Bielsko-bialska wyspa językowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wikiprojekt:Check Wikipedia (powtarzające się przypisy), lit. |
→Zjednoczenie wyspy po 1772 roku: w opisie Kneifla z 1804 |
||
Linia 29:
[[Plik:Bezirk Bielitz Sprachinsel 1910.jpg|thumb|{{Legenda|#E1A696|Gminy z przewagą mieszkańców niemieckojęzycznych w powiatach [[Bezirk Bielitz|bielskim]] i [[Powiat bialski (województwo krakowskie)|bialskim]] w 1910 roku}}]]
Od [[I rozbiór Polski|I rozbioru Polski]] w 1772 obie części wyspy językowej znalazły się w obrębie [[Monarchia Habsburgów|habsburskiej Austrii]] a granica na Białej stała się wewnętrzną granicą państwa Habsburgów. Rozpoczęło to nową erę germanizacji w przyłączonej do państwa Habsburgów tzw. Galicji. Biała była punktem wypadowym [[Kolonizacja józefińska|kolonizacji józefińskiej]]. Germanizacja wzmogła się tu szczególnie w latach 1820 do 1850, kiedy to na mocy patentu [[Franciszek II Habsburg|Franciszka I]] [[Powiat śląski|ziemie dawnego księstwa oświęcimsko-zatorskiego]] wyłączono z kraju koronnego Galicji i Lodomerii i włączono je do posiadłości czesko-morawskich, co oznaczało też inkorporację do [[Związek Niemiecki|Związku Niemieckiego]]<ref name=an>{{cytuj pismo| nazwisko = Nowakowski |imię = Andrzej |autor link = Andrzej Nowakowski (polonista) |tytuł = Terytoria oświęcimsko-zatorskie w Związku Niemieckim: zarys prawno-historyczny |url = http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r1985-t76-n4/Przeglad_Historyczny-r1985-t76-n4-s783-793/Przeglad_Historyczny-r1985-t76-n4-s783-793.pdf| czasopismo = [[Przegląd Historyczny]] |rok = 1985 |miejsce = Warszawa |id = Tom 76, Numer 4 |issn = 0033-2186 |język = pl |strony = 783–793 |odn = tak}}</ref>.
W opisie Śląska Cieszyńskiego autorstwa [[Reginald Kneifel|Reginalda Kneifla]] z 1804 roku Bielsko było jedynym miastem całkowicie niemieckojęzycznym (w pozostałych był często wyuczonym językiem słowiańskich mieszkańców). Język niemiecki dominował również w Starym Bielsku, Batzdorfie (przy czym Komorowice były polskojęzyczny). Aleksandrowicach, Kamienicy i Wapienicy. Międzyrzecze, [[Franciszkowice]], Mikuszowice, obie Olszówki i Bystra były językowo mieszane.<ref>{{Cytuj książkę|autor=[[Reginald Kneifel]]|tytuł=Topographie des kaiserl. Königl. Antheils von Schlesien. Beschaffenheit und Verfassung, insbesondere des Herzogtums Teschen, Fürstentums Bielitz und der freien Minder-Standesherrschaften Friedeck, Freystadt, Deutschleuten, Roy, Reichenwaldau und Oderberg|część=2|tom=1|wydawca=Joseph Georg Traßler|rok=1804|miejsce=Brünn|język=de|url=https://books.google.de/books?id=Ep0AAAAAcAAJ&pg=PA136#v=onepage&q&f=false}}</ref>
W pierwszej połowie XIX wieku rozpoczęła się doba industrializacji i nastąpił stopniowy rozwój demograficzny Bielska i Białej. Wzrastała liczba osób przyjezdnych i do 1890 odsetek mieszkańców Bielska z prawem pobytu (''miejscowych'') spadł do 31,6%<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Bielsko-Biała. Monografia miasta| inni = [[Idzi Panic]] (redakcja) |wydanie = drugie| wydawca = Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej |miejsce = Bielsko-Biała| rok = 2011 |tom=III |isbn = 978-83-60136-26-3| strony = 138 |język = pl}}</ref>. W 1860 uznano język polski za jeden z jego języków krajowych Śląska Austriackiego, co umożliwiło jego od dawna niespotykany swobodny rozwój. Miejscowi działacze niemieccy poczuli się zagrożeni utratą niemieckiego charakteru obu miast. Ograniczali osiedlanie się robotników, głównie pochodzących z katolickiej Galicji, którzy z konieczności osiedlali się w podbielskich wsiach. Jednocześnie starali się stwarzać jak najlepsze warunki dla imigracji ludności niemieckiej. Przyjezdni Żydzi i wielu Polaków traktowało przyjazd do miasta jako drogę do awansu ekonomicznego i społecznego, chętnie asymilując się. Deklaracje językowe w spisach z lat 1880 do 1910 nie zmieniły się znacznie w śląskim mieście, przewagę 4/5 posiadał język niemiecki. Kilkanaście procent mieszkańców deklarujący język polski w większości stanowili zasiedziałe od kilku pokoleń rodziny<ref>Bielsko-Biała. Monografia miasta, 2011, tom III, s. 140.</ref>.
| |||