Arktyka: Różnice pomiędzy wersjami

[[Grenlandia]], która z powodu stosunkowo łatwej dostępności, jest, podobnie jak [[Spitsbergen]], najlepiej zbadanym obszarem Arktyki, leży bliżej [[kontynent]]u amerykańskiego niż Europy. Od Europy oddziela Grenlandię [[Ocean Atlantycki]], łączący się tu na rozległej przestrzeni między Grenlandią, a [[Svalbard]]em z Morzem Arktycznym. Od zachodu oddziela Grenlandię od Ameryki [[Morze Baffina|Zatoka Baffina]], ku północy zaś wąska [[Cieśnina Kennedy’ego]] i [[Cieśnina Robesona]]. Powierzchnia Grenlandii wynosi 2 130 800 km². Całą tę olbrzymią przestrzeń zajmuje poza nielicznymi, wolnymi od śniegu skrawkami nabrzeżnymi, ogromna, pokryta jednym potężnym lodowcem wyżyna. Jej przeciętna wysokość wynosi 2000–3000 m. Skały, wchodzące w skład tej wyżyny są pochodzenia [[archaik|archaicznego]] i [[Paleozoik|paleozoicznego]], środkową zaś część wyspy pokrywają [[trzeciorzęd]]owe [[bazalt]]y. Wolny od lodu brzeg jest pocięty, zwłaszcza na zachodzie, fiordami i cieśninami, przed którymi leżą liczne wysepki. Ludność tubylczą stanowią [[Inuici]]. Wyspa należy do [[Dania|Danii]] od roku 1721. Na zachód od Grenlandii rozciąga się między 60° a 125° długości zachodniej [[Archipelag Arktyczny]]. Od kontynentu północnoamerykańskiego oddzielają go tylko wąskie cieśniny. Mimo powolnego podnoszenia się tarczy kanadyjskiej, która w plejstocenie była obciążona lądolodem, na skutek stopnienia tego i innych nastąpiło zalanie najniższych części szelfu i oddzielenie od kontynentu jako wysp. Podobnie jak obszary nad [[Zatoka Hudsona|Zatoką Hudsona]], tak i leżące w pobliżu wyspy to tereny płaskie lub pagórkowate. Tylko we wschodniej części [[Ziemia Baffina|Ziemi Baffina]], największej z tych wysp, szczyty [[Góry Kumberlandzkie|Gór Kumberlandzkich]] wznoszą się do 2000 m wysokości. Tu znajdują się także wielkie lodowce, podczas gdy resztę obszaru zajmują – wskutek braku opadów – skaliste lub pokryte żwirami pustynie. Z wysp należy wymienić jeszcze, prócz Ziemi Baffina, najbardziej ku północy wysuniętą [[Wyspa Ellesmere’a|Wyspą Ellesmere’a]], podzieloną przez głęboko w ląd wrzynające się fiordy na szereg prawie samodzielnych wysp, jak: [[Ziemia króla Oskara]], [[Ziemia Granta]], [[Ziemia Grinnella]], dalej [[Wyspy Parry’ego]], [[Wyspa Wiktorii]] i najdalej ku zachodowi wysunięta [[Ziemia Banksa]]. Ludność tubylczą Archipelagu Arktycznego stanowią również Inuici, jednak w znacznie mniejszej liczbie niż na Grenlandii.