Atol: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne
m MalarzBOT: przerabiam link na wywołanie szablonu {{encyklopedia PWN}}
Linia 1:
[[Plik:Bora Bora French Polynesia 9Mar2018 SkySat.jpg|thumb|[[Bora-Bora]] z centralną wyspą wulkaniczną]]
[[Plik:Western pacific atoll.jpg|thumb|Atol na Pacyfiku]]
'''Atol''' – płaska wyspa [[koralowce|koralowa]], zwykle składająca się z [[rafa koralowa|rafy koralowej]] w kształcie pierścienia otaczającego centralną [[Depresja (geografia)|depresję]]<ref name="Encyklopedia PWN">{{Cytuj stronęencyklopedia PWN| urlid = https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/atol;3872140.html | tytuł = Atol atol| opublikowany = Encyklopedia PWN | język = pl | data dostępu = 2018-04-28}}</ref><ref name="Encyclopaedia Britannica">{{Cytuj stronę | url = https://www.britannica.com/science/atoll | tytuł = Atoll, coral reef | opublikowany = Encyclopaedia Britannica | język = en | data dostępu = 2018-04-28}}</ref><ref name="encyclopedia.com">{{Cytuj stronę | url = https://www.encyclopedia.com/earth-and-environment/geology-and-oceanography/geology-and-oceanography/atoll | tytuł = Atoll | opublikowany = encyclopedia.com | język = en | data dostępu = 2018-04-28}}</ref>, nazywaną [[laguna|laguną]]. Może ona stanowić odrębny zbiornik wodny lub być połączona z morzem.
 
Atol powstaje wskutek kilku procesów. Zaczyna się od powstania wyspy wulkanicznej na oceanie. Późniejsze procesy to narastanie rafy koralowej wokół wyspy z jednoczesnym zagłębianiem się dna oceanicznego. Powstanie wyspy wulkanicznej związane jest na ogół z istnieniem tzw. [[Plama gorąca|plamy gorąca]] pod poruszającą się [[Płyta tektoniczna|płytą litosfery]]. Powstały wulkan tworzy wyspę. W przypadku sprzyjających warunków rozwijają się na wybrzeżach wyspy [[koralowce]], tworząc [[Rafa koralowa|rafy koralowe]]. Rafę koralową tworzą żywe organizmy – [[polip (biologia)|polipy]]. Obumierające polipy pozostawiają po sobie wapienne szkielety tworzące zwartą strukturę. Wskutek [[Tektonika płyt|ruchu płyty]] wyspa przemieszcza się i jednocześnie zagłębia, a działalność wulkaniczna zamiera. Jednak zagłębianie się jest na tyle powolne, że koralowce potrafią narastać wystarczająco szybko, aby utrzymać płyciznę, dopóki panują odpowiednie warunki (temperatura wody, nasłonecznienie, czystość wody itp.). W efekcie może powstać warstwa [[Wapień|wapieni]] o grubości kilku kilometrów (ponad warstwą skał wulkanicznych). Stożek wulkanu jak i pozostające ponad powierzchnią części atolu ulegają [[erozja|erozji]]. Jednym z jej produktów jest piasek, na którym mogą rozwijać się rośliny. Szczątki roślin tworzą glebę. Po zewnętrznej stronie atolu tworzy się kształtowana przez fale plaża. Opada ona stromo ku głębinie. Plaże od strony laguny są znacznie szersze, a woda przeważnie płytka.