Ideologia języka standardowego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
Linia 2:
Założeniami ideologii języka standardowego kierują się użytkownicy języków, które przeszły proces standaryzacji (np. [[Język angielski|angielskiego]] czy [[język japoński|japońskiego]]), w odróżnieniu od osób władających językami nieustandaryzowanymi, np. [[języki australijskie| australijskimi]] czy też [[języki afrykańskie|afrykańskimi]]{{odn|Kapović|2010|s=55}}. Ideologia ta staje się przedmiotem krytyki ze względu na dostrzegany w niej [[konserwatyzm]] i [[elitaryzm]], związek z [[puryzm (językoznawstwo)|puryzmem językowym]] oraz uniwersalistyczne przypisywanie wartości różnym cechom i stylom językowym{{odn|Ndhlovu|2017|s=152}}, przy propagowaniu oficjalnego standardu językowego jako wyższej formy języka (nie zaś np. jako pomocniczego środka komunikacji)<ref name=njd>{{Cytuj |autor = Nenad Jarić Dauenhauer |tytuł = Lingvist Kapović o "glasati" ili "glasovati": To se agresivno nameće od 1990. |data = 2019-12-16 |opublikowany = Index.hr |url = https://www.index.hr/clanak.aspx?id=2140392 |archiwum = http://archive.is/fC89l |zarchiwizowano = 2019-12-16 |język = hr}}</ref>.
Języki standardowe opierają się na praktyce językowej wykształconych użytkowników języka, przy czym edukacja nie jest jednakowo dostępna dla wszystkich<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = ideologija standardnoga jezika |data = |opublikowany = Struna {{!}} Hrvatsko strukovno nazivlje |url = http://web.archive.org/web/20200408223902/http://struna.ihjj.hr/naziv/ideologija-standardnoga-jezika/23626/ |język = hr}}</ref>. Instytucje edukacyjne odgrywają istotną rolę w narzucaniu standardu, czemu służy stosowanie sankcji wobec tych, którzy nie operują standardem, oraz nagradzanie (np. dobrymi ocenami) tych, którzy nim władają<ref name=":0" />. Przykładem ideologii języka standardowego jest ogólnie przyjęte przekonanie, że komunikacja będzie bardziej efektywna, jeśli wszyscy będą używać odmiany standardowej języka<ref name=":0" /> czy też wiara w istnienie zewnętrznych autorytetów językowych, „dopuszczających” formy językowe i narzucających zasady poprawnościowe{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=153}}.▼
== Charakterystyka ==
[[Rosina Lippi-Green]] definiuje to pojęcie jako: „stronniczość na rzecz abstrakcyjnego, wyidealizowanego, homogenicznego języka, który jest dyktowany i podtrzymywany przez instytucje o dominującej pozycji i który jako swój model określa język pisany, choć w największej mierze opiera się na języku mówionym wyższej klasy średniej”{{odn|Lippi-Green|1997|s=64}}.
▲Języki standardowe opierają się na praktyce językowej wykształconych użytkowników języka, przy czym edukacja nie jest jednakowo dostępna dla wszystkich<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = ideologija standardnoga jezika |data = |opublikowany = Struna {{!}} Hrvatsko strukovno nazivlje |url = http://web.archive.org/web/20200408223902/http://struna.ihjj.hr/naziv/ideologija-standardnoga-jezika/23626/ |język = hr}}</ref>. Instytucje edukacyjne odgrywają istotną rolę w narzucaniu standardu, czemu służy stosowanie sankcji wobec tych, którzy nie operują standardem, oraz nagradzanie (np. dobrymi ocenami) tych, którzy nim władają<ref name=":0" />. Przykładem ideologii języka standardowego jest ogólnie przyjęte przekonanie, że komunikacja będzie bardziej efektywna, jeśli wszyscy będą używać odmiany standardowej języka<ref name=":0" /> czy też wiara w istnienie zewnętrznych autorytetów językowych, „dopuszczających” formy językowe i narzucających zasady poprawnościowe{{odn|Abelleira|Longa|2015|s=153}}.
[[Anđel Starčević]] rozumie ideologię języka standardowego jako upowszechnioną postawę typowych użytkowników języka, która zakłada istnienie jednej „poprawnej” i „prawdziwej” odmiany języka, często w sensie absolutnym{{odn|Starčević|2016|s=70–71}}. Formą tą jest z założenia [[język standardowy|dialekt standardowy]], utożsamiany popularnie z całością języka i postrzegany jako lepszy od [[dialekt niestandardowy|form obiegowych]] (pod względem walorów logicznych, estetycznych i komunikacyjnych){{odn|Starčević|2016|s=71}}. W społeczeństwach kierujących się ideologią standaryzacyjną panuje negatywny stosunek wobec minimalnych [[wariacja (językoznawstwo)|różnic językowych]], nieliterackie formy języka są uważane za (zniekształcone) pochodne języka standardowego{{Odn|Hernández-Campoy|Conde Silvestre|2012|s=70}}{{odn|Starčević|2016|s=71}}, a [[grafolekt|pisana postać języka]] i styl formalny uchodzą za bardziej prawowite od [[język mówiony|postaci mówionej]] i [[styl potoczny|stylu nieformalnego]]{{odn|Starčević|2016|s=71}}<ref>{{Cytuj |autor = David Maršanić |tytuł = Kapović brani hrvatski jezik od "desničarske navale": Tjeranje srbizama je preslika tjeranja Srba iz Hrvatske |data = 2019-10-15 |data dostępu = 2019-11-09 |opublikowany = Teleskop |url = https://teleskop.hr/35848-2 |język = hr}}</ref>. Pewne formy zróżnicowania są tolerowane jako tzw. „bogactwo dialektalne”, inne zaś postrzega się jako „katalog błędów”<ref name=jss>{{Cytuj odcinek | tytuł=[https://www.youtube.com/watch?v=IqLu15AjKtI Jeziku je svejedno] | serial = [https://radio.hrt.hr/prvi-program/emisija/jezik-i-predrasude/138/ Jezik i predrasude] | autorzy =Irena Plejić Premec | stacja =HRT – HR 1 | język=hr | początek =2:25 | koniec =4:19|emisja=2019-12-10}}</ref>. Idee standardyzmu bywają traktowane jako część tzw. [[kultura języka|kultury języka]]{{odn|Starčević|2016|s=73}}, wypracowanej przez przedstawicieli [[Praskie Koło Lingwistyczne|Praskiego Koła Lingwistycznego]]<ref name="Dace Strelēvica Ošiņa2010-s24">{{cytuj |autor = Dace Strelēvica-Ošiņa |tytuł = Valodas pareizības izpratne un preskriptīvisma cēloņi un sekas: Latvijas un pasaules pieredze |data = 2010 |wydawca = [[Uniwersytet Łotwy]] |s = 24 |url = https://dspace.lu.lv/dspace/bitstream/handle/7/4813/32613-Dace_Strelevica-Osina_2010.pdf?sequence=1 |język = lv}}</ref>.
| |||