Faszyzm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
m Wycofano edycje użytkownika 83.21.7.222 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to PawełMM. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
[[plik:Bundesarchiv Bild 146-1969-065-24, Münchener Abkommen, Ankunft Mussolini.jpg|thumb|[[Benito Mussolini]] i [[Adolf Hitler]]]]
{{Faszyzm}}
'''Faszyzm''' ({{w języku|it|fascismo}}, od {{w języku|la|[[fasces]]}} – wiązki, rózgi liktorskie i wł. ''fascio'' – wiązka, związek) – [[doktryna polityczna]] powstała w okresie [[Dwudziestolecie międzywojenne|międzywojennym]] we [[Włochy|Włoszech]], sprzeciwiająca się [[Demokracja parlamentarna|demokracji parlamentarnej]], głosząca kult państwa ([[statolatria|statolatrię]], [[totalitaryzm|totalitarne]] silne przywództwo, [[terror]] [[państwo]]wy i solidaryzm społeczny)<ref>{{encyklopedia PWN|id = 3900060|tytuł=faszyzm|data dostępu=2016-08-16}}</ref>. Faszyzm podkreślał wrogość wobec zarówno [[liberalizm]]u, jak i [[komunizm]]u<ref>{{Cytuj|tytuł=Faszyzm|data dostępu=2016-08-16|opublikowany=Onet WIEM|url=http://portalwiedzy.onet.pl/55178,,,,faszyzm,haslo.html}}</ref>. Początkowo nazwa odnosiła się tylko do włoskiego pierwowzoru, później była stosowana wobec pokrewnych ruchów w latach 20. i 30. [[XX wiek]]u, zwłaszcza [[Narodowy socjalizm|narodowego socjalizmu]] w Niemczech, oraz współczesnych ruchów wywodzących się z partii faszystowskich ([[neofaszyzm]] i postfaszyzm). Faszyzm uważany jest na ogół za doktrynę [[skrajna prawica|skrajnie prawicową]] lub (przez takich politologów jak [[Zeev Sternhell]], [[Hugh Seton-Watson]], [[Eugen Weber]]) hybrydową, tzn. łączącą elementy lewicowe i prawicowe<ref>Zeev Sternhell, ''Neither Right nor Left: Fascist Ideology in France'', Princeton Univ. Press, 1995 ({{ISBN|0-691-00629-6}}), passim; idem, ''The Birth of Fascist Ideology. From Cultural Rebellion to Political Revolution'', Princeton 1994, s. 233–254; [http://www.newsweek.pl/Europa/faszyzm-byl-intelektualna-rewolucja,61767,2,1.html idem, Faszyzm był intelektualną rewolucją]; ''Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków'', pod red. Jerzego W. Borejszy, Warszawa 1979, s. 321–345, 389-409. Występują też odmienne interpretacje: w kręgach liberalno-konserwatywnych popularna jest teoria o lewicowym charakterze faszyzmu (Josef Schüßlburner, ''Czerwony, brunatny i zielony socjalizm'', Wrocław 2008, s. 16–21), natomiast Seymour Lipset klasyfikował faszyzm jako „ekstremizm centrum” (''Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków'', pod red. Jerzego W. Borejszy, Warszawa 1979, s. 304–320).</ref>. Sami faszyści uważali tradycyjny podział za przestarzały; twierdzili, że nie są „ani prawicą, ani lewicą”<ref>Robert O. Paxton, ''Anatomia faszyzmu'', Poznań 2005,
Następujące elementy są najczęściej wymieniane jako integralne części faszyzmu: [[szowinizm]] [[etatyzm]], [[militaryzm]], [[imperializm]], [[totalitaryzm]], [[antykapitalizm]], [[antykomunizm]], [[korporacjonizm]], [[populizm]], [[kolektywizm]] oraz opozycja do politycznego i ekonomicznego [[liberalizm]]u<ref>[[Robert Paxton|Paxton, Robert O]]. 2004. ''The Anatomy of Fascism''. New York: Alfred A. Knopf, {{ISBN|1-4000-4094-9}}.</ref><ref>[[Stanley G. Payne|Payne, Stanley G]]. 1995. ''A History of Fascism, 1914-45''. Madison, Wisc.: University of Wisconsin Press {{ISBN|0-299-14874-2}}.</ref><ref>„Populism,” See: Fritzsche, P. 1990. ''Rehearsals for Fascism: Populism and political mobilization in Weimar Germany''. New York: Oxford Univ. Press.</ref><ref>„Collectivism.” Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 12 stycznia 2007 [http://www.britannica.com/eb/article-9024764] „Collectivism has found varying degrees of expression in the 20th century in such movements as socialism, communism, and fascism.”; Grant, Moyra. Key Ideas in Politics. Nelson Thomas 2003. strona 21; De Grand, Alexander. Italian Fascism: Its Origins and Development. U of Nebraska Press. strona 147 „Nationalism, statism, and authoritarianism culminated in the cult of the Duce. Finally, collectivism was important...Despite general agreement on these four themes, it was hard to formulate a definition of fascism...”.</ref><ref>[[Roger Griffin|Griffin, Roger]]. 1991. ''The Nature of Fascism''. New York: St. Martin’s Press. strona 26: „Fascism is a genus of political ideology whose mythic core in its various permutations is a palingenetic form of populist ultra-nationalism”.</ref><ref>[[Ernst Nolte|Nolte, Ernst]] ''The Three Faces Of Fascism: Action Française, Italian Fascism National Socialism'', translated from the German by Leila Vennewitz, London: Weidenfeld and Nicolson, 1965.</ref><ref>[[Roger Eatwell|Eatwell, Roger]]. 1996.''Fascism: A History.'' New York: Allen Lane.</ref>.
| |||