Aidan (król Dalriady): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
ort. |
ort. |
||
Linia 42:
[[Dalriada]] (gael. Dál Riata) było gaelickim królestwem założonym przez Irlandczyków i położonym po obu stronach [[Kanał Północny|Kanału Północnego]] pomiędzy [[Irlandia (wyspa)|Irlandią]], a [[Wielka Brytania (wyspa)|Wielką Brytanią]]. Obejmowało część królestwa [[Ulaid|Ulaidu]] - Dál nAraidi, wybrzeże [[Szkocja|Szkocji]] od [[Arran]] i [[Argyll]], przez [[Hebrydy]] aż po wyspę [[Skye]]. Stolicą Dalriady było Dunadd - fort zbudowany na wzgórzu nad rzeką Add leżący w środkowej części półwyspu [[Kintyre]], na północ od Lochgilphead. Innymi ważnymi miastami królestwa były Dunoill( Dhún Ollaigh), Dunavert i Dunseverick( Dún Sobhairce). Królestwo Dalriady było miejscową potęgą morską.
Aidan (urodził się prawdopodobnie około 535 roku) wywodził się z rodu Cenél nGabráin<ref>{{Cytuj |tytuł = Adamnan, or Adomnan (625?–704) |data = 2018-02-06 |data dostępu = 2020-04-18 |wydawca = Oxford University Press |opublikowany = Oxford Dictionary of National Biography |url = http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.110}}</ref> i władzę w Dalriadzie objął po śmierci swego wuja Conalla mac Comgailla, w wieku około 40 lat. Koronacji w 574 roku dokonał [[Kolumba opat z Hy|Święty Kolumba]] na wyspie [[Iona (wyspa)|Ionie]].<ref>{{Cytuj |tytuł = Adamnan, or Adomnan (625?–704) |data = 2018-02-06 |data dostępu = 2020-04-18 |wydawca = Oxford University Press |opublikowany = Oxford Dictionary of National Biography |url = http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.110}}</ref> Na początku swego panowania zawarł umowę z wysokim królem Ui Néill z Cenél Conaill ( tereny dzisiejszego hrabstwa [[Donegal (hrabstwo)|Donegal]], zwanego również Tyrconnel), Áeden mac Ainmuirechem przy udziale [[Kolumba opat z Hy|Św. Kolumby]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Adamnan, or Adomnan (625?–704) |data = 2018-02-06 |data dostępu = 2020-04-18 |wydawca = Oxford University Press |opublikowany = Oxford Dictionary of National Biography |url = http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.110}}</ref> (będącego kuzynem Áedana). Na zjedzie w Drumcaet w 575 roku postanowiono że flota Dalriady będzie wspierać Ui Néill jednak Aidan nie będzie musiał składać hołdu wysokiemu królowi. Przyczyną tej umowy był prawdopodobnie konflikt Aidan z Báetánem
Aidan miał prowadzić kampanię na wyspie Man w celu pozbycia się stamtąd Ulaidów którzy zajęli tą wyspę za czasów Báetána. Aidan miał spustoszyć też ziemię [[Piktowie|Piktów]] aż po [[Orkady]] będące pod władaniem Bridei I<ref>{{Cytuj |tytuł = Adamnan, or Adomnan (625?–704) |data = 2018-02-06 |data dostępu = 2020-04-18 |wydawca = Oxford University Press |opublikowany = Oxford Dictionary of National Biography |url = http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.110}}</ref>. Miał również walczy z Miathi ( utożsamianymi z konfederacją plemion Maetae, prawdopodobnie byli to południowi Piktowie.). Kampania ta zakończyła się sukcesem w bitwie pod Leithereid, mimo śmierci dwóch synów Aidana, Artura i Eochaida Find<ref>{{Cytuj |tytuł = Adamnan, or Adomnan (625?–704) |data = 2018-02-06 |data dostępu = 2020-04-18 |wydawca = Oxford University Press |opublikowany = Oxford Dictionary of National Biography |url = http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.110}}</ref>.
Przez wiele lat Aidan pozostawał w sojuszu z Rhydderychem Haelem, królem Alt Clud, jednego z północnych królestw Brytów znanego później jako [[Strathclyde]]
Aidan był zaniepokojony postępami króla Bernicji [[Ethelfrith z Nortumbrii|Ethelfirtha]] który w 600 roku w bitwie pod Catraeth rozgromił armię Goddodin. Do konfrontacji dwóch władców doszło w 603 roku pod [[Bitwa pod Degsastan|Degsastan]]. Aidan mimo zgromadzenia potężnej armii poniósł sromotną klęskę w bitwie z Ethelfirthem i musiał uciekać. Klęska pod Degsastan złamała potęgę Dalriady, i jak pisał [[Beda Czcigodny]] "żaden wódz z irlandzkiego rodu nigdy potem już nie odważył się wypowiedzieć wojny Anglikom"<ref>{{Cytuj |tytuł = BAEDAE HISTORIA ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORUM |data = 2003-12-31 |data dostępu = 2020-04-18 |isbn = 978-1-4632-0859-2 |miejsce = Piscataway, NJ, USA |wydawca = Gorgias Press |s = 9–363 |url = http://dx.doi.org/10.31826/9781463208592-009}}</ref>. Ethelfirth mimo że w bitwie stracił brata znacząco wzmocniło swą pozycję i rok później zajął [[Deira|Deirę]] stając się pierwszym królem zjednoczonej [[Nortumbria|Nortumbrii]]. Aidan przeżył jeszcze kilka lat i zmarł 17 kwietnia 609 roku mając wedle przekazów 74 lata<ref>{{Cytuj |autor = Monastery of Tallaght. |tytuł = The martyrology of Tallaght : from the Book of Leinster and ms. 5100-4 |data = 2010, 1929 |data dostępu = 2020-04-18 |isbn = 1-870252-97-7 |wydawca = Boydell Press for the Henry Bradshaw Society |oclc = 463622861 |url = http://worldcat.org/oclc/463622861}}</ref>. Władcą Dalriady został po nim jego syn [[Eochaid Buide]].
| |||