Wikipedia

Solaris Urbino 18 hybrid: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
WCEEK11 (dyskusja | edycje)
209 edycji
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Całkowita przebudowa strony
Linia 1:
{{Autobus infobox
|nazwa = Solaris Urbino 18 Hybrid Allison I/II<br />Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle<br />Solaris Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe<br />Solaris Urbino 18 DIWAhybrid (Voith)hybrid{{u|infobox}}
|zdjęcie = Sol211Solaris Urbino 18 Hybrid Waw.jpg
|opis zdjęcia = Solaris Urbino 18 Hybrid Allison w [[WarszawaMiejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie|Warszawie]] (rok prod. 2012)
|inne nazwy = Solaris Urbino 18 Hybrid
|producent = [[Solaris Bus & Coach]]
|premiera = 2006
|lata produkcji = od 2006
|miejsce produkcji = [[{{państwo|Polska]]}}, [[Bolechowo-Osiedle]]
|typy nadwozia = [[Autobus niskopodłogowy|Niskopodłogowyniskopodłogowy]] [[autobus członowy|autobus przegubowymiejski]] klasy mega
|układ drzwi = 21-2-2-0<br />2-2-2-2<br />1-2-2-02<br />12-2-2-2
|liczba drzwi = 3<br />4
|wysokość podłogi = 320 mm (I drzwi)<br />320 mm (II drzwi)<br />340 mm (III drzwi)<br />340 mm (IV drzwi)
|po zastosowaniu przyklęku = -75 mm<br />-80250 mm
|szerokość drzwi = 12501350 mm
|silniki = spalinowy: [[Cummins]] ISBe5IS6.7E6, 250B224 kW (Hybrid305 IIKM)<br, />Allison[[Europejski Ev50standard (Hybridemisji II)spalin|Euro 6]]<br />[[Cummins]]elektryczny silnik trakcyjny BEA, ISBe4200 340BkW (Hybrid272 IKM)
|moc silników = 178 kW (242 KM)<br />75 kW<br />248 kW (340 KM)
|skrzynia biegów = [[Voith]] DiwaDIWA.6 5<brlub />[[ZF 6HP ECOMATFriedrichshafen|ZF]] 4Ecolife
|liczba przełożeń = 5
|długość = 18 000 mm
|szerokość = 2550 mm
|wysokość = 32253100 mm (Hybrid I)<br />3250 mm (Hybrid II, MetroStyle)<br />3480 mm (DIWAhybrid)<br />3500 mm (Vossloh Kiepe)
|masa własna = 15 500 kg<br />16 000 kg<br />17 500 kg
|masa całkowita = 26 000 kg<br />28 000 kg
|rozstaw osi = 5130A-B: 5900 mm<br />6770B-C: 6000 mm
|prędkość maksymalna =
|liczba miejsc ogółem = 160 + 1120–160
|liczba miejsc siedzących = 33maks. – 5349+1
|ABS = Tak{{tak}}
|ASR = Tak{{tak}}
|EBS = Tak{{tak}}
|ESP = Nie
|klimatyzacja = Opcja
|commons = Category:Solaris Urbino 18 Hybrid
}}
'''Solaris Urbino 18 hybrid''' (wcześniej jako '''Solaris Urbino 18 Hybrid''') – rodzina[[Autobus niskopodłogowychniskopodłogowy|niskopodłogowy]] [[autobusAutobus członowyprzegubowy|przegubowychprzegubowy]] [[autobus]]ów hybrydowych z serii [[SolarisAutobus Urbinomiejski|miejski]] przeznaczonaz dla[[Napęd komunikacjihybrydowy|napędem miejskiej.hybrydowym]] Produkowanaprodukowany od 2006 rokur. przez [[Polska|polskąpolskie]] firmęprzedsiębiorstwo [[Solaris Bus & Coach|Solaris Bus & Coach S.A.]] zw [[Bolechowo-Osiedle|BolechowaBolechowie-Osiedlu]] koło [[Poznań|Poznania]]. OdAutobus 2008konstrukcyjnie rokunależy produkowanedo sąrodziny modeleautobusów drugiejmiejskich [[Solaris Urbino]] i jest oparty na III oraz IV generacji modelu napędzanego [[Silnik o zapłonie samoczynnym|silnikiem wysokoprężnym]] [[Solaris Urbino 18]]. Autobus był pierwszym w Europie seryjnie produkowanym autobusem miejskim z napędem hybrydowym.
 
W latach 2006–2017 produkowano autobusy w oparciu o III generację autobusów miejskich z rodziny Urbino. Jako pierwszy do produkcji trafił model z równoległym napędem spalinowo–elektrycznym produkcji [[Allison Transmission]] I generacji, od 2008 r. zastąpiony II generacją tego systemu hybrydowego. Od 2010 r. równolegle w ofercie producenta znajdował się model z równoległym napędem [[Voith]] DIWAhybrid lub w wersji z szeregowym napędem [[Vossloh|Vossloh Kiepe]]. W 2011 r. zaprezentowano z kolei w oparciu o napęd Allison model z nadwoziem w wersji MetroStyle przeznaczony do obsługi systemów [[Bus rapid transit|BRT]]. Od 2018 r. dotychczasowe modele zastąpiono modelem opartym na IV generacji Urbino z szeregowym napędem hybrydowym [[BAE Systems]] ujednoliconym z [[Solaris Urbino 12#Solaris Urbino 12 hybrid|12-metrowym modelem hybrydowym]] w ofercie producenta. W 2020 r. do oferty włączono kolejny model '''Solaris Urbino 18 plug-in hybrid''' również w oparciu o napęd hybrydowy BAE, jednak z możliwością doładowywania baterii przez złącze plug-in.
== Historia modeli ==
Solaris Urbino 18 Hybrid pierwszej generacji produkowano w latach 2006-2008. Od połowy 2008 roku produkowane są modele drugiej generacji. Powstały one na bazie trzeciej generacji modelu [[Solaris Urbino 18]].
 
Do 2020 r. przedsiębiorstwo Solaris wyprodukowało niemal 650 autobusów hybrydowych (łącznie z modelem Urbino 12 hybrid i Urbino 12,9 hybrid). W Polsce Solarisy Urbino 18 hybrid posiadają przewoźnicy z [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|Poznania]], [[Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu|Sosnowca]], [[Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie|Warszawy]], [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie|Krakowa]], [[Autobusy w Kielcach|Kielc]], [[Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Klonowica”|Szczecina]], [[Autobusy w Płocku|Płocka]] i [[Komunikacja miejska w Swarzędzu|Swarzędza]].
Graficznym symbolem autobusów [[Solaris Urbino 18|Urbino 18]] jest zielony jamnik. Poszczególne wersje napędowe posiadają symbole różniące się szczegółami. Na modelach hybrydowych jamnik posiada dwa zachodzące na siebie serca symbolizujące podwójny układ napędowy.
 
== Historia ==
W modelu Solaris Urbino 18 Hybrid w trakcie produkcji zastosowano cztery rodzaje układów hybrydowych trzech różnych producentów. Poszczególne wersje charakteryzują się również pewnymi zmianami w wyglądzie zewnętrznym, zaś wersja dla [[Paryż|paryskiego]] systemu transportowego typu [[bus rapid transit|BRT]] – BHNS, zrywa z typowym wyglądem autobusów rodziny [[Solaris Urbino]] upodabniając się do tramwaju [[Solaris Tramino]].
=== Geneza ===
{{Mainsec|Solaris Bus & Coach|Historia przedsiębiorstwa}}
[[Plik:Solaris Urbino 18 8110.jpg|left|thumb|Solaris Urbino 18 III generacji (rok prod. 2007)]]
W 1994 r. [[Krzysztof Olszewski (inżynier)|Krzysztof Olszewski]] założył spółkę [[Neoplan Polska]], która stała się polskim przedstawicielem niemieckiego producenta autobusów [[Neoplan]]. W ofercie przedsiębiorstwa znajdowały się głównie modele niskopodłogowych (co było dużą nowością jak na ówczesny rynek autobusów miejskich w Polsce) autobusów miejskich z rodziny ''Neoplan Metroliner'', m.in. [[Neoplan N4016|N4016]], [[Neoplan N4020|N4020]] i [[Neoplan N4021|N4021]]{{r|SBC Historia}}. W 1994 r. Neoplan Polska wygrał przetarg na dostawę 72 autobusów dla [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]], w związku z czym została podjęta decyzja o budowie w podpoznańskim [[Bolechowo-Osiedle|Bolechowie-Osiedlu]] fabryki autobusów, którą otwarto w 1996 r{{r|SBC Historia|SBC Enthusiasm|Rusak 1}}. W 1999 r. przedsiębiorstwo rozpoczęło niezależnie produkować autobusy pod marką Solaris. W oparciu o doświadczenie z budowy poprzednich konstrukcji zaprezentowano pierwszy, prototypowy autobus [[Solaris Urbino 12]]. Jeszcze w tym samym roku rodzinę autobusów miejskich rozszerzono o model [[Solaris Urbino 15|15-metrowy]] oraz [[Solaris Urbino 18|18-metrowy]]{{r|Rusak 1}}. Szybko przedsiębiorstwo Solaris przejęło znaczną część udziału w rynku autobusów miejskich w Polsce. Od 2002 r. produkowano II generację autobusów miejskich z rodziny Urbino, z kolei w 2005 r. do produkcji weszły modele Urbino III generacji{{r|SBC Historia|Rusak 1|Rusak 2}}.
{{clear0|left}}
 
=== Urbino III generacji (2006 – 2017) ===
Do jesieni 2010 roku sprzedano 18 sztuk autobusów z układami Allison I i Allison II<ref>{{Cytuj stronę |autor =Michał Potocki |url =http://infobus.pl/text.php?id=35053 |tytuł =Hybryda Solarisa ponownie we Wrocławiu |opublikowany =InfoBus |data =9 września 2010 |data dostępu =15 lipca 2011}}</ref>.
==== I generacja napędu hybrydowego Allison ====
[[Plik:Leipzig Solaris Urbino 18 Hybrid.jpg|thumb|left|Solaris Urbino 18 Hybrid z napędem Allison I generacji w [[Lipsk]]u (rok prod. 2007)]]
We wrześniu 2006 r. podczas targów [[Internationale Automobil-Ausstellung|IAA]] w [[Hanower]]ze Solaris zaprezentował model przegubowego w pełni niskopodłogowego autobusu miejskiego z [[Napęd hybrydowy|napędem hybrydowym]] Solaris Urbino 18 Hybrid. Pojazd opierał się konstrukcyjnie na modelu [[Solaris Urbino 18|Urbino 18]] III generacji, jednak zastosowanie napędu elektryczno-spalinowego wymagało wprowadzenia zmian konstrukcyjnych. Całą zabudowę układu napędowego (wraz z silnikiem spalinowym [[Cummins]] ISLe4 o pojemności 8,9 l i mocy 250 kW) umieszczono w pierwszym członie w szafie naprzeciwko drugich drzwi. Tym samym zwolniono miejsce na tylnym zwisie pojazdu w członie B, gdzie w Urbino 18 z napędem spalinowym znajduje się kolumna jednostki napędowej. Z kolei osprzęt elektryczny, tj. baterie niklowo-wodorowe układu rekuperacji oraz elementy sterujące pracą silników trakcyjnych, umieszczono na dachu pojazdu w pierwszym członie pod specjalną zabudową. W pojeździe wykorzystano system hybrydowy EP Drive 50 amerykańskiego przedsiębiorstwa [[Allison Transmission]]. Podczas hamowania pojazdu, silniki elektryczne zaczynały pracować jak prądnice i służyły do ładowania akumulatorów. Okres eksploatacji baterii miał wynosić ok. 6 lat. Ze względu na inną konfigurację wnętrza oraz wymagania dotyczące dopuszczalnych nacisków na oś (same baterie ważyły 410 kg), Solaris Urbino 18 Hybrid mógł pomieścić mniejszą liczbę pasażerów w stosunku do swojego odpowiednika z napędem konwencjonalnym{{r|Rusak 2|IB-68370}}.
 
Zaprezentowany w 2006 r. Solaris Urbino 18 Hybrid był pierwszym w Europie autobusem z napędem hybrydowym, który wszedł do seryjnej produkcji{{r|autokult|Rusak 2}}. Po jego premierze [[Krzysztof Olszewski (inżynier)|Krzysztof Olszewski]], właściciel Solaris Bus & Coach S.A. powiedział: „Diesel umarł! Niech żyje elektryczność”{{r|SBC Historia}}. Prototypowy egzemplarz Solarisa Urbino 18 Hybrid powstał na zlecenie miejskiego przewoźnika DVB z [[Drezno|Drezna]]. Ponadto Solarisy Urbino 18 Hybrid z I generacją napędu hybrydowego trafiły do odbiorców z [[Lipsk]]a, [[Bochum]] oraz [[Lenzburg]]a{{r|Rusak 2}}. Pomiary w trakcie eksploatacji pojazdu w Dreźnie wykazały następujące zalety autobusu hybrydowego{{r|Rusak 2}}:
=== Solaris Urbino 18 Hybrid Allison ===
* o ok. 15% niższe zużycie paliwa (przy zużyciu paliwa w standardowym autobusie przegubowym na poziomie 50 l/100 km w trybie miejskim){{r|Rusak 2|autokult}},
[[Plik:Sol212.jpg|thumb|left|250px|Pierwszy Solaris Urbino 18 Hybrid Allison]]
* o połowę niższa emisja hałasu,
Jesienią 2006 roku na targach w [[Hanower]]ze odbyła się m.in. światowa premiera prototypu autobusu Solaris Urbino 18 Hybrid z [[napęd hybrydowy|napędem hybrydowym]]. Model ten powstał dzięki współpracy firmy Solaris z firmami [[Allison Transmission]] i [[Cummins]], mającymi już duże doświadczenie w konstrukcji tego rodzaju napędu na rynku północnoamerykańskim. Podstawowym elementem jego układu napędowego w pierwszej generacji był silnik [[Cummins]] ISBe4 o pojemności 8,9 dm³ (340 KM). Drugi element tego układu to system E<sup>P</sup>50 firmy Allison Transmission z silnikiem [[Allison Ev50]]. Koncepcja tego napędu jest połączeniem [[Silnik o zapłonie samoczynnym|silnika Diesla]] i dwóch [[silnik elektryczny|silników elektrycznych]] o [[moc]]y 75 [[Wat|kW]] każdy, które łączy moduł centralny Ev DRIVE. Wykorzystuje się również energię uwalnianą podczas hamowania, która jest akumulowana w specjalnych [[Akumulator niklowo-metalowo-wodorkowy|bateriach niklowo-wodorkowych]] umieszczonych na dachu nad przednią częścią pojazdu, a następnie wykorzystywana podczas przyspieszania pojazdu, co odciąża silnik Diesla i pozwala mu pracować w optymalnym zakresie obrotów. Na dachu umieszczono również inverter. Prototyp na przełomie lat 2006 i 2007 wszedł do produkcji. Komorę silników elektrycznego i spalinowego przeniesiono z tyłu do pierwszego członu autobusu na wprost drugich drzwi.
* zmniejszenie emisji [[Aerozole atmosferyczne|cząstek stałych]] o 97% oraz [[Tlenki azotu|tlenków azotu]] NO<sub>x</sub> o 39%,
* zwiększenie żywotności elementów [[Układ hamulcowy samochodu|układu hamulcowego]] dzięki zastosowaniu systemu rekuperacji,
* dwa razy rzadsza konieczność wymiany oleju silnikowego w pojeździe.
 
Podobnie jak w przypadku innych autobusów z rodziny [[Solaris Urbino]], symbolem modelu stał się zielony [[jamnik]] – w tym przypadku z narysowanym podwójnym niebieskim sercem symbolizującym podwójny napęd autobusu – spalinowy i elektryczny{{r|SBC Enthusiasm|Solaris Club}}.
Pierwszy Solaris Urbino 18 Hybrid sprzedano w 2006 roku do [[Drezno|Drezna]]. W 2007 roku sprzedano 3 sztuki do [[Lipsk]]a i [[Bochum]] (dostarczony w styczniu 2008) w Niemczech oraz [[Lenzburg]]a w szwajcarskim kantonie [[Argowia]]. W 2008 roku zmodernizowany model trafił do [[Brema|Bremy]], [[Glonn (Bawaria)|Glonn]], [[Hanower]]u, [[Monachium]] i [[Poznań|Poznania]]<ref>Zakup dla [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]], był związany z odbytym w grudniu 2008 roku. Szczytem Klimatycznym [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]].</ref>. W 2009 roku do [[Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Sosnowiec|PKM Sosnowiec]] trafił na stałe egzemplarz testowy firmy Solaris z 2008 roku<ref>[http://www.phototrans.eu/15,149048,45.html Dane i zdjęcia autobusu Solaris Urbino 18 Hybrid dla PKM Sosnowiec], [Dostęp: 8 września 2009]</ref>.
 
==== II generacja napędu hybrydowego Allison ====
[[Plik:Sol214.jpg|thumb|left|250px|Solaris Urbino 18 Hybrid Allison]]
{{Galeria
W połowie 2008 roku dokonano znacznej modernizacji modelu Urbino 18 Hybrid, po której producent określa go jako pojazd drugiej generacji. Zmiany dotyczą głównie układu napędowego, w którym zastosowano mniejszy i lżejszy silnik [[Cummins]] ISBe5 250B o pojemności 6,7 dm³ i mocy 178 kW. Zmiany przyczyniły się do zmniejszenia zużycia paliwa w porównaniu z tradycyjnym silnikiem [[silnik o zapłonie samoczynnym|Diesla]] z około 15% do 23-24%<ref>Wyniki testów firmy TÜV SÜD Auto Cz s.r.o. przeprowadzonych w Pradze, wykazały redukcję zużycia paliwa o 23,8% w cyklu SORT1, 23,4% w cyklu SORT2 oraz 22,9% w cyklu SORT3.</ref>. Dzięki dalszej optymalizacji układu napędowego firma Solaris chce obniżyć zużycie paliwa nawet do 30%. Lżejszy silnik pozwolił na to, by wszystkie elementy zespołu napędowego ulokowano w drugim wagonie autobusu, a takie elementy jak baterie i Dual Power Inverter Module, zainstalowano na dachu nad i pomiędzy drugą i trzecią osią. Z tego powodu zmodernizowany model ma zmienioną sylwetkę (nad przednią osią może być zamontowany jedynie moduł klimatyzacji) i lepsze właściwości aerodynamiczne. Szacunkowy czas zwrotu dodatkowych nakładów na zakup modelu hybrydowego drugiej generacji nastąpi po około 6-7 latach, przy przeciętnym przebiegu 60&nbsp;000&nbsp;km rocznie.
|pozycja = left
|Plik:Sol214.jpg|Urbino 18 Hybrid z napędem Allison II generacji (rok prod. 2008)
|Plik:Hybryda 30.jpg|Tył Urbino 18 Hybrid z napędem Allison II generacji (rok prod. 2008)
}}
We wrześniu 2008 r., dwa lata po premierze modelu Urbino 18 Hybrid, Solaris zaprezentował II generację autobusów z napędem hybrydowym, także w oparciu o rozwiązania Allison Transmission oraz Cummins. Główną zmianą było zastosowanie mniejszej jednostki napędowej Cummins ISBe5 250B o pojemności 6,7 l i mocy 178 kW. Dzięki temu wszystkie elementy zespołu napędowego zmieszczono w kolumnie silnikowej w członie B, podobnie jak w modelach o napędzie konwencjonalnym. Zastosowanie mniejszej jednostki spalinowej było możliwe dzięki wykorzystaniu sprawniejszego osprzętu elektrycznego. W ten sposób dodatkowo zmniejszono zużycie paliwa oraz emisję spalin w stosunku do autobusów z napędem poprzedniej generacji{{r|Rusak 2|AŚ}}. Według deklaracji producenta, oszczędności w zużyciu paliwa powinny wynosić ok. 22–24% w stosunku do porównywalnego pojazdu z napędem konwencjonalnym, a emisja spalin o ok. 78% niższa{{r|Rusak 2|SBC Katalog III|IB-57803}}. Według danych [[Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie|MZA Warszawa]] oszczędności, w zależności od charakterystyki trasy, wynoszą ok. 27%{{r|TP-52055}}. W takim układzie baterie trakcyjne oraz przekształtniki mocy wraz z ich układem chłodzenia umieszczono na dachu w zabudowie na członie B pojazdu, natomiast silniki elektryczne umieszczono w miejscu, w którym w Urbino 18 znajduje się [[automatyczna skrzynia biegów]]. Dzięki takim zmianom konstrukcyjnym uzyskano pojemność autobusu na poziomie autobusu z napędem konwencjonalnym{{r|Rusak 2|AŚ}}. Dodatkowo zastosowano system start-stop wyłączający silnik spalinowy podczas postojów{{r|autokult|SBC Katalog III}}. W autobusie zastosowano także baterie o dłuższej żywotności – wg deklaracji producenta jest to ok. 15 lat{{r|TP-60406}}. Autobusy Solaris Urbino 18 Hybrid z napędem Allison II generacji można trafiły do odbiorców z m.in. [[Monachium]]{{r|AŚ 2}}, [[Hanower]]u{{r|AŚ 2}}, [[Barcelona|Barcelony]]{{r|IB-77592}} czy [[La Chaux-de-Fonds]]{{r|IB-51676}} z a w Polsce z m.in. [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|Poznania]] (pierwszy w Polsce autobus hybrydowy){{r|IB-64076}}, [[Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie|Warszawy]]{{r|IB-52583}} i [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie|Krakowa]]{{r|MPK Krk}}.
{{clear0|left}}
 
==== Napęd Vossloh Kiepe ====
Hybrydowy układ napędowy drugiej generacji oprócz tradycyjnego silnika Diesla obejmuje takie elementy jak: napęd Ev, baterie, podwójny moduł przetwornicy (DPIM) oraz jednostka sterująca. Napęd Ev to element wyglądający jak tradycyjna skrzynia biegów, w którym dokonywane jest sumowanie (blending) momentu obrotowego silnika spalinowego oraz silnika elektrycznego. Składa się on z 2 silników elektrycznych, 2 synchronicznych sprzęgieł oraz 3 przekładni planetarnych. Baterie niklowo-metalowo-wodorowe NiMH o wadze 410 kg gromadzą energię odzyskiwaną w trakcie procesu hamowania. Dzięki temu nie wymagają dodatkowego doładowywania z zewnętrznych źródeł energii. Okres eksploatacji kompletu baterii wynosi około 6 lat w zależności od charakterystyki jazdy autobusem. Podwójny moduł przetwornicy DPIM (Dual Power Inverter Module) składa się z dwóch modułów przetwornic AC/DC – DC/AC, które ważą w sumie 75 kg. Jest on chłodzony olejem. Jednostka sterująca składa się z 2 modułów sterujących firmy Allison serii 1000/2000. Pierwsza z nich kontroluje i zarządza pracą napędu hybrydowego, zaś druga jednostka odpowiada za współpracę z innymi układami pojazdu.
{{Galeria
|pozycja = left
|Plik:Sol232.jpg|Urbino 18 Hybrid z napędem Vossloh Kiepe (rok prod. 2010)
|Plik:Solaris Urbino 18 Hybrid VK - rear.jpg|Tył i układ napędowy Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe (rok prod. 2010)
|Plik:Solaris Urbino 18 Hybrid VK - cockpit.jpg|Kokpit Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe (rok prod. 2010)
}}
Po doświadczeniach z zaprezentowanym w 2009 r. modelu [[Solaris Urbino 12#Solaris Urbino 12 hybrid|Urbino 12 Hybrid]] w oparciu o szeregowy układ hybrydowy [[Eaton Corporation|Eaton]], w 2010 r. na targach IAA w Hanowerze Solaris zaprezentował model 18-metrowego autobusu z szeregowym układem hybrydowym{{r|IB-57563}}. Wykorzystano jednostkę spalinową Cummins o pojemności 6,7 l i mocy 210 kW. Osprzęt elektryczny dostarczało niemieckie przedsiębiorstwo [[Vossloh|Vossloh Kiepe]]. Silnik elektryczny o mocy 240 kW umieszczono pod podestami w członie B autobusu{{r|IB-57806|Rusak 2}}. Zastosowanie układu szeregowego dało szereg zalet tego pojazdu nad modelami z układem hybrydowym Allison. Zmniejszono udział energii dostarczanej silnikowi elektrycznemu przez generator spalinowy na rzecz baterii trakcyjnych oraz [[superkondensator]]ów. W pojeździe zastosowano akumulatory litowo-jonowo-fosforowe służące do gromadzenia energii elektrycznej do wykorzystania po dłuższym czasie, natomiast dla krótkotrwałego szybkiego ładowania (np. podczas hamowania) oraz szybkiego poboru mocy (np. podczas ruszania pojazdu czy podjazdu pod wzniesienie) używanych jest 8 superkondensatorów o napięciu po 125 V. Dodatkowo w autobusach z układem szeregowym istnieje możliwość ładowania baterii przez zewnętrzną ładowarkę plug-in. Zastosowanie takiej technologii pozwala na przejście na niektórych odcinkach w tryb całkowicie bezemisyjny. Bazując tylko na energii zgromadzonej w bateriach, autobus może pokonać do 5 km. W pojeździe zastosowano technologię [[Global Positioning System|GPS]], która na podstawie bieżącej lokalizacji autobusu oraz zaplanowanej dalszej trasy przejazdu pozwala na lepsze gospodarowanie energią elektryczną i zminimalizowanie zużycia paliwa, czy też rozplanowanie stref bezemisyjnych na trasie. Niezwiązanie mechaniczne elementów osprzętu elektrycznego z napędem pozwoliło na inne rozmieszczenie odpowiednich elementów na dachu pojazdu, dzięki czemu uzyskano bardziej optymalne rozłożenie nacisków na oś oraz obciążenia szkieletu pojazdu. Zaprojektowano także nowe, opływowe pokrywy osprzętu na dachu autobusu, komponujące się wizualnie z pozostałymi liniami nadwozia{{r|Rusak 2|SBC Katalog III}}. Prototypowy egzemplarz Solarisa Urbino 18 Hybrid z napędem Vossloh Kiepe trafił do [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie|MPK Kraków]]{{r|MPK Krk}}.
{{clear0|left}}
 
==== Napęd Voith DIWAhybrid ====
Wszystkie stosowane osie pochodzą z firmy [[ZF Friedrichshafen|ZF]]. Instalacja elektryczna jest oparta o magistralę CAN-Bus.
{{Galeria
|pozycja = left
|Plik:Dieselhybrid-Gelenkbus.JPG|Urbino 18 Hybrid z napędem Voith DIWAhybrid (rok prod. 2011)
|Plik:Sol225.jpg|Urbino 18 Hybrid z napędem Voith DIWAhybrid (rok prod. 2010)
}}
Również w 2010 r. przedsiębiorstwo Solaris wyprodukowało pierwszy egzemplarz modelu Urbino 18 Hybrid z równoległym napędem hybrydowym w oparciu o rozwiązania DIWAhybrid produkcji przedsiębiorstwa [[Voith]], które do tej pory było producentem m.in. [[Automatyczna skrzynia biegów|automatycznych skrzyń biegów]] stosowanych w autobusach Solaris z napędem konwencjonalnym{{r|Rusak 2|IB-55787}}. W tej konstrukcji napędu zastosowano do gromadzenia energii elektrycznej w miejsce baterii 5 modułów superkondensatorów o napięciu 125 W mogących zmagazynować 0,5 kWh energii elektrycznej i o łącznej masie 410 kg. W autobusie zastosowano silnik elektryczny o mocy 150 kW, z kolei jako jednostkę spalinową wykorzystano wysokoprężny silnik Cummins o pojemności 6,7 l i mocy 184 kW{{r|SBC Katalog III|IB-55787}}. Napęd DIWAhybrid nie zapewniał takich możliwości, jak napęd Vossloh Kiepe (tzn. zewnętrznego ładowania plug-in czy większego udziału pracy na bateriach elektrycznych w stosunku do układu Allison), jednak jego główną zaletą była niewielka masa dodatkowych komponentów, która wynosi w tym przypadku ok. 640 kg{{r|Rusak 2|IB-55787}}. Pierwszymi odbiorcami Urbino 18 Hybrid z napędem DIWAhybrid było w 2011 r. przedsiębiorstwo {{link-interwiki|Bochum-Gelsenkirchener Straßenbahnen|de|Bochum-Gelsenkirchener Straßenbahnen AG|tekst=Bogestra}} z [[Bochum]] oraz miejski przewoźnik z [[Neuss]]{{r|Rusak 2|IB-55787}}.
{{clear0|left}}
 
==== Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle ====
{{Galeria
[[Plik:Sol238.jpg|thumb|left|250px|Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle]]
|pozycja = left
W 2010 roku powstał prototyp modelu Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle o podwyższonym standardzie obsługi, przystosowanego do obsługi szybkiej i wydzielonej sieci autobusowej BHNS ([[język francuski|fr.]] Bus à Haut Niveau de Service, [[język angielski|ang.]] High Level Service Bus) typu BRT w [[Paryż]]u.<ref>{{Cytuj stronę |autor =Aleksander Kierecki |url =http://infobus.pl/text.php?id=38529 |tytuł =Solaris dla paryskiego systemu BHNS |opublikowany =InfoBus |data =2 marca 2011 |data dostępu =3 marca 2011}}</ref> Zaprezentowany został jednak dopiero w lutym 2011 roku, kiedy koncern Transdev rozpoczął jego roczne testy w Paryżu. Autobus Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle w 2011 roku był testowany również w Polsce, w [[Grudziądz]]u.
|Plik:Sol238.jpg|Urbino 18 Hybrid MetroStyle (rok prod. 2011)
 
|Plik:Sol240.jpg|Urbino 18 Hybrid MetroStyle (rok prod. 2011)
Premiera targowa odbyła się w połowie października 2011 roku podczas wystawy RNTP w [[Strasburg]]u we Francji (12 października) oraz targów [[Busworld|Busworld 2011]] w [[Kortrijk]] w Belgii (21 października)<ref>{{Cytuj stronę |autor =Aleksander Kierecki |url =http://infobus.pl/text.php?id=43221 |tytuł =Polskie TOP8 targów Kortrijk: Solaris z silnikiem MAN |opublikowany =InfoBus |data =26 października 2011 |data dostępu =29 października 2011}}</ref>. Autobus wyróżnia zupełnie nowa konstrukcja ścian przedniej i tylnej, nawiązująca do stylizacji tramwaju [[Solaris Tramino]]. Wynika ona z życzenia odbiorcy, by autobus wizualnie przypominał tramwaj. W systemie napędowym zastosowano układ hybrydowy firmy Allison II generacji.
|Plik:Sol244.jpg|Wnętrze Urbino 18 Hybrid MetroStyle (rok prod. 2011)
|Plik:Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle in Poznan 3.jpg|Tył Urbino 18 Hybrid MetroStyle (rok prod. 2011)
}}
Pod koniec 2011 r. na targach Busworld w Kortrijk Solaris zaprezentował model Urbino 18 Hybrid MetroStyle zaprojektowany z myślą o systemach [[bus rapid transit]]. Pierwsze sztuki powstały na zamówienie ze strony przewoźnika {{link-interwiki|Transdev|fr}} do obsługi [[Paryż|paryskiego]] systemu BHNS. W autobusie zastosowano układ napędowy Allison Transmission II generacji z jednostką spalinową Cummins, tak samo jak w pojazdach o standardowym designie. Wprowadzono jednakże wiele zmian we wzornictwie zewnętrznym i wewnętrznym. Wygląd przedniej ściany wzorowano na designie tramwajów z rodziny [[Solaris Tramino]], zastosowano nowe pionowe reflektory przednie, większą, pochyloną przednią szybę, opływowe osłony dachowe, pokrywy zasłaniające koła, czy nowy kształt lusterek zewnętrznych. Zmieniono design tylnej ściany – światła umieszczono pionowo, a tylna szyba zyskała kształt schodzący do litery V. W celu szybszej wymiany pasażerskiej zastosowano szersze odskokowo-przesuwne drzwi. Dzięki ich układowi 1-2-2-2 możliwe było przesunięcie fotela kierowcy w prawą stronę i powiększenie kabiny kierowcy. Wewnątrz wyeliminowano wszystkie zbędne podesty, by uzyskać możliwie jak największą powierzchnię niskiej podłogi. Zastosowano także inny nowy system oświetlenia przez podświetlany sufit oraz rozbudowany system informacji pasażerskiej oparty o wyświetlacze [[Tranzystor cienkowarstwowy|TFT]]. Nowością jest też półprzeźroczysta podświetlona harmonia przegubu. W autobusie wykorzystano ponadto technologię optycznego naprowadzania pojazdu [[Siemens]] Optiguide. Na podstawie odczytów kamery skanującej drogę przed pojazdem (umieszczonej nad przednią szybą) oraz bieżących parametrów jazdy komputer pokładowy podczas manewrowania autobusem oraz podjeżdżania do przystanku koryguje pracę kierowcy, umożliwiając precyzyjne dojechanie do krawężnika (odległość między nim a progiem drzwi nie przekracza 5 cm){{r|Rusak 2|IB-27849|IB-56028}}.
 
Później autobusy Urbino 18 Hybrid w designie MetroStyle dostarczono także do francuskiego [[Saint-Denis (Reunion)|Saint-Denis]] na [[Reunion]], lecz bez tak bogatego wyposażenia, jak w wersji dla Paryża. W designie MetroStyle na bazie konstrukcji Urbino 18 Hybrid powstały także modele [[Solaris Trollino#III generacja|Trollino 18 MetroStyle]], [[Solaris Trollino#III generacja|Trollino 12 MetroStyle]] i [[Solaris Urbino 18#Solaris Urbino 18 MetroStyle|Urbino 18 MetroStyle]]{{r|IB-39415}}.
Autobus ma układ drzwi 1-2-2-2. W pochylonej do tyłu ścianie przedniej zastosowano przednią szybę i wycieraczki zbliżone do tych z tramwaju Tramino. Długość całkowita autobusu wynosi 18 metrów. Na zewnątrz nieco niżej poprowadzono linię bocznego przeszklenia autobusu oraz zaprojektowano bardziej płynną i elegancką zabudowę dachu. Zmieniono zabudowę nadkoli i zastosowano ozdobne kołpaki. Człony prototypowego egzemplarza połączono przegubem firmy Hübner z przeźroczystą opończą, która może być podświetlona na pomarańczowo.
 
=== Urbino IV generacji (od 2018) ===
We wnętrzu zastosowano szersze przejścia przy nadkolach oraz bardziej oryginalnie zaprojektowane poręcze. W dachu zamontowano duże szyberdachy. System dynamicznej informacji pasażerskiej na specjalnie zaprojektowanych ekranach wyświetla m.in. plan linii i informacje o kolejnych przesiadkach.
W 2014 r. przedsiębiorstwo Solaris zaprezentowało IV generację autobusów z rodziny Urbino{{r|IB-39211}}. Przejście z produkcji III na IV generację odbywało się jednak stopniowo i sukcesywnie na przestrzeni lat wdrażano do produkcji kolejne modele autobusów miejskich Solaris w nowej odsłonie, a hybrydowe Urbino 18 z nadwoziem III generacji oraz napędem Allison produkowano do 2017 r{{r|SBC Historia|IB-100661}}. Jesienią 2016 r. podczas targów IAA w Hanowerze Solaris zaprezentował Urbino 12 hybrid z nadwoziem Urbino IV generacji wyposażony w napęd hybrydowy HybriDrive produkcji [[BAE Systems]]{{r|IB-87911|PIM|TP-52635}}. W przeciwieństwie do autobusów III generacji Urbino, producent zdecydował się na zunifikowanie napędu hybrydowego między modelami Urbino 12 hybrid a Urbino 18 hybrid{{r|IB-100219|SBC Katalog IV}}. Napęd BAE HybriDrive jest szeregowym układem hybrydowym wykorzystującym (w przypadku modelu 18-metrowego) silnik Cummins IS6.7E6 o pojemności 6,7 l i mocy 224 kW{{r|SBC Katalog IV|IB-108578}}. Do magazynowania energii elektrycznej służą superkondensatory o pojemności 0,82 kWh{{r|IB-100219}}. Silnik spalinowy zblokowano z falownikiem HDS200 sterującym prądnicą o mocy 210 kW. Energia elektryczna trafia do silnika elektrycznego asynchronicznego o mocy 200 kW i ciągłym momencie obrotowym 2400 Nm. Energia mechaniczna przekazywana jest przez zwolnicę na oś portalową ZF. Dzięki takiemu układowi autobusy cechują się energicznym i płynnym przyspieszeniem{{r|IB-108578|IB-109185}}. Istnieje możliwość wyposażenia Urbino hybrid IV generacji w systemy Stop-and-Go, który wyłącza silnik spalinowy podczas postoju pojazdu i umożliwia ruszenie z przystanku jedynie korzystając z energii zgromadzonej w superkondensatorach oraz system Arrive-and-Go wyłączający silnik spalinowy już podczas podjeżdżania do przystanku{{r|TP-52635|IB-100219}}. Zastosowanie napędu hybrydowego w tym przypadku pozwala na osiągnięcie ok. 20-procentowych oszczędności w paliwie w stosunku do pojazdu z napędem tradycyjnym{{r|TP-52635|IB-100219}}. Pierwsze w Polsce Urbino 18 hybrid IV generacji trafiły w drugiej połowie 2018 r. na ulice [[Autobusy w Płocku|Płocka]]{{r|IB-108578}} oraz [[Szczecin]]a ([[Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Klonowica”|SPA „Klonowica”]]){{r|IB-109185}}.
 
==== Solaris Urbino 18 plug-in hybrid ====
Dostosowanie autobusu do jazdy w systemie typu BRT wpłynęło na kilka rozwiązań konstrukcyjnych. Najważniejsze z nich to zastosowanie systemu optycznego OPTIGUIDE firmy [[Siemens AG|Siemens]], służącego do precyzyjnego naprowadzania pojazdu wzdłuż peronów na przystankach autobusowych, tak by odległość między stopniami drzwi i platformy nie przekraczała 5 cm. Dostosowano do siebie wysokość podłogi autobusu i poziom peronów. Zastosowanie tego systemu umożliwiło rezygnację z zabudowania wysuwanych ramp dla osób o ograniczonej mobilności. System OPTIGUIDE składa się z umieszczonej z przodu nad szybą przednią kamery połączonej z komputerem pokładowym i wyszukującej w pobliżu przystanków gęsto namalowane pasy. Na podstawie ich rozmieszczenia komputer pokładowy steruje parametrami dynamicznymi pojazdu takimi jak prędkość oraz skręt kierownicy. W tym czasie kierowca może skupić swą uwagę na szybkości pojazdu i pasażerach.
W 2020 r. Solaris rozszerzył ofertę autobusów hybrydowych o model Urbino 18 plug-in hybrid. Konstrukcja bazuje na rozwiązaniach z modelu Urbino 18 hybrid z napędem szeregowym BAE Systems. Wyposażono go w silnik spalinowy Cummins o pojemności 6,7 l i mocy 220 kW oraz silnik elektryczny BEA o mocy 160 kW napędzający pojazd. W miejsce superkondensatorów do magazynowania energii elektrycznej użyto jednak baterii o pojemności ok. 30 kWh. Dodatkowo autobus wyposażono w złącze plug-in zlokalizowane przy przednim nadkolu z prawej strony, dzięki któremu możliwe jest bezpośrednie ładowanie akumulatorów w pojeździe, np. podczas postoju w zajezdni, tak samo, jak ma to miejsce w przypadku [[Autobus elektryczny|autobusów elektrycznych]]. Dzięki zastosowaniu takiego systemu możliwe jest większe ograniczenie zużycia paliwa i emisji spalin, a przede wszystkim praca na dłuższych odcinkach w trybie bezemisyjnym, tzn. z wyłączonym silnikiem spalinowym, bazując jedynie na energii zgromadzonej w bateriach. W ten sposób Urbino 18 plug-in hybrid może pokonać do 10 km{{r|IB-123119|SBC plug-in}}.
 
== Konstrukcja ==
Przy zachowaniu wyglądu zewnętrznego w modelu tym istnieje możliwość zastosowania szeregowego hybrydowego układu napędowego firmy Vossloh Kiepe, bądź układu równoległego firmy Voith Turbo.
<small>
 
{| class="wikitable"
W 2012 roku zostało dostarczonych pierwszych 10 trolejbusów [[Solaris Trollino 18]] dla [[Salzburg]]a z nadwoziem typu MetroStyle, noszących odrębną nazwę [[Solaris Trollino 18|Solaris Trollino 18AC Tram-Look]]<ref>{{Cytuj stronę |autor =Aleksander Kierecki |url =http://infobus.pl/text.php?id=48469 |tytuł =Solaris Trollino 18 AC jako Tram-Look w Salzburgu |opublikowany =InfoBus |data =15 czerwiec 2012 |data dostępu =12 lipca 2012}}</ref>.
|+Dane techniczne autobusów Solaris Urbino 18 hybrid III i IV generacji wg podziału na typy zastosowanego napędu hybrydowego
 
! colspan="2" |
Prawdopodobnie trwają prace nad dwuprzegubową wersją modelu [[Solaris Urbino]] z nadwoziem typu MetroStyle.
! colspan="4" |III generacja
 
!IV generacja
=== Solaris Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe ===
[[Plik:Sol231.jpg|thumb|left|250px|Solaris Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe]]
Jesienią 2010 roku zadebiutował model wyposażony w szeregowy układ hybrydowy niemieckiej firmy [[Vossloh Kiepe]]. Z zewnątrz można go rozpoznać po dodatkowych panelach dachowych. W układzie napędowym obok silnika Cummins jest wykorzystywany elektryczny silnik trakcyjny, który umożliwia m.in. jazdę wyłącznie przy pomocy napędu elektrycznego.
 
W autobusie wyeliminowano konieczność używania silnika spalinowego do zasilania takich elementów jak: kompresor powietrza, wentylatory chłodnicy, pompa wspomagania oraz klimatyzacja baterii. W opcji jest również elektryczne zasilanie klimatyzacji przestrzeni pasażerskiej i miejsca pracy kierowcy.
 
W drzwiach, firmy Bode, zastosowano specjalne silniczki elektryczne umieszczone w wałach, a nie nad drzwiami. Dzięki temu cały mechanizm jest lżejszy, prostszy w budowie i utrzymaniu oraz zajmuje mniej miejsca.
 
Zamontowany we wnętrzu system informacyjny na dwóch monitorach wyświetla m.in. wizualizację stanu pracy napędu hybrydowego.
 
W pojeździe zamontowano router, który zapewnia łączność autobusu z serwisem firmy Vossloh Kiepe, w razie potrzeby odczytania stanu systemu hybrydowego.
{{Clear}}
 
=== Solaris Urbino 18 DIWAhybrid (Voith) ===
Pod koniec 2010 roku opracowano model Solaris Urbino 18 DIWAhybrid wyposażony w równoległy układ hybrydowy niemieckiej firmy [[Voith Turbo]]. W połowie 2011 roku pierwszy autobus z tym systemem został dostarczony firmie Bogestra z [[Bochum]]<ref>{{Cytuj stronę |autor =Karol Wach |url =http://infobus.pl/text.php?id=40874 |tytuł =Hybrydowe Solarisy w Bochum |opublikowany =InfoBus |data =22 czerwca 2011 |data dostępu =15 lipca 2011}}</ref>. Pierwsza dostawa obejmie 10 sztuk<ref>{{Cytuj stronę |autor = |url =http://infobus.pl/text.php?id=39190 |tytuł =Urbino 18 DIWAhybrid jedzie do Bochum |opublikowany =InfoBus |data =30 marca 2011 |data dostępu =15 lipca 2011}}</ref>. Wstępnie założono, że powstanie co najmniej 50 sztuk autobusów z tym systemem.
 
Pojazd napędzany jest przez silnik spalinowy Cummins ISB o pojemności 6,7 dm³ i mocy maksymalnej 250 KM, spełniający normę czystości spalin EEV. Uzupełnia go silnik elektryczny o mocy maksymalnej 150 kW.
 
W układzie napędowym, dzięki rekuperacji, podczas hamowania energia kinetyczna zamieniana jest w energię elektryczną, gromadzoną w superkondensatorach umieszczonych na dachu. Superkondensatory te składają się z pięciu 125 woltowych modułów, które mogą zmagazynować energię o wartości 0,5 kWh. Ich łączna waga wynosi 410 kg.
 
Mimo większej o 600 kg wagi, w porównaniu do standardowego [[Solaris Urbino 18|Urbino 18]], model Urbino 18 DIWAhybrid może zabrać 161 pasażerów, w tym 51 na miejscach siedzących.
{{Clear}}
 
== Nagrody i wyróżnienia ==
* 2006: Medal w kategorii „Produkt” na Targach Miejskiego Transportu Zbiorowego TransExpo w Kielcach<ref>{{Cytuj |tytuł = WPK » Targi TRANSEXPO - Kielce 2006 |data dostępu = 2018-03-25 |opublikowany = www.wpk.katowice.pl |url = http://www.wpk.katowice.pl/111.html |język = en}}</ref>
* 2008: Nagroda Marszałka Województwa Wielkopolskiego w kategorii „Innowacyjna Inwencja” za opracowanie i budowę autobusu z napędem hybrydowym [[Solaris Urbino 18 Hybrid]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego |data dostępu = 2018-03-25 |opublikowany = www.umww.pl |url = https://www.umww.pl/innowacyjni-dla-wielkopolski-konkurs-o-nagrode-marszalka-wojewodztwa-wielkopolskiego-i-wielkopolska-innowacyjni-dla-wielkopolski_konkurs-o-nagrode-marszalka-wojewodztwa-wielkopolskiego-i-wielkopolska-innowacyjni-dla-wielkopolski-w-latach-2007-2014 |język = pl}}</ref>
* 2010: Złoty Medal Międzynarodowych Targów Miejskiego Transportu Zbiorowego TransExpo w Kielcach dla Solarisa Urbino 18 Hybrid z szeregowym układem hybrydowym w kategorii „Pojazd”<ref>{{Cytuj |tytuł = Hybrydowe Solarisy na TransExpo 2010 - TruckFocus.pl |czasopismo = TruckFocus.pl |data = 2010-10-11 |data dostępu = 2018-03-25 |url = https://truckfocus.pl/nowosci/4791/hybrydowe-solarisy-na-transexpo-2010 |język = pl-PL}}</ref>
 
 
== Odbiorcy Solaris Urbino 18 Hybrid ==
Liczba eksploatowanych w Europie autobusów Solaris Urbino 18 Hybrid z różnymi układami hybrydowymi:
{| class="wikitable" width=82% style="text-align:center"
|-
! colspan="2" |Typ napędu hybrydowego
!width=6% | Państwo
!Allison E<sup>P</sup>50 (I generacji){{r|Rusak 2|IB-68370|Solaris Club}}
!width=6% | Miasto
!Allison E<sup>P</sup>50 (II generacji){{r|Rusak 2|SBC Katalog III}}
!width=20% | Przewoźnik
!Vossloh Kiepe{{r|Rusak 2|SBC Katalog III}}
!width=12% | Układ hybrydowy
!Voith DIWAhybrid{{r|Rusak 2|SBC Katalog III}}
!width=6% | Lata dostawy
!BAE HybriDrive{{r|SBC Katalog IV|IB-108578|IB-109185}}
!width=12% | Numery taborowe lub rejestracyjne
!width=10% | Liczba modeli (u przewoźnika)
!width=10% | Liczba modeli (w kraju)
|-
! colspan="7" |Dane podstawowe:
!rowspan=4| [[Francja]]
| [[Paryż]]
| Transdev (BHNS)
| MetroStyle – Allison II
| 2011
| b.d.
| 1
|rowspan=4|<big>3/9</big>
|-
!Długość
| [[Roissy-en-France]]
![mm]
| Transdev Aeroport Services
| colspan="4" |18 000
| Allison II
|18 2009000
| AA-852-QH
| 1
|-
!Wysokość
| [[Strasburg]]
![mm]
| Compagnie des Transports Strasbourgeois
|3225
| Allison II
|3250
| 2008
|3480
| 400
|3480
| 1
|3100
|-
!Szerokość
| [[Saint-Denis (Reunion)|Saint Denis]], [[Reunion|Réunion]]
![mm]
| CommunautéIntercommunale du Nord de la Réunion (CINOR)
| colspan="4" |2550
| b.d.
|2550
| 2013
| b.d.
| 0/6<ref>{{Cytuj stronę |autor =Aleksander Kierecki |url =http://infobus.pl/text.php?id=49946 |tytuł =Zwycięstwa Solarisa we Francji i Włoszech |opublikowany =InfoBus |data =5 września 2012 |data dostępu =9 października 2012}}</ref>
|-
![[Rozstaw osi]] A-B
!rowspan=14| [[Niemcy]]
![mm]
| rowspan=3|[[Bochum]]
| colspan="4" |5130
| rowspan=3|Bogestra
|5900
| Allison I
| 2007
| 0778
| 1
| rowspan=14|48<ref>[http://www.stadtbus2.de/magazin/m_fahrzeuge_hybrid.htm Magazin: Einsatzübersicht Hybridbusse], stadtbus.de, wrzesień 2011. [dostęp 2 października 2011].</ref>
|-
!Rozstaw osi B-C
| Allison II
![mm]
| 2010
| colspan="4" |6770
| 1061-1063
|6000
| 3
|-
!Zwis przedni/tylny
| Voith
![mm]
| 2010-2011
| colspan="4" |2700/3400
| 1064, 1161-1170
|2700/3400
| 11
|-
![[Kąty wejścia i zejścia pojazdu|Kąt natarcia/zejścia]]
| [[Brema]]
![°]
| BSAG
| colspan="4" |7/7
| Allison II
|7/7
| 2008
| 4998
| 1
|-
!Wysokość wejścia nad jezdnią
| [[Drezno]]
![mm]
| DVB
| colspan="4" |320 (I i II drzwi), 340 (III i IV drzwi)
| Allison I
|320
| 2006
| 460 001-4
| 1
|-
!Średnica zawracania
| [[Düsseldorf]]
![m]
| Rheinbahn
| colspan="4" |~23
| Allison II
|~23
| 2010-2011
| 8401-8407
| 7
|-
! colspan="7" |Układ napędowy:
| [[Frankfurt nad Menem|Frankfurt]]
| Stadtwerke Verkehrsgesellschaft<br />Frankfurt nad Menem
| Allison II
| 2011
| 400
| 1
|-
!Typ napędu hybrydowego
| [[Glonn (Bawaria)|Glonn]]
!
| Ettenhuber (MVV)
|równoległy
| Allison II
|równoległy
| 2008
|szeregowy
| EBE-JE 888
|równoległy
| 1
|szeregowy
|-
!Silnik spalinowy
| [[Hanower]]
!
| ÜHV AG
|[[Cummins]] ISLe4<br />250 kW (340 KM), [[Europejski standard emisji spalin|Euro 4]]
| Allison II
|Cummins ISBe5 250H<br />178 kW (242 KM), Euro 5 EEV<br />Cummins ISB6.7 250H<br />184 kW (250 KM), Euro 6
| 2008, 2011
|Cummins ISB6.7 280H<br />210 kW (285 KM), Euro 6
| 8300-8310
|Cummins ISB6.7 250H<br />184 kW (250 KM), Euro 6
| 11 <!-- w tym 5 szt. DIWAhybrid? -->
|Cummins IS6.7E6<br />224 kW (305 KM), Euro 6
|-
!Jednostka napędowa elektryczna
| [[Herten (Nadrenia Północna-Westfalia)|Herten]]
!
| Vestische Straßenbahnen GmbH
|silnik elektryczny Allison E<sup>V</sup>50
| Voith
|silnik elektryczny Allison E<sup>V</sup>50
| 2011
|silnik trakcyjny Kiepe ASM 240 kW (325 KM)
| 2301-2302
|silnik elektryczny Voith 150 kW (205 KM)
| 2
|silnik trakcyjny BEA o mocy ciągłej 200 kW (272 KM)
|-
!Układ magazynowania energii
| [[Lipsk]]
!
| LVB
|baterie niklowo-wodorowe
| Allison I
|baterie niklowo-wodorowe
| 2007
|bateria trakcyjna Vossloh Kiepe ESM 201<br />superkondensatory 125 V
| 7
|superkondensatory 125 V
| 1
|superkondensatory 0,82 kWh<br />w wersji ''plug-in hybrid'': baterie trakcyjne 30 kWh
|-
!Możliwość ładowania złączem plug-in
| [[Monachium]]
!
| Münchner Verkehrsgesellschaft mbH
|{{tabela-nie}}
| Allison II
|{{tabela-nie}}
| 2008
|{{tabela-tak}}
| 5340
|{{tabela-nie}}
| 1
|{{tabela-częściowo|Tylko w wersji ''plug-in hybrid''}}
|-
![[Zbiornik paliwa]]
| rowspan=2|[[Neuss]]
![l]
| rowspan=2|Stadtwerke Neuss GmbH
| colspan="4" |250 (opcja: 350)
| Allison II
|360
| 2010
| 2010
| 1
|-
!Zbiornik [[AdBlue]]
| Voith
![l]
| 2011
| colspan="4" |40
| 2101-2106
| 640
|-
! colspan="7" |Podwozie i układ jezdny
!rowspan=1|[[Norwegia]]
| [[Oslo]]
| UniBuss AS
| Allison II
| 2011
| 1200-1204
| 5
| <big>5
|-
!Oś przednia
! rowspan="8" |[[Polska]]
!
| [[Poznań]]
| colspan="4" |Oś niezależna [[ZF Friedrichshafen|ZF]] RL 75 EC (opcja: ZF RL 85 A)
| [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK]]
|Oś niezależna ZF (opcja: oś sztywna)
| Allison II
| 2008
| 1890
| 1
| rowspan="8" |<big>38</big>
|-
!Oś środkowa
| rowspan=2|[[Kraków]]
!
| rowspan=2|[[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie|MPK]]
| {{tabela-?}}
| Vossloh Kiepe
| colspan="3" |ZF AVN 132
| 2014
|Oś neutralna ZF
| BH071
|1
|-
!Oś tylna
| Allison II
!
| 2016
| {{tabela-?}}
| BH072-BH083
| colspan="3" |ZF AV 132
|12
|Oś portalowa ZF
|-
!Układ centralnego smarowania
| rowspan=2|[[Sosnowiec]]
!
| rowspan=2|[[Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Sosnowiec|PKM]]
| colspan="4" |Centralny punkt smarny w podwoziu na smar stały; opcjonalnie: smar półpłynny
| Allison II
|Centralny punkt smarny w podwoziu na smar stały; opcjonalnie: smar półpłynny
| 2009
| 500
| 1
|-
![[Układ kierowniczy]]
| Allison I <!-- z Lenzburga -->
!
| 2011
| colspan="4" |ZF Servocom
| 505
|ZF Servocom
| 1
|-
![[Układ hamulcowy samochodu|Układ hamulcowy]]
|[[Szczecin]]
!
|[[SPA Klonowica]]
| colspan="4" |EBS, [[ABS (motoryzacja)|ABS]], [[System kontroli trakcji|ASR]], [[Układ hamulcowy samochodu|hamulec ręczny]], hamulec przystankowy
|BAE Systems Hybridrive
|EBS, ABS, ASR, hamulec ręczny, hamulec przystankowy
|2018
|1892-1899
|8
|-
!Układ poziomujący
| [[Warszawa]]
!
| [[Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie|MZA]]
| colspan="4" |zawieszenie ECAS II, przyklęk o ok. 70 mm z prawej strony, podnoszenie o ok. 60 mm
| Allison II
|zawieszenie ECAS, przyklęk o ok. 70 mm z prawej strony, podnoszenie o ok. 60 mm
| 2011/2012
| 8396-8399
| 4<ref>{{Cytuj stronę |autor =Aleksander Kierecki |url =http://infobus.pl/text.php?id=44331 |tytuł =Warszawa odbiera hybrydy i Solbusy |opublikowany =InfoBus |data =21 grudnia 2011 |data dostępu =22 grudnia 2011}}</ref>
|-
! colspan="7" |Nadwozie i wnętrze
|[[Kielce]]
|[[MPK Kielce|MPK]]
|Allison II
|2017
|6001-6010
|10<ref>{{Cytuj |tytuł = Kielce czekają na hybrydy. Jakie są Urbino 18 Hybrid? |data dostępu = 2020-04-29 |opublikowany = infobus.pl |url = http://infobus.pl/kielce-czekaja-na-hybrydy-jakie-sa-urbino-18-hybrid-_more_100661.html |język = pl}}</ref>
|-
!Układ drzwi
!rowspan=2|[[Szwajcaria]]
!
| [[La Chaux-de-Fonds]]
| colspan="4" |1-2-2<br />2-2-2{{u|drzwi}}<br />1-2-2-2<br />2-2-2-2{{u|drzwi}}
| Transports Régionaux Neuchâtelois
|1-2-2<br />2-2-2<br />1-2-2-2<br />2-2-2-2
| Allison II
| 2012
| b.d.
| 0/7<ref>{{Cytuj stronę |autor = |url =http://www.solarisbus.pl/busmania,aktualnosci,0,737.html |tytuł =Hybrydowe "jamniki" dla La Chaux-de-Fonds |opublikowany =Solaris Bus & Coach |data =18 kwietnia 2012 |data dostępu =1 maja 2012}}</ref>
|rowspan=2|1/8
|-
!Liczba miejsc siedzących (maks.)
| [[Lenzburg]]
!
| Regionalbus Lenzburg AG <!-- Eurobus? -->
|50+1
| Allison II
|51+1
| 2009
|46+1
| 466
| 49+1
|49+1
|}
</small>
Solaris Urbino 18 hybrid bazuje konstrukcyjnie na modelu [[Solaris Urbino 18]] z napędem konwencjonalnym i należy do rodziny [[Autobus niskopodłogowy|niskopodłogowych]] [[Autobus miejski|autobusów miejskich]] [[Solaris Urbino]]{{r|Rusak 2}}.
 
=== Układ napędowy ===
{{Galeria
|Plik:Solaris Urbino 18 Hybrid VK - engine.jpg|Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe – silnik spalinowy [[Cummins]]
|Plik:Solaris Urbino 18 Hybrid VK - silnik elektryczny.jpg|Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe – silnik elektryczny Kiepe
|Plik:Solaris Urbino 18 Hybrid VK - engine tower.jpg|Urbino 18 Hybrid Vossloh Kiepe – widok na wieżę silnika na tylnym zwisie
}}
Niezależnie od zastosowanego systemu hybrydowego, składa on się z podstawowych elementów takich jak: [[silnik spalinowy]], [[silnik elektryczny]], [[alternator]], układ magazynowania energii (baterie trakcyjne i/lub [[superkondensator]]y), komputer sterujący systemem hybrydowym oraz dodatkowy osprzęt elektryczny (m.in. [[falownik]]i, moduł [[Przetwornica napięcia|przetwornicy]] [[Prąd przemienny|AC]]-[[Prąd stały|DC]]/DC-AC, wentylatory, klimatyzacja baterii). W przypadku autobusów z systemem równoległym (Allison oraz Voith DIWA) silnik spalinowy jest połączony mechanicznie z osią napędową i pracuje cały czas na optymalnych obrotach, napędzając pojazd. W okresach mniejszego zapotrzebowania na moc, nadwyżka energii jest wykorzystywana do ładowania baterii lub superkondesatorów, natomiast w okresach większego zapotrzebowania (np. przyspieszania czy podjazdu na wzniesienie) silnik spalinowy jest wspomagany przez silnik elektryczny wykorzystujący zgromadzoną energię w układzie jej magazynowania. Alternator włączany jest także podczas hamowania pojazdu, dzięki czemu jej część jest rekuperowana. Z kolei w przypadku autobusów z napędem szeregowym (Vossloh Kiepe i BAE Systems) nie ma mechanicznego połączenia między jednostką spalinową a osią napędową. Cały napęd odbywa się poprzez silnik elektryczny, który czerpie energię elektryczną z baterii/superkondensatorów oraz alternatora. Baterie lub superkondesatory doładowywane są także podczas hamowania (rekuperacja energii hamowania), przez alternator lub przez zewnętrzne złącze plug-in, jeśli autobus w takie wyposażono. Zastosowanie układu szeregowego powoduje nieco większe straty energii, jednak jego zaletą jest możliwość pracy pojazdu w trybie całkowicie bezemisyjnym. O dokładnej chwilowej mocy, na której pracuje silnik spalinowy, decyduje komputer pokładowy{{r|Rusak 2|SBC Katalog III}}.
 
=== Podwozie i układ jezdny ===
Konstrukcja podwozia i układu jezdnego autobusu jest identyczna jak w przypadku modelu Urbino 18. Producent wykorzystuje osie produkcji [[ZF Friedrichshafen]], z których przednia jest skrętna, z kolei tylna oś jest osią napędową (za wyjątkiem modelu Urbino 18 Hybrid z napędem Allison I generacji, w którym układ napędowy jest umieszczony w członie A i napęd przenoszony jest na oś środkową, a oś tylna pełni rolę osi wleczonej). W autobusach wykorzystywany jest system poziomujący [[ECAS]] umożliwiający [[przyklęk]] pojazdu o ok. 70 mm z prawej strony a także w razie potrzeby podniesienie pojazdu na poduszkach o ok. 60 mm. Standardowo autobusy wyposażone są w takie systemy, jak [[ABS (motoryzacja)|ABS]], EBS czy [[System kontroli trakcji|ASR]]. W autobusach hybrydowych wykorzystywany jest [[hamulec elektrodynamiczny]] z funkcją odzyskiwania energii z hamowania (która jest zamieniana w energię elektryczną i magazynowana w bateriach lub superkondensatorach), jak również w hamulec przystankowy i hamulec ręczny{{r|Rusak 2|SBC Katalog III|SBC Katalog IV}}.
 
=== Nadwozie i wnętrze ===
[[Plik:Sol219.jpg|thumb|Wnętrze Urbino 18 Hybrid Allison (rok prod. 2008)]]
Konstrukcja szkieletu wszystkich autobusów Solaris Urbino 18 hybrid została wykonana ze [[Stal nierdzewna|stali nierdzewnej]], natomiast poszycie ścian bocznych ze stali nierdzewnej oraz paneli aluminiowych{{r|SBC Katalog III|SBC Katalog IV}}. Ze względu na umieszczenie elementów systemu hybrydowego o dużej masie (m.in. baterie lub superkondensatory, falowniki) na dachu autobusów, konieczne było wprowadzenie pewnych zmian w szkielecie pojazdu, szczególnie w modelach bazujących na Urbino 18 III generacji. Silnik spalinowy oraz pozostałe elementy napędu umieszczono w wieży silnika znajdującej się na tylnym zwisie (za wyjątkiem autobusów wyposażonych w napęd Allison I generacji, w którym wykorzystano do tego celu kolumnę silnika w połowie członu A){{r|Rusak 2}}. Wejście na pokład autobusu odbywa się trzema lub czterema parami drzwi dwuskrzydłowych (przednie drzwi mogą być jednoskrzydłowe). W II drzwiach znajduje się ręczna rampa dla osób niepełnosprawnych, we wnętrzu przy II drzwiach znajduje się przestrzeń dla osoby niepełnosprawnej lub wózka dziecięcego{{r|SBC Katalog III|SBC Katalog IV}}. Urbino 18 Hybrid z napędem Allison I generacji miały nieco ograniczoną pojemność w stosunku do autobusów tej samej wielkości z napędem konwencjonalnym z powodu zmienionego układu wnętrza oraz zwiększonej masy własnej pojazdu przez osprzęt elektryczny – autobus mógł pomieścić do 131 pasażerów, w tym 50 na miejscach siedzących. 14 siedzeń było dostępnych z niskiej podłogi. Późniejsze konstrukcje miały już pojemność zbliżoną do autobusów z konwencjonalnym napędem{{r|Rusak 2}}. W zależności od zastosowanego układu drzwi, układu siedzeń, wersji napędu i innych indywidualnych wymogów klienta, autobusy mogą pomieścić do ok. 120–160 osób, w tym maksymalnie ok. 50 na miejscach siedzących{{r|IB-100661|MPK Krk|SBC Katalog III|SBC Katalog IV}}.
 
Autobusy wyposażone są w elektryczne [[szyberdach]]y oraz uchylne okna. Dodatkowo wentylację zapewniają wentylatory nadmuchowo-wyciągowe. Opcjonalnie autobusy wyposażone są w klimatyzację – osobno kabiny kierowcy i przestrzeni pasażerskiej. Ogrzewanie zapewniają grzejniki konwektorowe rozmieszczone w przestrzeni pasażerskiej pojazdu oraz dmuchawy dwustopniowe. Dodatkowo autobusy wyposażono w układ dodatkowego ogrzewania Spheros Webasto, opcjonalnie piec na [[biopaliwo]] Eberspächer. Instalacja elektryczna Urbino 18 hybrid jest oparta na magistrali [[Controller Area Network|CAN]]-Bus{{r|SBC Katalog III|SBC Katalog IV}}.
 
== Sprzedaż i eksploatacja ==
[[Plik:Solaris Urbino 18 n°400 Strasbourg boulevard Wilson.jpg|thumb|Solaris Urbino 18 Hybrid z napędem Allison w [[Strasburg]]u]]
Autobusy Solaris Urbino 18 hybrid, podobnie jak wszystkie inne autobusy miejskie Solaris, powstają w zakładzie produkcyjnym w [[Bolechowo-Osiedle|Bolechowie-Osiedlu]] w [[Województwo wielkopolskie|woj. wielkopolskim]]{{r|Rusak 2}}. Począwszy od premiery modelu w 2006 r. do 2020 r. powstało niemal 650 szt. autobusów hybrydowych marki Solaris (w tym także [[Solaris Urbino 12#Solaris Urbino 12 hybrid|Urbino 12 hybrid]] i [[Solaris Urbino 12,9|Urbino 12,9 hybrid]]){{r|IB-123119}}. Pierwsze egzemplarze z napędem Allison I generacji dostarczono na rynek [[Niemcy|niemiecki]] ([[Drezno]], [[Lipsk]], [[Bochum]]) oraz do [[Szwajcaria|szwajcarskiego]] [[Lenzburg]]a. Późniejsze konstrukcje sprzedawano jednak do wielu innych krajów Europy. Trafiły do [[Francja|Francji]] (m.in. [[Strasburg]]{{r|IB-64091}}, [[Paryż]]{{r|IB-56028}}, [[Saint-Denis (Reunion)|Saint-Denis]]){{r|autokult}}, [[Norwegia|Norwegii]] ([[Oslo]]){{r|Oslo}}, Szwajcarii ([[La Chaux-de-Fonds]]){{r|SBC LCF}}, Niemiec (m.in. [[Monachium]], [[Hanower]], [[Düsseldorf]], [[Neuss]], [[Frankfurt nad Menem]]){{r|U18h de}}, [[Holandia|Holandii]] ([[Bruksela]]){{r|IB-116400}} i [[Hiszpania|Hiszpanii]] ([[Barcelona]]){{r|IB-77592|TP-60406}}. Z kolei w [[Polska|Polsce]] autobusy tego typu są eksploatowane przez następujące przedsiębiorstwa:
{| class="wikitable sortable"
|+ Użytkownicy autobusów Solaris Urbino 18 hybrid w Polsce (stan na: czerwiec 2020)
! Miasto !! Przedsiębiorstwo !! Liczba sztuk !! Lata produkcji !!
|-
| [[Kielce]] || [[Autobusy w Kielcach|MPK]] || 10 || 2017 || {{r|IB-100661}}
! colspan=6|Suma
| colspan=2|83/96
|-
| [[Kraków]] || [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie|MPK]] || 13{{u|Krk}} || 2010, 2016 || {{r|KMK Krk}}
!colspan=8|Stan na: 29 kwietnia 2020
|-
| [[Płock]] || [[Autobusy w Płocku|KM]] || 4 || 2018 || {{r|IB-108578}}
|-
| [[Poznań]] || [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK]] || 1 || 2008 || {{r|IB-64076}}
|-
| [[Sosnowiec]] || [[Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu|PKM]] || 2{{u|Sosnowiec}} || 2007, 2008 || {{r|IB-57803|Sosnowiec 1|Sosnowiec 2}}
|-
| [[Swarzędz]] || [[Komunikacja miejska w Swarzędzu|SPK]] || 1{{u|Swarzędz}} || 2008 || {{r|Swarzędz phototrans}}
|-
| [[Szczecin]] || [[Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Klonowica”|SPAK]] || 8 || 2018 || {{r|IB-109185}}
|-
| [[Warszawa]] || [[Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie|MZA]] || 4 || 2012 || {{r|IB-52583}}
|}
Cena jednego egzemplarza Urbino 18 hybrid wynosi ok. 1,9–2,4 mln złotych netto{{r|IB-100219|IB-93416|IB-90000|IB-101695}}, co odpowiada kwocie o ok. 50% wyższej od ceny odpowiadającego modelu z napędem spalinowym{{r|IB-57803|TP-52055}}. Doświadczenia z eksploatacji autobusów przez warszawskie MZA (4 szt. Urbino 18 Hybrid z napędem Allison II generacji) wskazują, że pojazdy te najlepiej sprawdzają się na trasach z niewielką szybkością eksploatacyjną oraz dużą liczbą przystanków{{r|TP-52055}}.
 
== Zobacz teżUwagi ==
{{Uwagi |
* [[Solaris Urbino 12#Solaris Urbino 12 Hybrid|Solaris Urbino 12 Hybrid]]
<ref name="infobox">Dane techniczne poniżej odnoszą się do modeli IV generacji z napędem BAE Systems. Parametry autobusów z pozostałymi systemami napędu hybrydowego znajdują się w tabeli w sekcji [[#Konstrukcja|Konstrukcja]]</ref>
<ref name="drzwi">Układ drzwi niedostępny w modelu [[#Solaris Urbino 18 Hybrid MetroStyle|Urbino 18 Hybrid MetroStyle]]</ref>
<ref name="Krk">W tym 1 egzemplarz prototypowy z napędem [[#Napęd Vossloh Kiepe|Vossloh Kiepe]] (rok prod. 2010, w MPK od 2014 r.) oraz 12 szt. z napędem [[#II generacja napędu hybrydowego Allison|Allison]] (rok prod. 2016)</ref>
<ref name="Sosnowiec">W tym 1 szt. Allison I generacji ex. Regionalbus [[Lenzburg]] (rok prod. 2007, w PKM od 2010 r.) oraz 1 szt. Allison II generacji ex. pojazd testowy Solaris Bus & Coach (rok prod. 2008, w PKM od 2009 r.)</ref>
<ref name="Swarzędz">1 szt. ex. Ettenhuber [[Glonn (Bawaria)|Glonn]] (w SPK od 2019 r.)</ref>
}}
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}} |
<!-- MATERIAŁY SBC: -->
<ref name="SBC Historia">{{Cytuj | url=https://www.solarisbus.com/pl/firma/historia | tytuł=Historia | opublikowany=solarisbus.com | język=pl | data dostępu=2018-01-26}}</ref>
<ref name="SBC Enthusiasm">{{Cytuj |autor = Solaris Bus & Coach S.A. |tytuł = Solaris. Power of Enthusiasm |data = 2013 | język = pl}}</ref>
<ref name="SBC Katalog III">{{Cytuj | autor = Solaris Bus & Coach S.A. |tytuł = Urbino Hybrid. Katalog produktowy |data = 2013 | język = pl}}</ref>
<ref name="SBC Katalog IV">{{Cytuj | autor = Solaris Bus & Coach S.A. |tytuł = Napędy niskoemisyjne. Katalog produktowy 2019/2020 | url = https://www.solarisbus.com/public/assets/content/pojazdy/Katalogi_stycze_2020/PL_Napdy_niskoemisyjne_2019.pdf | data dostępu = 2020-06-14 |data = 2019 | język = pl}}</ref>
<ref name="SBC plug-in">{{Cytuj | autor = Solaris Bus & Coach S.A. | tytuł = Nowość w portfolio: Solaris Urbino 18 plug-in hybrid | data dostępu = 2020-06-14 | czasopismo = Magazyn klientów Solaris | wydanie = 1/2020 (24) | s = 18–19 | issn = 1689-6076 | język = pl | url = https://www.solarisbus.com/public/assets/content/busmania/Magazyn2020/Magazyn_Solaris_Wiosna_2020_PL_A4_96dpi_02.pdf}}</ref>
<ref name="SBC LCF">{{Cytuj | autor = Solaris Bus & Coach S.A. | tytuł = Hybrydowe jamniki dla La Chaux-de-Fonds| czasopismo = Magazyn klientów Solaris | wydanie = 2/2012 (9) | s = 7 | issn = 1689-6076 | język = pl}}</ref>
 
<!-- INFOBUS.PL -->
<ref name="IB-68370">{{Cytuj | tytuł = IAA 2006 – Solaris i hybryda | url = http://infobus.pl/iaa-2006-solaris-i-hybryda_more_68370.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2006-10-10 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-51676">{{Cytuj | tytuł = Polskie hybrydy w Szwajcarii | url = http://infobus.pl/polskie-hybrydy-w-szwajcarii-_more_51676.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2012-04-19 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-77592">{{Cytuj | tytuł = Solaris w Barcelonie: elektrycznie i hybrydowo | url = http://infobus.pl/solaris-w-barcelonie-elektrycznie-i-hybrydowo-_more_77592.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2015-09-17 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-64076">{{Cytuj | tytuł = Poznań: Pierwszy w Polsce autobus z napędem hybrydowym | url = http://infobus.pl/poznan-pierwszy-w-polsce-autobus-z-napedem-hybrydowym_more_64076.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2008-11-03 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-52583">{{Cytuj | tytuł = Warszawskie hybrydowe „pszczółki” | url = http://infobus.pl/warszawskie-hybrydowe-"pszczolki-_more_52583.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2012-02-08 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-57563">{{Cytuj | tytuł = IAA 2010: "hybrydowy" wywiad z Krzysztofem Olszewskim | url = http://infobus.pl/iaa-2010-hybrydowy-wywiad-z-krzysztofem-olszewskim_more_57563.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2010-09-30 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-57806">{{Cytuj | tytuł = Solaris na IAA: czas na szeregową hybrydę plug-in | url = http://infoair.pl/solaris-na-iaa-czas-na-szeregowa-hybryde-plug-in_more_57806.html# | opublikowany = infobus.pl | data = 2010-09-09 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-55787">{{Cytuj | tytuł = Urbino 18 DIWAhybrid jedzie do Bochum | url = http://infobus.pl/urbino-18-diwahybrid-jedzie-do-bochum_more_55787.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2011-03-30 | data dostępu = 2020-06-10 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-27849">{{Cytuj | tytuł = Polskie TOP8 targów Kortrijk: Solaris z silnikiem MAN | url = http://infobus.pl/polskie-top8-targow-kortrijk-solaris-z-silnikiem-man_more_27849.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2011-10-26 | data dostępu = 2020-06-10 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-56028">{{Cytuj | tytuł = Solaris dla paryskiego systemu BHNS | url = http://infobus.pl/solaris-dla-paryskiego-systemu-bhns_more_56028.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2011-02-03 | data dostępu = 2020-06-10 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-39415">{{Cytuj | tytuł = Kraków odbierze Urbino 18 MetroStyle | url = http://www.infobus.pl/krakow-odbierze-urbino-18-metrostyle_more_39415.html# | opublikowany = infobus.pl | data = 2014-09-10 | data dostępu = 2020-06-10 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-39211">{{Cytuj | tytuł = IAA 2014: Światowy debiut nowego Urbino! | url = http://www.infobus.pl/iaa-2014-swiatowy-debitu-nowego-urbino!-_more_39211.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2014-09-24 | data dostępu = 2020-06-14 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-87911">{{Cytuj | tytuł = IAA 2016: Nowy Solaris Urbino 12 hybrid | url = http://infobus.pl/iaa-2016-nowy-solaris-urbino-12-hybrid_more_87911.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2016-09-26 | data dostępu = 2020-06-14 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-100219">{{Cytuj | tytuł = Solaris z umową na 25 hybryd w Płocku. Debiut nowego Urbino 18 hybrid! | url = http://infobus.pl/solaris-z-umowa-na-25-hybryd-w-plocku-debiut-nowego-urbino-18-hybrid-_more_100219.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2017-11-09 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-100661">{{Cytuj | tytuł = Kielce czekają na hybrydy. Jakie są Urbino 18 Hybrid? | url = http://infobus.pl/kielce-czekaja-na-hybrydy-jakie-sa-urbino-18-hybrid-_more_100661.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2017-11-24 | data dostępu = 2020-06-14 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-108578">{{Cytuj | tytuł = Polski debiut nowego Urbino 18 hybrid. Płock! | url = http://infobus.pl/infotram.pl/infotram.pl/polski-debiut-nowego-urbino-18-hybrid-plock-_more_108578.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2018-09-25 | data dostępu = 2020-06-14 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-109185">{{Cytuj | tytuł = Debiut Solarisa Urbino 18 Hybrid w szczecińskich barwach | url = http://infobus.pl/debiut-solarisa-urbino-18-hybrid-w-szczecinskich-barwach-_more_109185.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2018-10-16 | data dostępu = 2020-06-14 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-123119">{{Cytuj | tytuł = Nowa propozycja Solarisa: Urbino 18 hybrid plug-in | url = http://infobus.pl/nowa-propozycja-solarisa-urbino-18-hybrid-plug-in_more_123119.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2020-04-15 | data dostępu = 2020-06-14 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-64091">{{Cytuj | tytuł = Vive l'hybride: hybrydowy Solaris dla Strasburga | url = http://infobus.pl/vive-l’hybride-hybrydowy-solaris-dla-strasburga_more_64091.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2008-10-31 | data dostępu = 2020-06-19 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-57803">{{Cytuj | tytuł = Hybryda Solarisa ponownie we Wrocławiu | url = http://infotram.pl/hybryda-solarisa-ponownie-we-wroclawiu_more_57803.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2010-09-09 | data dostępu = 2020-06-20 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-116400">{{Cytuj | tytuł = Swarzędz testuje hybrydowe Nowe Urbino 18 | url = http://infobus.pl/swarzedz-testuje-hybrydowe-nowego-urbino-18_more_116400.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2019-07-25 | data dostępu = 2020-06-21 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-93416">{{Cytuj | tytuł = ZTM Kielce wybiera hybrydy Solarisa! | url = http://infobus.pl/ztm-kielce-wybiera-hybrydy-solarisa-_more_93416.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2017-04-07 | data dostępu = 2020-06-21| język = pl}}</ref>
<ref name="IB-90000">{{Cytuj | tytuł = Przeżyjmy to jeszcze raz: hybrydy w Krakowie [FILM] | url = http://infobus.pl/przezyjmy-to-jeszcze-raz-hybrydy-w-krakowie-film-_more_90000.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2016-12-14 | data dostępu = 2020-06-21 | język = pl}}</ref>
<ref name="IB-101695">{{Cytuj | tytuł = 34 hybrydy Solarisa w 1 dzień: szesnastka dla Szczecina | url = http://infobus.pl/34-hybrydy-solarisa-w-1-dzien-szesnastka-dla-szczecina_more_101695.html | opublikowany = infobus.pl | data = 2018-01-05 | data dostępu = 2020-06-21 | język = pl}}</ref>
 
<!-- TRANSPORT-PUBLICZNY.PL -->
<ref name="TP-52635">{{Cytuj | tytuł = Nowy Solaris Urbino 12 hybrid i Urbino 12 CNG na targach w Hanowerze | url = https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/nowy-solaris-urbino-12-hybrid-i-urbino-12-cng-na-targach-w-hanowerze-52635.html | opublikowany = transport-publiczny.pl | data = 2016-07-30 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="TP-52055">{{Cytuj | tytuł = Warszawa: Hybrydy sprawdzają się tylko na ciężkich trasach | url = https://www.transport-publiczny.pl/mobile/warszawa-hybrydy-sprawdzaja-sie-tylko-na-ciezkich-trasach-52055.html | opublikowany = transport-publiczny.pl | data = 2016-05-18 | data dostępu = 2020-06-17 | język = pl}}</ref>
<ref name="TP-60406">{{Cytuj | tytuł = Barcelona. Solaris dostarczył trzy przegubowe elektrobusy | url = https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/barcelona-solaris-dostarczyl-trzy-przegubowe-elektrobusy-60406.html | opublikowany = transport-publiczny.pl | data = 2018-12-20 | data dostępu = 2020-06-20 | język = pl}}</ref>
 
<!-- POZOSTAŁE -->
<ref name="Rusak 1">{{Cytuj | autor = Zbigniew Rusak | tytuł = Solaris Urbino – 15 lat rynkowego sukcesu (1) | data = 2014 | czasopismo = Autobusy TEST | wydanie = 9/2014 | s = 12–22 | url = http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-e494a753-3ed4-4fdb-a5f8-a348051f0173/c/Rusak.pdf | język = pl}}</ref>
<ref name="Rusak 2">{{Cytuj | autor = Zbigniew Rusak | tytuł = Solaris Urbino – 15 lat rynkowego sukcesu (2) | data = 2014 | czasopismo = Autobusy TEST | wydanie = 10/2014 | s = 8–20 | url = http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-73d15896-d08d-4a93-9a46-7a982f03be14/c/Rusak.pdf | język = pl}}</ref>
<ref name="autokult">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid: Polak potrafi| url = https://autokult.pl/10823,solaris-urbino-18-hybrid-polak-potrafi | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl | opublikowany = autokult.pl}}</ref>
<ref name="AŚ">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid | url = https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/solaris-urbino-18-hybrid/tzbqnkr?utm_source=www.auto-swiat.pl_viasg_auto-swiat&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&utm_v=2 | opublikowany = Auto Świat | data = 2008-07-22 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="AŚ 2">{{Cytuj | tytuł = Solaris: hybrydy w Hanowerze i Monachium | url = https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/solaris-hybrydy-w-hanowerze-i-monachium/vtrpgmf| opublikowany = Auto Świat | data = 2008-01-15 | data dostępu = 2020-06-04 | język = pl}}</ref>
<ref name="MPK Krk">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid | url = http://www.mpk.krakow.pl/pl/autobusy/tabor/solaris-urbino-18-hybrid/ | data dostępu = 2020-06-04 | opublikowany = MPK S.A. w Krakowie | język = pl}}</ref>
<ref name="PIM">{{Cytuj | tytuł = Dwie nowości produktowe Solarisa. Nowe Urbino 12 Hybrid oraz Urbino 12 CNG zaprezentowane po raz pierwszy na targach IAA 2016 | url = https://pim.pl/dwie-nowosci-produktowe-solarisa-nowe-urbino-12-hybrid-oraz-urbino-12-cng-zaprezentowane-po-raz-pierwszy-na-targach-iaa-2016/ | data dostępu = 2020-06-14 | data = 2016-09-22 | opublikowany = Polska Izba Motoryzacji | język = pl}}</ref>
<ref name="Solaris Club">{{Cytuj | tytuł = Specyfikacja techniczna autobusu Solaris Urbino III 18 Hybrid | url = http://www.solaris-club.com/solaris-hybrid.php | opublikowany = solaris-club.com | data dostępu = 2020-06-17 | język = pl}}</ref>
<ref name="Oslo">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid - UniBuss Oslo | url = https://poznanskie-autobusy.pl/pl/gallery/jazdy-probne-i-transporty/solaris-urbino-18-hybrid-unibuss-oslo-412 | opublikowany = Poznańskie Autobusy | data dostępu = 2020-06-19 | język = pl}}</ref>
<ref name="U18h de">{{Cytuj | tytuł = Magazin: Einsatzübersicht Hybridbusse | url = http://www.stadtbus2.de/magazin/m_fahrzeuge_hybrid.htm | opublikowany = stadtbus.de | data dostępu = 2020-06-20 | język = de}}</ref>
<ref name="KMK Krk">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 III Hybrid | url = http://www.kmk.krakow.pl/solaris_u18_III_hybrid.html | opublikowany = KMK Kraków | data dostępu = 2020-06-20 | język = pl}}</ref>
<ref name="Sosnowiec 1">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid – PKM Sosnowiec #505 | url = http://phototrans.eu/15,176335,45.html | opublikowany = phototrans.eu | data dostępu = 2020-06-20 | język = pl}}</ref>
<ref name="Sosnowiec 2">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid – PKM Sosnowiec #500 | url = http://phototrans.eu/15,149048,45.html | opublikowany = phototrans.eu | data dostępu = 2020-06-20 | język = pl}}</ref>
<ref name="Swarzędz phototrans">{{Cytuj | tytuł = Solaris Urbino 18 Hybrid – SPK Swarzędz #4201 | url = http://phototrans.pl/15,221392,26180.html | opublikowany = phototrans.eu | data dostępu = 2020-06-21 | język = pl}}</ref>
}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [httphttps://www.solarisbus.com/pl/pojazdy/napedy-niskoemisyjne/grupa-urbino-hybrid.html CharakterystykaOpis modeli Solaris Urbino 18 Hybridmodelu w serwisie firmy Solarisproducenta]
 
{{solaris}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Solaris_Urbino_18_hybrid”