Stanisław Kostka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
"organizacji " na " stowarzyszenia"
RadLes (dyskusja | edycje)
drobne techniczne
Linia 93:
 
== Źródła historyczne ==
Pierwszą [[Genealogia|genealogię]] rodu Kostków napisał jego brat [[Paweł Kostka]]{{u|b}}, ale nie dochowała się ona do naszych czasów{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=143}}. Ze źródła tego korzystali jego następni biografowie{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=143}}. Jezuita o. Andrzej Duryewski SJ wydał w 1702 w [[Kraków|Krakowie]] historię rodziny Kostków oraz rodzin z nimi spokrewnionymi w dziele zatytułowanym ''Pamiątka niezeszła Ivz zeszłego domv, Iasnie Wielmoznych Panow na Rostkowie i Sztembergv Kostkow. ábo o niéktorych, z-tej fámiliey, płci oboiey, Zacnych Lvdziach Memoryał Krotki''{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=143}}. Bardzo ważnym dokumentem źródłowym są akta procesu [[Kanonizacja|kanonizacyjnego]] z 1630: {{W języku|la|Acta canonisationis Beati Stanislai Kostka in Polonia 1606–1645. Processus remissiorialis Cracoviensis an. 1630}}{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=145}}. Ponadto naoczny świadek jego życia w [[Nowicjat|nowicjacie]] rzymskim, [[Stanisław Warszewicki]] napisał jego życiorys w dziele zatytułowanym {{W języku|la|Vita Stanislai Kostka nobillissimi iuvenis qui in Societate Jesu ingressus brevi in aedem sancte migravit ad Dominum}}.
 
== Życiorys ==
=== Lata dzieciństwa ===
Stanisław Kostka urodził się w drugiej połowie 1550{{u|d}}, najprawdopodobniej 28 października{{r|H}}{{odn|Badeni|1911|s=7}}, w średnio zamożnej, wielodzietnej (troje braci: Paweł, Wojciech i Mikołaj oraz dwie siostry, z której znamy imię jednej z nich: Anna{{r|A|B}}), rodzinie szlacheckiej [[Dąbrowa (herb szlachecki)|herbu Dąbrowa]], od ojca [[Jan Kostka (kasztelan zakroczymski)|Jana]] – [[kasztelan]]a [[zakroczym]]skiego{{u|a}}, który był synem Nawoja Kostki i matki Małgorzaty, córki Pawła Kryski [[Prawdzic (herb szlachecki)|herbu Prawdzic]], który był dziedzicem w [[Drobin]]ie{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=144–145}}{{r|H}}. Protoplastą jego rodu był dziedzic Nawoj z Rostkowa, którego wymieniają dokumenty źródłowe już w XV wieku{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=143}}. Otrzymał on przezwisko Kostka, z powodu oryginalnego wyglądu jego prawego policzka i niewielkiej „kostki” znajdującej na jego płacie{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=143}}. Przyjął on następnie nazwisko Kostka, które przyjęli również jego synowie, a przodkowie Stanisława Kostki, a mianowicie Jan (jego pradziadek) i Jakub{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=143}}.
 
{{Osobny artykuł|Kostka (kaszubska rodzina szlachecka)}}
 
Wychowywany był a atmosferze religijnej, o czym zaświadczyli świadkowie późniejszego procesu kanonizacyjnego stwierdzając{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=145}}:
{{cytat|''Stanisław z Jana Kostki i Małgorzaty Kryskiej katolickich i pobożnych rodziców urodzony, pobożnie i religijnie był też wychowany''.}}
Podobne świadectwo o atmosferze rodzinnego domu wydał jego brat Paweł Kostka mówiąc{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=145}}:
{{cytat|''Rodzice wychowali nas po katolicku, pouczając o dogmatach katolickich. Nie przyzwyczajali nas do przyjemności, postępując z nami surowo. Zaprawiali nas do modlitwy, uczciwości. Wszyscy nas upominali i brali udział w naszym wychowaniu (...) Wszystkich czciliśmy i przez wszystkich byliśmy kochani''.}}
 
Tuż po urodzeniu, w ostatnich dniach października 1550{{odn|Badeni|1911|s=7}} został ochrzczony w [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przasnyszu|kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przasnyszu]] przez [[wikariusz]]a ks. Huberta Macieja Komorowskiego, a jego [[Rodzice chrzestni|ojcem chrzestnym]] był Andrzej Radzanowski{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=145–146}}{{u|c}}. Duży wpływ na ukształtowanie jego postawy moralnej i religijnej wywarła matka, która była jego pierwszą nauczycielką podstawowych prawd wiary i prawdopodobnie od niej nauczył się pierwszych modlitw i zasad religijności{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=146}}. Istnieje przypuszczenie, że w dzieciństwie (do 12 roku życia) mógł pobierać również naukę od [[kapelan]]a, przydzielonego do nauki dzieci, który w pierwszej połowie [[XVI wiek]]u był najprawdopodobniej przy ich prywatnej kaplicy przy kościele w Przasnyszu i Rostkowie{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=147}}. Niestety nie jest to należycie udokumentowane, jak również nieznane są bliższe personalia tego kapelana. Pewnym jest natomiast, że od 12 do 14 roku życia jego nauczycielem był [[Jan Biliński]], który znacznie poszerzył jego wiedzę religijną, być może nawet uwrażliwił na znaczenie [[Maria z Nazaretu|Maryi]] w jego życiu, bowiem tak to zaświadczył{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=146–147}}:
{{cytat|''Stanisław od dzieciństwa czcił Maryję i po Bogu wszystkie swoje myśli i uczucia kierował ku Matce Bożej''.}}
 
=== Wybór drogi zakonnej (nowicjat) ===
W tych czasach (druga połowa XVI wieku) dzieci rodzin szlacheckich często wysyłano na dalsze kształcenie za granicę do uznanych wówczas uczelni prowadzonych często przez osoby [[Życie konsekrowane|konsekrowane]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=147–148}}. Tak było również ze Stanisławem Kostką, kiedy jego rodzice zdecydowali się, aby dalej kształcił się w Collegium Nobilium w Wiedniu, które prowadzili [[jezuici]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. Dostanie się na tę uczelnię nie było łatwe, a wsparcia udzielił mu kard. [[Stanisław Hozjusz]] oraz krewny Piotr Kostka ze Sztemberku (dzisiejszy [[Stążki (powiat sztumski)|Stążków]]){{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. Wraz z bratem Pawłem, Stanisław Kostka wyruszył mniej więcej w połowie lipca 1564, udając się drogą prowadzącą prawdopodobnie przez [[Kraków]], [[Oświęcim]], [[Opawa|Opawę]] i [[Ołomuniec]] do [[Wiedeń|Wiednia]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. 26 lipca 1564 obaj bracia przybyli do Wiednia, gdzie zostali umieszczeni w [[Konwikt|Konwikcie]] (bursie), przeznaczonym dla chłopców szlacheckiego pochodzenia{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. Stanisław Kostka z uwagi na solidne przygotowanie przez Jana Bilińskiego (gramatyka łacińska i grecka) został przyjęty od razu na trzeci rok gramatyki, czyniąc stałe postępy w dalszej nauce, stając się wzorem pracowitego i sumiennego ucznia{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}. Na uczelni tej studiowali m.in. późniejsi prymasi Polski [[Jan Tarnowski (prymas Polski)|Jan Tarnowski]] czy [[Bernard Maciejowski]] oraz [[Mikołaj Lasocki]], późniejszy biskup{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. W Konwikcie prowadzonym zwykle przez wyznaczonego przełożonego obowiązywał regulamin oraz przyjęty system wychowawczy, który wymagał od kandydata posłuszeństwa w zdobywaniu nauki, wyrobienia obyczajów i pobożności{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. Regulamin ten przewidywał modlitwę poranną i wieczorną, uczestnictwo w codziennej [[Msza|mszy świętej]], wysłuchanie cotygodniowej konferencji ascetycznej i raz w miesiącu przystępowanie do sakramentów świętych{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. W Konwikcie tym Kostkowie przebywali osiem miesięcy, bowiem w 1565 cesarz [[Maksymilian II Habsburg]] wymówił jezuitom użytkowanie tego domu, co spowodowało rozproszenie kandydatów{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=148}}. Kostkowie zamieszkali wówczas na prywatnej stancji w domu luteranina Kimberkera przy placu Kiermark w Wiedniu (obecnie róg ulic Kurrentgasse i Steindlgasse){{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}{{r|G}}.
 
Początkowo miał trudności w nauce, ale dzięki pilności i pracowitości stał się wkrótce jednym z najlepszych uczniów{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}. Jego metoda nauki polegała na robieniu skrupulatnych notatek oraz późniejszym studiowaniu i przemyśleniu tych zapisków{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}. Szczególne uzdolnienia miał do nauki języków obcych. Poza [[Łacina|łaciną]], [[Język grecki|greką]] i [[Język hebrajski|językiem hebrajskim]] uczył się również [[Język niemiecki|języka niemieckiego]] i [[Język włoski|włoskiego]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}. Odnaleziono pisaną przez niego książeczkę zatytułowaną {{W języku|la|Liber ellegantiarum scriptus per me Stanislaum Kostka sub M. Alberto Theobulico}}, w której zapisał subtelne wyrażenia łacińskie i zasady poprawnej pisowni łacińskiej{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}. Jego szkolny kolega Wawrzyniec Pacifici z [[Frankonia|Frankonii]], w późniejszym zeznaniu złożonym przed nuncjuszem papieskim stwierdził{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=163}}{{odn|Badeni|1911|s=39}}:
{{cytat|''Stanisław nie miał jeszcze żadnego zarostu, twarzy był pełnej, białoróżowej, wejrzenia przyjemnego; oczami swemi wesołymi, ale na których zawsze ślady łez było widać, każdego co nań spoglądał, poruszać musiał do litości... W rozmowie był skromny, wesoły i uprzejmy, chętnie przestawał z osobami prostemi''.}}
Historyk Towarzystwa Jezusowego, o. Franciszek Sacchini SJ, natomiast tak scharakteryzował jego wygląd zewnętrzny{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=162–163}}:
{{cytat|''Postać Stanisława była średniej wysokości i słusznych wymiarów, łączyła w sobie dostojność i piękno zewnętrzne (...) Cerę miał śnieżnobiałą z lekko narzuconym na policzki rumieńcem, włosy nieco spłowiałe, kształt twarzy raczej okrągły, twarz pełna wdzięku, oczy jasne, niebieskie, błyszczące, wilgotne, niekiedy przepełnione łzami z powodu miłości i świętości serca.''}}
[[Plik:St. Stanislaus Kostka.JPG|mały|240px|Figura św. Stanisława Kostki z [[Jezus Chrystus|Dzieciątkiem Jezus]] na ręku]]
Na początku grudnia 1565 podupadł na zdrowiu i poważnie zachorował{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149}}. Większość biografów dopatruje się przyczyn jego choroby w trudnych warunkach bytowych (niskie temperatury otoczenia) i surowym życiu (modlitwy, czuwania nocne, posty, umartwienia) prawdopodobnie powodującym przeziębienie, być może np. [[Grypa|grypę]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=149–150}}. Chory – co stwierdzili lekarze – miał wysoką temperaturę i stan jego zdrowia początkowo szybko się pogarszał, istniało nawet przypuszczenie, że choroba może być śmiertelna{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150}}. Po kilkunastu dniach powoli zaczął powracać do zdrowia{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150}}. Podczas tej choroby miał widzenie, podczas którego objawiła mu się [[Barbara z Nikomedii|św. Barbara]] (patronka dobrej śmierci), która w asyście dwóch aniołów przyniosła mu [[Hostia|Komunię świętą]]{{odn|Badeni|1911|s=50}}. Przyjacielowi swojemu Stanisławowi Warszewickiemu, powiedział wówczas, że wyzdrowienie zawdzięcza prośbie o wstawiennictwo Matki Bożej, która objawiła mu się w następnym widzeniu trzymająca [[Jezus Chrystus|Dzieciątko Jezus]], które złożyła na wyciągnięte jego ręce{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150}}. Otrzymał wówczas polecenie od Matki Bożej by wstąpić do zakonu jezuitów{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150}}.
 
Pod wpływem tego polecenia podjął decyzję poświęcenia swojego życia w zakonie jezuitów{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150}}. Decyzję tę wyjawił swojemu spowiednikowi o. Mikołajowi Donio SJ, który skierował go do ojca prowincjała Wawrzyńca Maggiusza SJ, a ten z kolei uzależnił przyjęcie do jezuitów Stanisława Kostki od zgody rodziców{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150}}. Ojciec Franciszek Antonio SJ dając mu list polecający podsunął mu wówczas pomysł by udał do [[Augsburg]]a, do prowincjała Górnych Niemiec o. [[Piotr Kanizjusz|Piotra Kanizjusza]] SJ, późniejszego świętego, z prośbą o przyjęcie do jezuitów, a gdyby on nie wyraził zgody, by udał się bezpośrednio do [[Generał (zakon)|generała zakonu]] o. [[Franciszek Borgiasz|Franciszka Borgiasza]] SJ, późniejszego świętego, do [[Rzym]]u{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=150–151}}.
 
10 sierpnia 1567, po sprzeczce ze swoim bratem Pawłem, napisał list wyjaśniający motywy opuszczenia Wiednia, po czym udał się pieszo w drogę{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=151}}. Po odkryciu jego ucieczki wyruszyła pogoń jego brata Pawła i Jana Bilińskiego, ale nie zdołali oni go odnaleźć, ponieważ wyruszył on w drogę, nie do Rzymu (jak przypuszczali) ale na północny zachód do Augsburga{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=152–153}}. Przypuszcza się, że średnio przebywał codziennie około 45 km, a miejscami postojowymi mogły być domy jezuitów w: [[Altötting]]-[[Ebersberg (Bawaria)|Ebersberg]], [[Monachium]] i [[Landsberg am Lech|Landsbergu]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=153}}. Po przejściu ponad 600 km dotarł do Augsburga, ale nie zastał przebywającego wówczas na wizytacji domu zakonnego w Dylindze o. Piotra Kanizjusza{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=153}}. Udał się więc do Dylingi (około 30 km od Augsburga) i w połowie września 1567 doszło do ich spotkania, w wyniku którego został na okres trzech tygodni skierowany do kolegium św. Hieronima, pełniąc posługę [[kelner]]a{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=153–154}}. 18 września o. Kanizjusz wysłał list do generała o. Borgiasza w którym m.in. napisał{{odn|Badeni|1911|s=77–78}}:
{{cytat|''Otrzymałem, pisze, list Wielebności Waszej z 23 sierpnia, w którym oznajmiasz mi, że mogę posłać do Rzymu brata Jakóba Lewantego, genuańczyka. Przyjdzie tam zatem wkrótce z magistrem Fabrycym Reynerem, a do tych dwóch, być może, że przyłączę Stanisława, dobrego i zacnego polskiego młodzieniaszka, który pragnie poświęcić się naszemu powołaniu, nawet wbrew woli rodziców''.}}
[[Plik:Traunkirchen Kirche Gobelin 2 Stanislas.jpg|mały|240px|Święty Stanisław Kostka pielgrzymujący do [[Rzym]]u]]
W trójkę młodzieńcy opuścili Dylingę pod koniec września 1567, docierając 25 października tegoż roku do Rzymu{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=154}}. Przypuszczalnie droga ich wiodła przez [[Brenner (Tyrol Południowy)|Brenner]], [[Bolzano]], [[Trydent]], [[Padwa|Padwę]], [[Ferrara|Ferrarę]], [[Bolonia|Bolonię]], [[Florencja|Florencję]], [[Siena|Sienę]], [[Perugia|Perugię]], [[Arezzo]] i [[Terni]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=154}}.
 
Po przybyciu do Rzymu został on przyjęty 28 października 1567 jako kandydat do zakonu jezuitów i zamieszkał w Domu Profesów rozpoczynając dwuletni okres nowicjatu{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=154}}. Jego późniejszy przyjaciel Stefan Augusti podał opis jego postaci po przybyciu do Rzymu stwierdzając{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=155}}:
{{cytat|''Był ubogo ubrany i bardzo zmęczony. (...) Koniecznością wydawało się otoczyć go szczególną opieką, zanim rozpoczął normalne życie nowicjackie''.}}
 
W Domu Profesów przebywał do końca grudnia 1567, po czym przeniesiono go do innego domu jezuitów, a mianowicie do [[Papieski Uniwersytet Gregoriański|Kolegium Rzymskiego]], gdzie przeszedł kolejny etap nowicjatu tzw. ''trzydziestodniową próbę''{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=155}}. Następnie w okresie od lutego do marca 1568 przeniesiono go na [[Kwirynał|wzgórze Kwirynalskie]], do Domu Nowicjackiego św. Andrzeja{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=155}}. Nowicjat w Rzymie rozpoczął od rekolekcji, podczas których odbył spowiedź generalną całego swojego życia u o. Ruiza SJ{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=155–156}}. Wychowaniem nowicjuszy kierował [[Mistrz nowicjatu|mistrz (magister) nowicjatu]], którymi byli kolejno: o. Rafał Rieria SJ, o. Toledo SJ, o. Ruiz SJ, o. Fatio SJ{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=156}}. Podczas nowicjatu odprawiano: [[ćwiczenia duchowne]], ze szczególnym podkreśleniem modlitwy (jednogodzinnym rozmyślaniu metodą ignacjańską), dwukrotny w ciągu dnia [[rachunek sumienia]] (po południu i wieczorem) oraz czytania duchowne{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=156}}. Bardzo często tematem jego rozmyślań była [[Pasja|Męka Pańska]], natomiast podczas czytań duchownych posiłkował się czytaniem żywotów świętych oraz m.in. lekturą książeczki „O naśladowaniu Chrystusa”{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=156}}. Obserwatorzy jego życia zauważyli, że posługiwał się praktykami umartwienia, poprzez np. liczne okresy postów (przed przyjęciem Komunii świętej), biczowanie ciała (za zgodą przełożonych) czy też sypianie na podłodze{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=156}}. Pochlebną opinię o jego życiu nowicjusza wystawił mistrz nowicjatu, stwierdzając{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=157}}:
{{cytat|''Brak słów na wyrażenie wzniosłości jego cnót i drogocennych przykładów, którymi odznaczał się jego żywot. Był dla wszystkich wzorem i zwierciadłem doskonałości zakonnej. Niezwykle pokorny, pełen wzgardy względem zaszczytów świata, skromności przedziwnej, w posłuszeństwie dokładny, bez żadnego sprzeciwu względem rozkazów, bez oporu i wahania tak wykonywał otrzymane zlecenia, jak gdyby wyszły z ust samego Boga... Słodki względem innych, twardy i surowy był względem siebie... Ciało trapił ostrymi pokutami. Życie jego było życiem doskonałego zakonnika, jakiego obraz kreślił nam ojciec nasz św. Ignacy w swych konstytucjach. Wszystkie czyny jego były zgodne z regułą. Był tak ściśle zjednoczony z Bogiem, że całe godziny spędzał na modlitwie bez żadnego roztargnienia''.}}
W pierwszych miesiącach 1568 (najprawdopodobniej w marcu lub kwietniu) złożył [[śluby zakonne]]{{r|A}}.
Linia 135:
=== Ostatni miesiąc życia ===
[[Plik:SStanislausKostka01.jpg|mały|240px|[[Grobowiec]] w kaplicy św. Stanisława Kostki przy [[Kościół św. Andrzeja na Kwirynale|kościele św. Andrzeja na Kwirynale w Rzymie]]]]
1 sierpnia 1568 naukę dla nowicjuszy w Domu Nowicjackim św. Andrzeja wygłosił przebywający w Rzymie o. Kanizjusz, a tematem jego rozważań była niespodziewana śmierć{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=158}}. Tego samego dnia wieczorem podczas czasu [[Rekreacja|rekreacji]] Stanisław Kostka zwierzył się swojemu przyjacielowi Stefanowi Augusti, iż ma przeczucie, że właśnie ten miesiąc okaże się ostatnim w jego życiu, traktując rozważanie o. Kanizjusza jako ostrzeżenie dla siebie{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=158–159}}. Cztery dni później idąc z o. Emanuelem Saa SJ do [[Bazylika Matki Bożej Większej|bazyliki Santa Maria Maggiore]], Stanisław Kostka powiedział, że w tym miesiącu umrze{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}. Przyjętym zwyczajem w nowicjacie było comiesięczne losowanie jakiegoś świętego patrona nowicjusza na dany miesiąc{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}. Stanisław Kostka wylosował wówczas [[Wawrzyniec z Rzymu|św. Wawrzyńca]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}. W patronalnym dniu tego świętego (10 sierpnia) wieczorem poczuł się źle, a po stwierdzeniu [[Gorączka|gorączki]] położono go do łóżka{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}. 14 lutego 1606 jego kolega, nowicjusz Pelecius, złożył jako naoczny świadek tego zdarzenia zeznanie, w którym stwierdził{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}:
{{cytat|''Stanisław kładąc się do łóżka uczynił znak krzyża i powiedział: „Jeśli spodoba się Bogu, bym z tego łóżka nie wstał, niech się dzieje jego wola”''.}}
Przez pierwsze trzy dni choroby sądzono, że nie jest ona groźna, a sprowadzony lekarz stwierdził, że jest to najprawdopodobniej chwilowe niedomaganie organizmu{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}. 14 sierpnia chorego opanowała jednak wysoka gorączka, poczuł bezwładność, pojawiły się mdłości, zimny pot na czole, dreszcze, a z ust poczęła sączyć się krew{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159}}. Poprosił on wówczas by położono go na podłodze, na której usłano prześcieradło, odbył [[Sakrament pokuty i pojednania|sakrament pokuty]], przyjął Komunię świętą, a następnie o. Fatio udzielił mu sakramentu [[Namaszczenie chorych|namaszczenia chorych]], po którym ponownie odbył krótką spowiedź{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=159–160}}. Zmarł 15 sierpnia 1568, po północy, najprawdopodobniej około godziny 3:00, trzymając [[krucyfiks]] i [[Gromnica|gromnicę]] w rękach z modlitwą na ustach wobec klęczących o. Fatio i Stanisława Warszewickiego{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=160–161}}. Nieznane pozostały przyczyny jego krótkiej choroby. Powstały różne domysły i przypuszczenia co do tych przyczyn. Być może była to np. [[Gruźlica człowieka|gruźlica]], o czym może świadczyć sącząca się krew z jego ust{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=161–162}}, być może [[malaria]]{{r|F}}. Ojciec Majkowski wysnuł nawet hipotezę, twierdząc, że przyczyną jego śmierci była siła miłości, która łączyła się ściśle z udziałem [[Somatyczny układ nerwowy|czynników somatycznych]] w jego religijnych przeżyciach i że osłabienie serca nastąpiło wskutek gorączki z powodu religijnej miłości, przechodzącej siły organizmu{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=161}}. Został pochowany początkowo we wspólnym grobie pod [[Kościół św. Andrzeja na Kwirynale|kościołem św. Andrzeja w Rzymie na Kwirynale]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}.
 
== Duchowość ==
Duży wpływ na jego rozwój bogatego życia duchowego wywarła atmosfera domu rodzinnego, pielęgnowanego przez religijnych i troszczących się o tę religijność rodziców. Akta procesu kanonizacyjnego tak charakteryzują jego pierwsze lata okresu dzieciństwa z Rostkowa{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=168}}:
{{cytat|''Od dzieciństwa wiele znaków przyszłej dobroci wykazywał. Niektórych błogosławieństw i cnót początki pokazując. Między innymi świeciły w nim wrodzona pokora, modlitwy, gorącość i chęć do rzeczy duchowych, że od najmniejszej rozpusty i lekkomyślności dziecinnej wstrzymywał się i nic płochliwego nie czynił i dlatego przy dworze ojczystym wszyscy go szanowali''.}}
 
Jego duchowość można scharakteryzować jako ideał religijno-[[Ascetyzm|ascetyczny]] noszący ślady szkoły ignacjańskiej{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=171}}. Jest on chrystologiczny, eucharystyczny i głęboko maryjny, potęgujący jego stałe i systematyczne postępy{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=171}}. Powiernik jego sumienia o. Fatio tak wspomina jego okres wiedeński{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=169}}:
{{cytat|''Wśród wszystkich swoich kolegów wyróżniał się pobożnością, skromnością, uczęszczaniem do sakramentów świętych, umartwieniem, nabożeństwem do Matki Bożej i gorliwością w służeniu do mszy świętej''.}}
Współmieszkańcy Konwiktu wiedeńskiego często obserwowali, jak Stanisław, podczas gdy wszyscy oddawali się rekreacji, to on szedł do kościoła i tam długo się modlił przed [[Adoracja Najświętszego Sakramentu|Najświętszym Sakramentem]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=169}}. Była to jego stała praktyka, a ponadto modlił się również nocą, wymykając się ukradkiem do pobliskiego kościoła{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=169}}. Z reguły klęczał z rękami złożonymi na piersiach, ze spuszczonymi oczyma, zdarzało się również, że leżał krzyżem na podłodze kościoła{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=169}}.
W tym okresie wyrobił w sobie praktykę pasyjną, a mianowicie rozważań [[Pasja|Męki Pańskiej]], opartych na [[Ćwiczenia duchowne|ćwiczeniach ignacjańskich]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=169}}. Ponadto w jego duchowości dużą rolę odgrywało umiłowanie [[Maria z Nazaretu|Matki Bożej]], pielęgnowane od dzieciństwa, zaszczepione prawdopodobnie od pobożnej matki, która uwrażliwiła go na praktyki modlitewne kierowane za jej wstawiennictwem{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=169–170}}. W Wiedniu wstąpił w szeregi [[Sodalicja Mariańska|Sodalicji Mariańskiej]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=170}}. Ponadto wiadomo, że posiadał hebanowy [[różaniec]], pielęgnując ten rodzaj modlitwy{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=170}}. Był również członkiem Eucharystycznej Kongregacji św. Barbary, a nawet pełnił obowiązki jej prezesa{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=170}}. Jego stałą praktyką było codzienne aktywne uczestniczenie we mszy świętej, na której przyjmował Komunię świętą{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=170}}. O ile było to możliwe wysłuchiwał nawet kilku mszy świętych{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=170}}.
 
Prowadził ascetyczny tryb życia, polegający na dobrowolnym wyrzeczeniu się i ograniczeniu swoich potrzeb do minimum{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=171}}. W ascezie ignacjańskiej dużą rolę odgrywa cnota posłuszeństwa, pokory i czystości{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=171}}. Stałe postępy duchowe osiągnął przy zaangażowaniu i współpracy z [[Łaska|łaską bożą]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=171}}.
 
== Proces beatyfikacji i kanonizacji ==
Generał zakonu jezuitów [[Franciszek Borgiasz]] SJ znając jego życie oraz okoliczności powiadomił tuż po jego śmierci wszystkie prowincje, mając na uwadze jego świątobliwość oraz dając początek czci oddawanej jemu w całym zakonie{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}. Spowiednik Stanisława o. Fatio SJ wypowiedział wówczas taką opinię o nim{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}:
{{cytat|''Mamy nadzieję, że nadejdzie dzień, w którym ujrzymy go wpisanego w poczet świętych, czczonych przez Kościół, jak to przebieg żywota zdaje się stwierdzać''.}}
Już w 1580 wyryto na blasze i wykuto jego obraz z tytułem ''błogosławiony''{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}. Wszystkie te okoliczności oraz kult oddawany po jego śmierci były powodem wszczęcia przez jezuitów postępowania w celu wyniesienia go na ołtarze{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}. Dzięki tym staraniom 14 sierpnia 1606 papież [[Paweł V]] wydał ustną zgodę na jego publiczną cześć w Kościele, co oznaczało jego [[Beatyfikacja|beatyfikację]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}. Następnego dnia została odprawiona uroczysta msza święta na jego cześć wraz z ukazaniem jego wizerunku{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=172}}. Był to pierwszy błogosławiony jezuita w historii Kościoła{{r|A}}.
 
Tuż po beatyfikacji rozszerzył się jego kult, szczególnie w Polsce{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=173}}. W [[Diecezja płocka|diecezji płockiej]], w [[Pułtusk]]u, w 1606 wybudowano wówczas drewnianą [[Kaplica|kaplicę]] ku jego czci, a następnie pod koniec [[XVII wiek]]u postawiono pierwszy kościół w Polsce pod jego wezwaniem{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=173}}. Powstały liczne wizerunki z jego podobizną oraz figury, fundowane przeważnie do kościołów lub kaplic.
 
Wkrótce poczyniono starania o jego kanonizację, które zakończyły się powodzeniem{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=173}}. 31 grudnia 1726 papież [[Benedykt XIII (papież)|Benedykt XIII]] po rozważeniu propozycji jego kanonizacji wydał bullę kanonizacyjną {{W języku|la|Cum Christi voce}}, ogłaszającą go świętym wraz z [[Alojzy Gonzaga|Alojzym Gonzagą]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=173}}{{r|A}}. Uroczystości pokanonizacyjne odbyły się w Polsce w dniach 16–24 listopada 1727 w Pułtusku pod przewodnictwem bp. [[Andrzej Stanisław Załuski|Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego]] przy licznym udziale duchowieństwa i wiernych oraz wystawieniu cudownego obrazu przedstawiającego św. Stanisława stojącego przed Maryją z Dzieciątkiem z końca XVII wieku, z [[Kacice (województwo mazowieckie)|Kacic]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=174}}.
 
== Relikwie ==
Linia 174:
8 stycznia 1674 papież [[Klemens X]] ogłosił go szczególnym patronem Polski i [[Litwa|Litwy]]{{odn|Badeni|1911|s=206}}. W XVIII wieku był najbardziej znanym i czczonym na świecie polskim świętym<ref name=G>{{Cytuj stronę | url =https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stanislaw-kostka-h-dabrowa-swiety-wiesz | tytuł =STANISŁAW KOSTKA H. DĄBROWA. 1550 - 1568-08-14| autor =Andrzej Paweł Bieś | data = | praca =Internetowy Polski Słownik Biograficzny | opublikowany =ipsb.nina.gov.pl | strony = | język = | data dostępu =2019-03-20 | archiwum = | zarchiwizowano =}}</ref>.
 
Szczególną cześć odbiera święty przede wszystkim na [[Mazowsze|Mazowszu]], gdzie znajduje się wiele kościołów pod jego wezwaniem, które są również w posiadaniu części jego relikwii{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=179}}. 28 sierpnia 1926 uroczyście przeniesiono fragment jego relikwii z Pułtuska do Rostkowa{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=174}}. Miejscem jego szczególnej czci jest [[Jarosław (województwo podkarpackie)|Jarosław]], do której rozszerzenia przyczyniła się zwłaszcza jego krewna ksieni benedyktynek Anna Kostkówna{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=175}}. Również szczególną cześć odbiera on w Rostkowie, gdzie wybudowano w 1744 specjalną kaplicę, a następnie w 1900 drugi w Polsce kościół jemu poświęcony oraz w Przasnyszu{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=175}}. W 1904 ks. Franciszek Kuligowski ułożył specjalną [[Nowenna|nowennę]] ku jego czci, a w 1911 bp [[Antoni Julian Nowowiejski]] wydał książeczkę ''Z Jezusem'', ze specjalnie ułożoną [[Litania|litanią]] oraz okolicznościowymi modlitwami jemu poświęconymi{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=176}}. Kult świętego szerzyło na początku XX wieku [[Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży|Zjednoczenie Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej]], które obrało go swoim patronem{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=176}}. W 1919 powołano Związek Stowarzyszeń Młodzieży Płockiej, pod patronatem św. Stanisława Kostki{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=176}}. Ks. Jan Wiśniewski napisał w 1921 ku jego czci specjalny utwór sceniczny w czerech aktach zatytułowany ''Św. Stanisław Kostka''{{odn|Wiśniewski|1921}}. Papież św. [[Jan XXIII]] uznał go w 1962 za szczególnego patrona młodzieży polskiej{{r|A}}. W 1967 papież św. [[Paweł VI]] wydał [[brewe]] ogłaszające go obok [[Stanisław ze Szczepanowa|św. Stanisława Szczepanowskiego]], głównym patronem [[Diecezja płocka|diecezji płockiej]]{{odn|Bar, Bońkowski|1987|s=177–178}}. Ponadto jest on patronem m.in. [[Archidiecezja łódzka|archidiecezji łódzkiej]] i [[Archidiecezja warszawska|warszawskiej]], a także [[Gniezno|Gniezna]], [[Lublin]]a, [[Lwów|Lwowa]], [[Poznań|Poznania]] i [[Warszawa|Warszawy]]{{r|A}}. Oręduje także za studentami i nowicjuszami jezuickimi{{r|A}}. Jego pokój w dawnym nowicjacie rzymskim został zamieniony po jego śmierci na kaplicę, z ekspozycją pozostawionych po nim pamiątek{{r|F}}. Pierre Le Gros Młodszy wykonał w tym pokoju jego nagrobek, rzeźbę w białym [[marmur]]ze, [[Polichromia|polichromowanym]]. Święty leży śpiący na łożu śmierci. Na ścianie umieszczono obraz Matki Bożej, która spuszcza na niego z nieba [[Róża|róże]]. Pod obrazem wyryto wiersz, napisany przez poetę [[Cyprian Kamil Norwid|Cypriana Kamila Norwida]]. Do grobu i pokoju tego pielgrzymowali m.in. papieże, 13 listopada 1962 – św. Jan XXIII czy 13 listopada 1988 – św. [[Jan Paweł II]]{{r|D}}.
 
Św. Stanisław Kostka stał się patronem wielu placówek oświatowych, m.in.: Liceum Jezuitów w [[Kraków|Krakowie]]{{r|P}}, [[XXI Liceum Ogólnokształcące im. św. Stanisława Kostki w Lublinie|XXI Liceum Ogólnokształcącego w Lublinie]], Zespołu Szkół Katolickich Diecezji Kieleckiej w [[Kielce|Kielcach]]{{r|I}}, Zespołu Szkół Katolickich w [[Zielona Góra|Zielonej Górze]]{{r|J}}, Zespołu Szkół Jezuitów w [[Gdynia|Gdyni]]{{r|K}}, [[Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. św. Stanisława Kostki w Płocku|Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego w Płocku]], Kolegium i Liceum Ogólnokształcącego Niepublicznego w [[Warszawa|Warszawie]]{{r|AF}} czy Zespołu Szkół Publicznych w [[Ostrów Mazowiecka|Komorowie]]{{r|L}}, m.in. gimnazjów w: [[Jednorożec (województwo mazowieckie)|Jednorożcu]]{{r|AB}}, [[Przysucha|Przysusze]]{{r|N}} czy [[Szczecin]]ie{{r|AC}}, oraz szkół podstawowych m.in. w: [[Częstochowa|Częstochowie]] (nr 10){{r|U}}, [[Jazgarka|Jazgarce]]{{r|Z}}, [[Leśnica (powiat tatrzański)|Leśnicy]]{{r|M3}}, [[Maruszyna|Maruszynie Górnej]]{{r|X}}, [[Maćkowice|Maćkowicach]]{{r|O}}, [[Moszczenica (powiat piotrkowski)|Moszczenicy]]{{r|V}}, [[Nowa Wieś Szlachecka|Nowej Wsi Szlacheckiej]]{{r|R}}, [[Poznań|Poznaniu]]{{r|M}}, [[Rostkowo (powiat przasnyski)|Rostkowie]]{{r|Y}}, [[Rybnik]]u (nr 3){{r|S}}, [[Stare Gralewo|Starym Gralewie]]{{r|AA}}, [[Trzeboś|Trzebosi]] (nr 2){{r|W}} czy [[Wola Wierzbowska|Woli Wierzbowskiej]]{{r|T}}.
Linia 286:
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | autor =O. Jan Badeni SJ | tytuł =Św. Stanisław Kostka | url =https://polona.pl/item/sw-stanislaw-kostka,ODQ5MTM5Njg/6/#info:metadata | wydanie =4 | wydawca =Nakł. Wydawnictwa Księży Jezuitów | miejsce =Kraków | data =1911 | strony = | tom = | tytuł tomu = | część = | tytuł części = | seria = | isbn = | oclc =69473920 | lccn = | doi = | cytat = | język =}}
* {{Cytuj książkę | autor =O. Joachim Roman Bar OFMConv., ks. Stanisław Bońkowski | tytuł =Święty Stanisław KostkaPolscy święci| urlinni = |red. wydanieJoachim =Roman Bar| wydawca = Akademia Teologii Katolickiej | miejsce =Warszawa Warszawa| datarok =1987 1987| strony = 143–185| tomrozdział =8Święty Stanisław Kostka| tytułnazwisko tomur = Bońkowski| częśćimię = | tytuł częścir = Stanisław| seria =Polscy święci | isbntom = 8| oclc =69594453 | lccnodn = | doi = | cytat = | język =tak}}
* {{Cytuj książkę | autor =Andrzej Duryewski | tytuł =Pamiątka niezeszła Ivz zeszłego domv, Iasnie Wielmoznych Panow na Rostkowie i Sztembergv Kostkow. ábo o niéktorych, z-tej fámiliey, płci oboiey, Zacnych Lvdziach Memoryał Krotki | url =https://polona.pl/item/pamiatka-niezeszla-ivz-zeszlego-domv-iasnie-wielmoznych-panow-na-rostkowie-i-sztembergv,Njg0MTIwMTU/ | wydanie = | wydawca =W-Drukarni Mikolaia Alexandra Schedla | miejsce =Kraków | data =1702 | strony = | tom = | tytuł tomu = | część = | tytuł części = | seria = | isbn = | oclc =804015272 | lccn = | doi = | cytat = | język =}}
* {{Cytuj pismo | nazwisko =Mossakowska | imię =Monika | tytuł =Mazowiecki kult świętego Stanisława Kostki. (PDF) | url=http://mazowsze.hist.pl/article.php?id=12696 | czasopismo =Rocznik Mazowiecki | wolumin =Nr 16 | rok =2004 | strony = | wydawca =Mazowieckie Towarzystwo Naukowe | issn =0080-3529 |oclc =999011620}}