured in The Netherlands |autor = |opublikowany = Ministry of Defence |data = 2006-06-15 |język = en |data dostępu = 2019-11-21}}</ref>
 
Pięciu uczestników bitwy o Arnhem zostało odznaczonych [[Krzyż Wiktorii|Krzyżem Wiktorii]], czterech z nich pośmiertnie. Trzej spoczywa teraz na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek<ref name="Middlebrook s. 470–471" />: por. John Hollington Grayburn z 2. batalionu [[Pułk Spadochronowy (Wielka Brytania)|Pułku Spadochronowego]]; por. lotnictwa David Samuel Anthony Lord z 271 Dywizjonu RAF-u i kpt. Lionel Ernest Queripel z 10. batalionu Pułku Spadochronowego. Sierż. Lance John Daniel Baskeyfield z 2. batalionu Pułku South Staffordshire nie ma znanego grobu i jest upamiętniany na pomniku w Groesbeek. Mjr Robert Henry Cain, również z 2 batalionu South Staffordshire, przeżył bitwę i został pochowany na [[wyspa Man|wyspie Man]] w 1974 r.<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.unithistories.com/officers/1AirbDiv_officersC.htm |tytuł = Unit Histories: 1st British Airborne Division Arnhem, September 1944 |autor = |opublikowany = |data = |język = |data dostępu = 2019-11-21}}</ref>
 
Naprzeciwko Cmentarza Spadochroniarzy znajduje się cywilny cmentarz z niewielkim udziałem Komisji Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów, zawierający groby dziewięciu lotników zestrzelonych na krótko przed bitwą<ref name="Middlebrook s. 470–471" />. Jest także miejscem spoczynku {{Link-interwiki|Alexander Lipmann-Kessel|en|Alexander Lipmann-Kessel|Lipmanna Kessela}}, [[chirurgia|chirurga]] z {{Link-interwiki|16 Polowy Szpital Spadochronowy|en|16th (Parachute) Field Ambulance|16 Polowego Szpitala Spadochronowego}}, który chciał zostać pochowany w pobliżu leczonych przez niego ludzi po swojej śmierci, co nastąpiło w 1986 r.<ref name="Middlebrook s. 470–471" /> Podobnie na cmentarzu {{Link-interwiki|Moscowa|nl|Moscowa}} trzysiedem milekilometrów na wschód znajdują się groby trzydziestu sześciu załóg lotniczych zabitych przed bitwą i jednego niezidentyfikowanego żołnierza<ref>Middlebrook, op. cit., s. 474.</ref>. Nie wszyscy polegli alianccy żołnierze z bitwy pod Arnhem są pochowani na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek. Około 300 wojskowych, którzy zginęli podczas w powietrzu podczas przelotu do stref zrzutu, próbując uciec z niewoli lub zmarli z ran, pochowano na cmentarzach cywilnych w Holandii, [[Belgia|Belgii]], [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[Stany Zjednoczone|USA]]. Sześćdziesięciu żołnierzy, którzy zmarli w obozach jenieckich po bitwie, pogrzebano w [[Niemcy|Niemczech]]<ref name="Waddy s. 191" />.
 
[[Plik:Airborne herdenking te Oosterbeek Oosterbeekse kinderen leggen bloemen, Bestanddeelnr 915-5309.jpg|thumb|240px|Uroczystości na cmentarzu w 1963 r.]]