Henryk III Walezy: Różnice pomiędzy wersjami

Francja zainteresowała się koroną polską dla młodszego brata panującego króla już w roku 1572. Z poselstwem do umierającego [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] wyruszył [[Jean de Balagny]] prosząc o zgodę na małżeństwo Henryka z siostrą Zygmunta, [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Anną]]. Balagny nie został jednak dopuszczony do łoża śmierci króla i powrócił do Francji z niczym. Wkrótce po śmierci Zygmunta w Rzeczypospolitej pojawił się kolejny francuski emisariusz, [[Jean de Monluc]], biskup Valence, ojciec de Balagny’ego i stronnik hugenotów. Od razu musiał stawić czoła reakcji Polaków na wieść o nocy świętego Bartłomieja, która dotarła nad Wisłę mniej więcej razem z Monlukiem. Masakra hugenotów tak podziałała na polską opinię publiczną, że sekretarz biskupa, [[Jean Choisnin]], donosił do Paryża: ''nie godziło się prawie wspominać imion króla, królowej i księcia andegaweńskiego''.

Monluc i jego stronnicy rozpoczęli zatem akcję propagandową, mającą na celu wybielenie postaci Henryka. Pisano więc, że książę andegaweński za wszelką cenę chciał zapobiec masakrze, a gdy już do niej doszło przeciwstawiał się furii i okrucieństwu tłumów, a nawet ukrywał hugenotów. Polaków jednak nie przekonał i już po dokonanej elekcji podskarbi koronny [[Hieronim Bużeński (zm. 1580)|Hieronim Bużeński]] powiedział biskupowi, abyby ten nie próbował już przekonywać, że Henryk ''nie brał udziału w rzezi i nie jest wcale okrutnym tyranem'', albowiem – rządząc w Polsce – ''będzie musiał raczej on się bać poddanych, a nie poddani jego''.

Wybory nowego władcy polskiego po okresie bezkrólewia odbyły się w kwietniu i maju 1573 roku na prawym brzegu Wisły, naprzeciw Warszawy, pod wsią Kamień (obecnie [[Kamionek (Warszawa)|Kamionek]], część dzielnicy [[Praga-Południe]]). Najpoważniejszymi kandydatami do korony obok brata króla francuskiego byli: syn cesarza [[Maksymilian II Habsburg|Maksymiliana II]] arcyksiążę [[Ernest Habsburg]], car [[Iwan IV Groźny]] i [[Jan III Waza]], król szwedzki, mąż [[Katarzyna Jagiellonka|Katarzyny Jagiellonki]], siostry [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]. Pod Warszawą stawiło się około 50 tysięcy osób, które uczestniczyły w głosowaniu. Najpierw odbyła się prezentacja kandydatów, której dokonali zagraniczni posłowie. Następnie zaczęto spisywać, lecz już w węższym gronie wybranych do komisji, „artykuły dla króla”. Miały to być uprawnienia i zobowiązania panującego. Po ich zatwierdzeniu, 5 kwietnia 1573 roku, odbyło się głosowanie nad pretendentami do tronu. Zwycięzcą okazał się kandydat francuski. Kilka dni po [[Wolna elekcja|elekcji]] posłowie przyszłego monarchy zaprzysięgli w jego imieniu uchwalone przed wyborem postanowienia ogólne – były to tak zwane [[artykuły henrykowskie]]. Przyjęto również osobiste zobowiązania elekta, noszące nazwę ''[[pactaPacta conventa]]''<ref>Tekst łaciński i polski w: [https://books.google.pl/books?id=neQDAAAAYAAJ Zbiór pamiętników do dziejów polskich, Tom 3] [[Władysław Plater]], Warszawa 1858 s. 220 – 228.</ref>. Wybrano też poselstwo, które miało udać się do Paryża, aby oficjalnie zawiadomić księcia francuskiego o wyborze na [[król Polski|króla Polski]] i odebrać od niego przysięgę potwierdzającą przyjęcie uchwał elekcyjnych (artykułów i paktów) i możliwie szybko sprowadzić go do Rzeczypospolitej.

Poselstwo wysłano okazałe i godne. Pertraktacje z Henrykiem i jego bratem, królem Francji Karolem IX, trwały dość długo. Opór budziły przede wszystkim artykuły dotyczące swobody wyznaniowej i możliwości wypowiedzenia posłuszeństwa królowi. Ostatecznie obaj władcy uznali i zaprzysięgli 22 sierpnia 1573 dawne i nowe prawa. Po tym fakcie poselstwo doręczyło Henrykowi dokument elekcyjny. Henryk Walezy został ogłoszony królem Polski.

Do granic Polski dotarł po dwumiesięcznej podróży w końcu stycznia 1574 roku. Orszak królewski, liczący 1200 koni, wozy z bagażami oraz karety z damami dworu i niewiastami lekkich obyczajów, ciągnął przez Heidelberg, Fuldę, Torgau, Frankfurt (nad Odrą). Na [[Łużyce|Łużycach]] oczekiwał go książę piastowski [[Jerzy II brzeski|Jerzy II Brzeski]], który towarzyszył królowi aż do polskiej granicy. Granicęi granicę przekroczono w [[Międzyrzecz]]u, gdzie monarchę uroczyście powitała delegacja senatu z biskupem kujawskim (włocławskim), wojewodowie i kasztelanowie. Później przez Poznań i Częstochowę udano się w kierunku Krakowa, gdzie nastąpiło oficjalne powitanie.

Uzgadniając elekcję Walezego, planowano jego małżeństwo z [[Anna Jagiellonka (1523–1596)|Anną Jagiellonką]], siostrą [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]]. Była ona jednak starsza od Henryka prawie o 30 lat, toteż młody król nie spieszył się z małżeństwem. Wyruszyłi do swego nowego królestwa dopierodotarł w listopadziestyczniu 1974 roku. Romansował bowiem w tym czasie z [[Maria de Clèves|Marią de Clèves]] i nie uśmiechała się mu łożnica sędziwej Jagiellonki. Jechał powoli, zatrzymując się wiele razy. W [[Lotaryngia|Lotaryngii]] nawiązał romans z [[Ludwika Lotaryńska|Ludwiką de Lorraine-Vaudémont]], która później miała zostać jego żoną.

Zabalsamowane ciało Henryka pochowano tymczasowo w [[Compiègne]], w opactwie Saint-Cornille., zaś Urnęurnę z sercem Henryka zamurowano przed głównym ołtarzem kościoła w [[Saint-Cloud]]. Kiedy nastał pokój Henryk pozostałw jednakdalszym ciągu pochowany był w Compiègne. Nowy– nowy król, [[Henryk IV Burbon]], nie przeniósł go do [[Bazylika Saint-Denis|bazyliki Saint Denis]], gdyż przepowiedziano mu, że spocznie w tej samej bazylice tydzień po Henryku III. Przenosiny ciała ostatniego Walezjusza na francuskim tronie nastąpiły dopiero w 1610 roku. Kilka tygodni później Henryk IV zginął z ręki zamachowca, którym był fanatyk religijny<ref name="Carl Sifakis 2007"/>.