Czechosłowacko-polski konflikt o Śląsk Cieszyński: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Zajęcie Zaolzia w 1938: drobne merytoryczne
Linia 75:
== Ocena podziału i plebiscytu ==
{{Cytat|(...) Spotkał naród polski cios, który silnie zaważyć musiał na kształtowaniu się naszego stosunku do republiki czechosłowackiej. Wyrokiem Rady Ambasadorów przyznany został Czechom szmat rdzennie polskiej ziemi, mającej bardzo znaczną większość polską. Przyznane zostały Czechom nawet te okręgi, do których Czesi nie powinni nigdy rościć pretensji (...) Wyrok ten wykopał przepaść między oboma narodami (...) ''– mowa sejmowa [[Wincenty Witos|Wincentego Witosa]] z 24 września 1920 roku''<ref>Sprawozdanie stenograficzne ze 167 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego 24 września 1920, łam VII, CLXVII/16 za: Andrzej Leszek Szcześniak, ''Historia 1918–1939'', Innowacja, Warszawa 1993.</ref>}}
Żadna ze stron konfliktu nie była zadowolona z decyzji podziału Śląska Cieszyńskiego. Z punktu widzenia Polski po stronie czeskiej pozostało kilkaset tysięcy Polaków, w większości wysoce uświadomionych narodowo, w tym np. okolice [[Jabłonków|Jabłonkowa]], gdzie posługiwano się niemal wyłącznie językiem polskim. Czesi liczyli na zwycięstwo w plebiscycie i przyznanie im całego regionu, co przy uwzględnieniu geografii obszaru plebiscytowego i wynikom opracowywanym w oparciu o gminy nie było niemożliwe. Strona polska zakładała zwycięstwo dzięki głosom polskojęzycznej większości (55% w ostatnim austriackim spisie w 1910), z nadzieją na poparcie przez część Niemców. W rzeczywistości mogło to być jednak założenie zbyt optymistyczne. Miejscowi Niemcy wraz z [[Niemcy sudeccy|Niemcami sudeckimi]] mieliby jako większa mniejszość również większe polityczne znaczenie w Czechosłowacji niż w Polsce. Żydzi obawiali się przyłączenia do Polski, mającej po głośnych wydarzeniach jak [[pogrom lwowski (1918)]] opinię [[Antysemityzm|antysemickiej]]. Przeciwko Polsce tradycyjnie była większość ''ślązakowców'' (m.in. rejon Wisły, Goleszowa i Skoczowa)<ref>[http://wiadomosci.ox.pl/wiadomosc,27062,jablonkow-w-polsce,-a-skoczow-.html Jabłonków w Polsce, a Skoczów w Czechosłowacji? Jak wyglądałyby wyniki plebiscytu?]</ref>), dla których największą tragedią był sam fakt przedzielenia granicą. Nie można było też w pełni liczyć na ludność pochodzenia galicyjskiego, która cały czas ulegała stopniowej czechizacji (w próbnym plebiscycie w powiecie frydeckim kilkadziesiąt procent Polaków zagłosowało za Czechosłowacją). Ponadto w roku 1919 i 1920 nastroje proczechosłowackie wzmocniły się. Przeciwko wszystkim przeciwnym głosom strona polska mogła przegrać plebiscyt różnicą kilku do nawet kilkunastu procent{{odn|Wnętrzak|2014|s=369}}. Według obliczeń środowisk ślązakowskich nawet w 60% do 70% gminach całego regionu wygrałaby opcja czechosłowacka{{odn|Wnętrzak|2014|s=366}}. W wypadku zwycięstwa Czechosłowacji w plebiscycie, geograficzne rozłożenie powyższych grup wyborców, uświadomionych narodowo Polaków w części środkowej i północno-zachodniej regionu, a ślązakowców i Niemców w części wschodniej, mogło pociągnąć za sobą gorszy z punktu widzenia Polski podział, niż ten dokonany przez Radę Ambasadorów{{odn|Wnętrzak|2014|s=369, 378}}.
 
== Okres po podziale do 1938 ==