Fikh: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
szablon ka, →Zobacz też: Abdul Kadir al-Arnaut - link wewn. |
|||
Linia 15:
=== Furu al-fiqh ===
Prawo muzułmańskie jest w założeniu prawem totalnym. Założenie to wyrażone jest w sforumułowanej przez [[Asz-
=== Usul al-fiqh ===
Linia 33:
Tak kształtowane prawo nie było jednolite w ramach imperium. Opierało się ono na rozmaitych prawach lokalnych (szczególnie w dziedzinie norm administracyjnych), nieusystematyzowanych (więc indywidualnych) odwołaniach do Koranu, powoływało na przekazane przez tradycję opowieści o czynach czy konkretnych decyzjach Proroka, które, choć w części najpewniej autentyczne, w wielu przypadkach były wytworem lat późniejszych (patrz [[sunna]]). W ten sposób pod koniec I w. [[hidżra|hidżry]] (czyli na początku VIII w. n.e.) zaczęły kształtować się lokalne szkoły prawne, reprezentujące odmienne tradycje prawne. Ponieważ uczeni reprezentujący różne szkoły przekonani byli, iż sunna (obyczaj) ich szkoły stanowi kontynuację sunny Proroka, popularna stała się praktyka przypisywania obowiązującej w ramach danej szkoły doktryny konkretnym osobom spośród dawniejszych autorytetów – a więc z początku [[Następcy|Następcom]], potem [[sahaba|Towarzyszom]], w końcu samemu Prorokowi. Praktyka ta jest wyrazem powolnego kształtowania się przekonania, że prawo w państwie muzułmańskim musi w całości mieć sankcję religijną. Przekonanie to znajdzie dojrzały wyraz w myśli Asz-Szafi'iego, że ''nie ma takiego wydarzenia w życiu muzułmanina, któremu nie odpowiadałaby właściwa kwalifikacja prawna''. Od kiedy jednak istniejąca praktyka prawna zaczęła być wspierana autorytetem religijnym, problemem stało się jej terytorialne zróżnicowanie. Doktryny szkół były niezwykle różnorodne i nie mogły wszystkie wywodzić się od Proroka.
Równolegle do rozwoju pierwszych, tzw. geograficznych szkół prawnych, rozwijał się ruch tradycjonistów, nawołujących do wzorowania się muzułmanów na postępowaniu Mahometa i zbierających istniejące przekazy o słowach i czynach Proroka. W ten sposób pojęcie sunny Proroka zaczęło zmieniać charakter. Do tej pory na sunnę Proroka powoływano się w sposób nieusystematyzowany, często bardzo niekonkretny. Sunna był to wzorzec postępowania bądź obyczaj wiązany z daną osobą, między innymi Proroka. Działalność tradycjonistów doprowadziła do powstania pojęcia hadisu, a więc przekazu dotyczącego konkretnych słów czy działań Proroka wraz z listą osób, które brały udział w przekazywaniu tej informacji potomnym. Lista taka powinna być w założeniu ciągła i sięgać do bezpośredniego świadka relacjonowanego wydarzenia. Stopniowo wśród prawników muzułmańskich zaczęły pojawiać się głosy, że materialnym źródłem prawa powinno być jedynie Objawienie, a więc Koran i sunna Proroka. Zaś autentyczność tej sunny gwarantować powinien weryfikowalny [[isnad]], czyli lista przekazicieli tradycji. Sunna Towarzyszy i [[Kalifowie
Dzieło ostatecznego uporządkowania kwestii źródeł prawa muzułmańskiego przypisuje się Muhammadowi ibn Idrisowi Asz-Szafi'iemu. Jego ''Risala'' (pierwsze dzieło z dziedziny ''usul al-fiqh'') jako źródła prawa wymienia Koran, sunnę Proroka (w formie hadisów), [[kijas]] (rozumowanie analogiczne) oraz idżmę (konsensus). Ujednolicenie źródeł prawa muzułmańskiego doprowadziło do ujednolicenia samego prawa. Konieczność wyprowadzenia każdego przepisu, bezpośrednio lub pośrednio (za pomocą rozumowania analogicznego) na Objawieniu spowodowała wyeliminowanie zarówno ''rayu'', jak i lokalnego obyczaju prawnego (a więc źródeł różnorodności) z procesu tworzenia prawa. Różnice doktrynalne, choć mniejsze, istniały nadal, przestały mieć jednak znaczenie lokalne. W ten sposób doszło do powstania nowych szkół prawnych, tym razem identyfikowanych nie geograficznie, lecz personalnie. Do najważniejszych należały: szkoła [[
Eponimiczni założyciele szkół nie byli w istocie autorami całości przypisywanej im doktryny. Proces „tworzenia autorytetu” był dziełem następnych pokoleń, które przypisywały wybranemu uczonemu zarówno własne osiągnięcia, jak i to, co zaczerpnęli oni od swoich poprzedników. Proces ten widoczny jest najbardziej w przypadku szkoły hanbalickiej, której eponimiczny założyciel nie stworzył w ogóle teorii prawnej<ref>W. Hallaq, ''Authority, Continuity and Change in Islamic Law'', Cambridge University Press, Cambridge 2001, str. 24-56</ref>.
Linia 49:
Liczbę legislacyjnych wersetów koranicznych prawnicy muzułmańscy szacują na około 500, niemożnością by więc było, by określały one postępowanie człowieka we wszystkich możliwych sytuacjach. Koraniczna legislacja jest jednak nie tylko niepełna, lecz także wybiórcza. Niektóre kwestie - jak np. prawo spadkowe - zostały w nim potraktowane dość szczegółowo, podczas gdy inne aspekty życia nie zostały wcale poruszone. Co więcej, w wielu przypadkach, choć w ogólnych zarysach intencja prawodawcy jest zrozumiała, problematyczne staje się sformułowanie konkretnego przepisu prawnego - zdecydowanie czy dany czyn należy uznać za niezalecany czy też zakazany, jaka konkretnie sankcja powinna obowiązywać za złamanie danego prawa etc. W niektórych przypadkach do tej samej kwestii mogą odnosić się dwa (lub więcej) wersety koraniczne, sprzeczne ze sobą.
Wszystkie te problemy spowodowały konieczność ustalenia zasad interpretacji Koranu. Już w II w. [[hidżra|hidżry]] zaczęły powstawać zalążki teorii abrogacji, mówiącej o tym, który werset przeważa w przypadku sprzeczności w Koranie. Zaczęto badać chronologię powstawania sur (Koran spisany został na podstawie zapamiętanych przez [[sahaba|Towarzyszy]] fragmentów i ułożony w kolejności od najdłużej [[
=== Sunna Proroka ===
Linia 86:
{{ka}}
[[Kategoria:Islam]]
| |||