Antarktyda: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 194.36.206.242) – wygłup |
m poprawa przek., WP:SK, drobne redakcyjne |
||
Linia 21:
'''Antarktyda''' – [[kontynent]] położony najdalej na południe Ziemi, na którym znajduje się geograficzny [[biegun południowy]]. Jest położony w rejonie [[Antarktyka|Antarktyki]] na [[półkula południowa|półkuli południowej]], niemal w całości na południe od [[koło podbiegunowe południowe|koła podbiegunowego]] i otoczony przez [[Ocean Południowy]]. Jest to jedyny kontynent [[anekumena|trwale i całkowicie niezamieszkany przez człowieka i niewykorzystywany gospodarczo]]. Ma powierzchnię 14,0 mln km², jest piątym co do wielkości kontynentem po [[Azja|Azji]], [[Afryka|Afryce]], [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] i [[Ameryka Południowa|Ameryce Południowej]], prawie dwa razy większym od [[Australia (kontynent)|Australii]]. Około 98% Antarktydy pokrywa [[polarna czapa lodowa]] o średniej grubości 1,9 km, która rozciąga się do wszystkich, prócz wysuniętych najbardziej na północ krańców Półwyspu Antarktycznego.
Pod względem średnich warunków Antarktyda to najzimniejszy, najsuchszy i najbardziej wietrzny kontynent, ma także najwyższą średnią [[Wysokość bezwzględna|wysokość]] ze wszystkich kontynentów. Antarktyda jest uznawana za kontynent pustynny, z roczną sumą opadów równą 200 mm wzdłuż wybrzeża i znacznie mniej w głębi lądu. Temperatura na Antarktydzie spada poniżej −90 °C. Kontynent [[Anekumena|nie ma stałych mieszkańców]], ale w ciągu roku od 1000 do ponad 4000 osób przebywa na [[Stacje polarne w Antarktyce|stacjach badawczych]] rozsianych po całym kontynencie. Tylko organizmy przystosowane do zimna są w stanie przetrwać na Antarktydzie, w tym wiele gatunków [[archeony|archeonów]], bakterii, grzybów, [[protisty|protistów]], niektóre rośliny i niektóre zwierzęta, w tym [[nicienie]], [[niesporczaki]], [[pingwiny]], [[płetwonogie]] i [[roztocze (pajęczaki)|roztocze]]. Zbiorowiska roślinne mają charakter [[tundra|tundry]].
Mimo że spekulacje i mity na temat ''[[Terra Australis|Terra Australis Incognita]]'' („Nieznanego Lądu Południowego”) sięgają starożytności, dopiero w 1820 członkowie rosyjskiej wyprawy [[Fabian Bellingshausen|Fabiana Bellingshausena]] i [[Michaił Łazariew|Michaiła Łazariewa]] na
Antarktyda jest zarządzana wspólnie przez państwa, które mają prawo głosu w ramach systemu [[Układ Antarktyczny|
== Pochodzenie nazwy ==
Linia 116:
Antarktydę Wschodnią tworzy przede wszystkim platforma prekambryjska. Budują ją [[skały metamorficzne]] ([[gnejs]]y, [[łupek|łupki]], ale także [[marmur]]y), które zawierają intruzje [[granit]]ów i [[gabro|gabra]]{{odn|Mityk|1982|s=473}}. W części odsłania się jako [[tarcza kontynentalna]]. Na [[Ziemia Enderby|Ziemi Enderby]] występują jedne z najstarszych skał na Ziemi, [[Archaik|archaiczne]] [[Charnockity|enderbity]] datowane na 3,9 mld lat{{odn|Makowski|2004|s=299}}. Na platformie znajdują się także różnorodne młodsze skały, w tym [[Piaskowiec|piaskowce]], [[Wapień|wapienie]], złoża [[węgle kopalne|węgla]] i [[Łupek|łupków]] zdeponowane w okresach [[dewon|dewońskim]] i [[jura]]jskim, tworzące Góry Transantarktyczne. Obszary przybrzeżne, między innymi [[Góry Shackletona]] i [[Ziemia Wiktorii]], zostały [[uskok|zuskokowane]]. Niemal cała jednostka jest pokryta grubą warstwą lądolodu, wychodnie skał znajdują się jedynie na wybrzeżu{{odn|Makowski|2004|s=299}} oraz szczytach gór i oazach{{odn|Mityk|1982|s=473}}.
Głównym znanym surowcem mineralnym Antarktydy jest węgiel{{r|Trewby2002}}. Jego występowanie po raz pierwszy stwierdził Frank Wild z ekspedycji ''Nimroda'' w pobliżu [[Lodowiec Beardmore’a|Lodowca Beardmore’a]]; obecnie złoża [[węgiel brunatny|węgla brunatnego]] są znane w wielu częściach Gór Transantarktycznych. Poza węglem zostały odkryte żelaza, miedzi, złota, srebra i ołowiu{{odn|Mityk|1982|s=474}}. Obfite złoża rudy żelaza występują w [[Góry Księcia Karola|Górach Księcia Karola]]. Najcenniejsze surowce Antarktyki leżą u jej brzegów, na [[szelf kontynentalny|szelfie]] Morza Rossa, gdzie w 1973 odkryto ropę naftową i gaz ziemny. Wydobycie jakichkolwiek surowców jest zakazane do 2048, na podstawie ''Protokołu o ochronie środowiska naturalnego'', dodanego w 1991 do
=== Podłoże skalne lądolodu ===
Linia 139:
Ochładzanie Antarktydy następowało stopniowo, do czego częściowo przyczyniał się [[Wędrówka kontynentów|dryf kontynentów]], zmieniający układ [[Prąd morski|prądów oceanicznych]]. Prądy płynące od równika ku biegunom, które wyrównywały temperatury globu, były stopniowo zastępowane przez prądy równoleżnikowe, zachowujące różnice temperatur na różnych szerokościach geograficznych{{r|DeContoPollard2003}}.
Afryka oddzieliła się od Antarktydy około 160 milionów lat temu, a następnie na początku [[Kreda (okres)|kredy]] (125 mln lat temu) odłączył się [[subkontynent indyjski]]. Pod koniec okresu kredowego, około 66 milionów lat temu, Antarktyda (połączona z Australią) miała jeszcze klimat tropikalny i subtropikalny, żyły na niej również [[torbacze]]. 40 milionów lat temu [[Sahul|Australia z Nową Gwineą]] oddzieliła się od Antarktydy, równoleżnikowy prąd morski odizolował kontynenty i na Antarktydzie pojawiły się lodowce. Na przełomie [[eocen]]u i [[oligocen]]u, około 34 milionów lat temu, stężenie [[Dwutlenek węgla|{{chem|CO|2}}]] zmniejszyło się z kilku tysięcy [[Sposoby zapisu bezwymiarowego stosunku dwóch wielkości|ppm]] do wartości 760 ppm{{r|physorg-news172072921}}.
Około 23 mln lat temu otworzyła się [[Cieśnina Drake’a]] pomiędzy Antarktydą i Ameryką Południową, w wyniku czego kontynent otoczył [[Prąd Wiatrów Zachodnich|Antarktyczny Prąd Okołobiegunowy]]. Miało to również wpływ na ochłodzenie, choć modele zmian klimatycznych wskazują, że zmniejszenie stężenia {{chem|CO|2}} w atmosferze było ważniejszym czynnikiem{{r|DeContoPollard2003}}. Powierzchnia lądolodu rosła pokrywając coraz większe obszary kontynentu.
Linia 154:
=== Temperatura i wiatry ===
Najniższa zarejestrowana przez człowieka temperatura naturalnie występująca na Ziemi, −89,2 °C, została stwierdzona 21 lipca 1983 na radzieckiej (obecnie rosyjskiej) stacji polarnej [[Wostok (stacja antarktyczna)|Wostok]]{{u|dryice}}{{r|imigw|WMO}}. Jeszcze niższe temperatury, sięgające −93,2 C, są znane z obserwacji satelitarnych{{r|coldest_sat}}. Najcieplejszym miesiącem jest styczeń z temperaturą minimalną −30 °C, natomiast najchłodniejszy jest sierpień, z temperaturami spadającymi do −70 °C. Na wybrzeżu temperatury są wyższe, przy północnych krańcach Półwyspu Antarktycznego mogą sięgać powyżej 0 °C. Najniższa średnia temperatura stycznia w miejscu stale zamieszkanym przez ludzi wynosi −33 °C (stacja Wostok){{odn|Martyn|1995|s=306}}. Najwyższą temperaturę na Antarktydzie zanotowano 5 stycznia 1974 w stacji nad jeziorem [[Vanda (jezioro)|Vanda]], osiągnęła +15 °C{{r|WMO}}.
[[Plik:AntarcticaDomeCSnow.jpg|mały|lewo|Powierzchnia [[Dome C|kopuły lodowej C]] w pobliżu [[Concordia (stacja antarktyczna)|stacji Concordia]] reprezentuje typowy krajobraz wnętrza kontynentu]]
Linia 177:
Pierwszym dzieckiem urodzonym w południowym regionie polarnym była Norweżka Solveig Gunbjørg Jacobsen, urodzona w Grytviken 8 października 1913, a jej narodziny zostały odnotowane przez rezydenta Brytyjskiego Magistratu Georgia Południowa. Była córką Fridthjofa Jacobsena, asystenta kierownika stacji wielorybniczej i Klary Olette Jacobsen. Jacobsen przybył na wyspę w 1904 i w latach 1914–1921 był kierownikiem stacji Grytviken; dwoje jego dzieci urodziło się na wyspie{{r|Headland Robert K The Island}}.
Pierwszą osobą, która urodziła się na południe od 60 równoleżnika południowego (granica Antarktyki zgodnie z
== Różnorodność biologiczna ==
Linia 187:
Cechą charakterystyczną fauny antarktycznej jest brak rodzimych kręgowców całkowicie lądowych{{#tag:ref|Dopiero bardziej na północ położonych wyspach [[Subantarktyka|subantarktycznych]] pojawiają się nieliczne lądowe ptaki (jak [[świergotek antarktyczny]]) i ssaki sprowadzone przez ludzi{{r|antarctica.ac-index}}.|group="uwaga"}}. Występujące tu gatunki [[Ptaki|ptaków]] (53 gatunki reprezentowane przez przedstawicieli: [[pingwiny|pingwinów]], [[wydrzyki|wydrzyków]], [[mewy|mew]], [[warcabnik]]a, [[albatrosy|albatrosów]], [[Fulmarus|fulmarów]], [[Rybitwy (ptaki)|rybitw]], [[kormorany|kormoranów]]) i ssaków (6 gatunków z nadrodziny [[Płetwonogie|płetwonogich]], Pinnipedia), choć potrzebują środowiska lądowego do reprodukcji, pierzenia/linienia i odpoczynku, jednak uzależnione są od środowiska morskiego, w którym zdobywają pożywienie. Wśród ptaków dominują pingwiny, stanowiąc 90% biomasy ptaków [[Ocean Południowy|Oceanu Południowego]]. Charakterystyczne gatunki to m.in. [[pingwin cesarski]] (''Aptenodytes forsteri''), [[Pingwin białooki|pingwin Adeli]] (''Pygoscelis adeliae''), [[pingwin maskowy]] (''P. antarcticus'') oraz [[pingwin białobrewy]] (''P. papua''){{r|Korczak2013|Uminski1986}}. [[Petrel śnieżny]] jest jednym z trzech ptaków, które gniazdują wyłącznie w Antarktyce{{r|birdlife-3876}}. Spośród ssaków endemiczne są 4 gatunki: [[krabojad foczy]] (''Lobodon carcinophagus''), [[weddelka antarktyczna]] (inaczej foka Weddella, ''L. weddelli''), [[amfitryta lamparcia]] (tzw. lampart morski, ''Hydrurga leptonyx'') i [[foczka mała]] (in. foka Rossa, ''Ommatophoca rossi''){{r|Korczak2013|Uminski1986}}. Faunę lądową stanowią [[bezkręgowce]], reprezentowane przez kilka gatunków [[muchówki|muchówek]] z rodziny [[ochotkowate|ochotkowatych]] (występujące na wyspach i w rejonie nadmorskim – największym wyłącznie lądowym zwierzęciem żyjącym na Antarktydzie jest nielotna muchówka ''[[Belgica antarctica]]'', osiągająca do 6 mm długości{{r|units.miamioh}}), [[Roztocze (pajęczaki)|roztocze]], [[skoczogonki]], [[Phthiraptera|wszy]], [[nicienie]], [[niesporczaki]], [[Wrotki (biologia)|wrotki]] i [[pierwotniaki]]. Słodkowodne zbiorniki śródlądowe zasiedlane są przez nieliczne gatunki [[widłonogi|widłonogów]], [[małżoraczki|małżoraczków]], [[wioślarki|wioślarek]] i wrotków. Bardzo duży udział stanowią gatunki endemiczne, np. większość gatunków skoczogonków i prawdopodobnie wszystkie gatunki nicieni występujące na tym obszarze są endemiczne{{r|Convey2008}}.
[[Bentos|Fauna bentosowa]] i [[pelagial|pelagiczna]] mórz oblewających Antarktydę obejmuje ponad 8200 gatunków. Najliczniej pod względem liczby gatunków reprezentowane są [[stawonogi]] (2309 gatunków), nicienie (1909 gatunków) i [[strunowce]] (718 gatunków). Spośród kręgowców najliczniej reprezentowane są ryby – 314 gatunków{{r|Griffiths2010}}, występujące tam ssaki to 10 gatunków [[walenie|waleni]]{{r|Korczak2013}}. Bardzo duży odsetek stanowią gatunki endemiczne (np. wśród występujących tam małży 43% gatunków, a wśród ślimaków 74% gatunków to endemity){{r|Griffiths2010}}. Stwierdzono też endemiczne [[takson]]y wyższej rangi: wśród ryb endemicznymi dla Antarktyki są [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[Bathydraconidae]] oraz [[
W 2010 ukazał się spis gatunków żyjących w morzach Antarktyki, przygotowany przez około 500 badaczy podczas [[Międzynarodowy Rok Polarny|Międzynarodowego Roku Polarnego]]. Badania te były częścią globalnej kampanii [[Census of Marine Life]] (CoML) i ujawniły kilka znaczących wyników. Ponad 235 gatunków organizmów morskich żyje w obu regionach polarnych, które dzieli 12 000 km. Duże zwierzęta, takie jak niektóre walenie i ptaki, odbywają rocznie podróże w obie strony. Bardziej zaskakujące było występowanie w obu obszarach mórz polarnych małych gatunków, takich jak [[strzykwy]] i pelagiczne [[ślimaki]] morskie. W ich rozprzestrzenieniu mogły pomóc różne czynniki – temperatura na [[Dno oceaniczne|dnie oceanu]] w rejonie biegunów i równika różni się o nie więcej niż 5 °C, a [[cyrkulacja termohalinowa]] może transportować jaja i larwy tych organizmów{{r|news.bbc-nature-7888558}}.
=== Grzyby ===
Linia 209:
=== Ochrona przyrody ===
[[Plik:Antarctica, pollution, environment, Russia, Bellingshausen 1.JPG|mały|lewo|Składowanie odpadów (nawet starych pojazdów), jak na zdjęciu koło stacji Bellingshausen w 1992, jest zakazane od wejścia w życie ''Protokołu o ochronie środowiska naturalnego'' w 1998]]
Protokół o ochronie środowiska naturalnego do
W 1978 w Stanach Zjednoczonych uchwalono ustawę o ochronie Antarktydy, która przyniosła kilka ograniczeń w amerykańskiej działalności na Antarktydzie. Ustawa przewiduje kary za wprowadzenie obcych roślin i zwierząt, jak również za polowanie na gatunki rodzime. [[Przełowienie]] kryla, który odgrywa kluczową rolę w ekosystemie Antarktyki, skłoniło władze do wydania rozporządzenia w sprawie połowów. Konwencja o ochronie żywych zasobów morskich Antarktyki ({{ang.|Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources}}, CCAMLR), która weszła w życie w 1980, wymaga, aby regulacje dotyczące wszystkich łowisk Oceanu Południowego brały pod uwagę potencjalne skutki dla całego ekosystemu Antarktyki{{r|CIA}}. Pomimo tych nowych aktów poważnym problemem pozostawały nieuregulowane i nielegalne połowy ryb, w szczególności [[antar patagoński|antara patagońskiego]]. Według ocen, nielegalne połowy antara w latach 2000. wzrosły nawet do 32 000 ton; problem ten w dużej mierze został rozwiązany dzięki zwiększonym kontrolom, spadając do poziomu ocenianego na około 1300 ton w 2010{{r|KirbyBBC-2001|antarctica.gov.au-fish}}.
== Polityka ==
[[Plik:Emblem of the Antarctic Treaty.svg|mały|Symbol
[[Plik:Stations in Antarctica-pl.svg|mały|Placówki badawcze w Antarktyce według wykazu COMNAP z 2015 {{legenda|red|całoroczne stacje polarne}} {{legenda|#f60|letnie stacje polarne}} {{legenda|green|obozy}} {{legenda|#fc0|schronienia}}]]
Antarktyda nie należy do żadnego państwa i nie ma rządu, chociaż niektóre kraje roszczą sobie prawa do fragmentów jej terytorium. Kilka z tych krajów uznaje wzajemnie swoje prawa{{r|mutualrecog}}, ale żadne z nich nie jest powszechnie uznawane{{r|CIA}}.
Kwestia statusu prawnego Antarktydy była szeroko dyskutowana od czasu zakończenia II wojny światowej. Były wysuwane różne propozycje: ustanowienie tymczasowego ''[[modus vivendi]]'', przy zawieszeniu roszczeń terytorialnych, ustanowienie [[Terytorium powiernicze ONZ|terytorium powierniczego]] lub [[Kondominium (kolonia)|kondominium]]{{r|legal}}. W 1959 w wyniku tych rozmów uchwalono [[Układ Antarktyczny
W latach 80. strony układu rozpoczęły negocjacje w sprawie konwencji regulującej eksploatację złóż na Antarktydzie{{r|antarcticanz.govt-mining}}. W tym czasie międzynarodowe organizacje pozarządowe{{r|asoc}} rozpoczęły kampanię w celu zapobieżenia rozwojowi wydobycia minerałów w regionie. Przewodnią rolę odgrywał w tym [[Greenpeace]], który założył własną placówkę w Antarktyce, [[World Park Base]], w rejonie [[Morze Rossa|Morza Rossa]]{{r|archive.greenpeace}} i prowadził coroczne wyprawy w celu monitorowania skutków ludzkiej działalności w tej części świata{{r|newscientist}}. W 1988 uchwalono Konwencję o regulacji zasobów mineralnych Antarktyki ({{ang.|Convention on the Regulation of Antarctic Mineral Resources}}, CRAMRA){{r|bas-mining}}. Jednak w następnym roku Australia i Francja odmówiły ratyfikowania tej konwencji, blokując jej wejście w życie. Państwa te zaproponowały w zamian wynegocjowanie kompleksowego porozumienia co do ochrony środowiska Antarktyki. Wskutek tych zabiegów powstał Protokół w sprawie ochrony środowiska naturalnego do
[[Plik:04122956 - HMS Endurance in 2007 02.jpg|mały|HMS „Endurance”, statek patrolowy [[Royal Navy]] w Antarktyce]]
[[Plik:Antarctica Service Medal.png|mały|Medal za służbę w Antarktyce]]
Linia 301:
Obszary pokazane jako [[Australijskie Terytorium Antarktyczne|roszczenia Australii]] i [[Dependencja Rossa|Nowej Zelandii]] wcześniej były obszarami roszczeń brytyjskich; zostały one przekazane tym krajom po uzyskaniu niezależności. Australia obecnie zgłasza pretensje do największego obszaru. Australijskie, brytyjskie, francuskie, norweskie i nowozelandzkie roszczenia są wzajemnie uznawane{{r|mutualrecog}}.
Inne kraje – sygnatariusze
* {{państwo|BRA}} wskazała „brazylijski obszar zainteresowań”, który formalnie nie ma charakteru roszczenia{{r|Morris1988}}.
* {{państwo|PER}} formalnie zastrzegło sobie prawo do zgłoszenia roszczeń{{r|peecug1|peecug2}}.
* {{państwo|RUS}} „odziedziczyła” po ZSRR prawo do zgłoszenia roszczeń, w ramach
* {{państwo|ZAF}} formalnie zastrzegła sobie prawo do zgłoszenia roszczeń{{r|peecug1|peecug2}}.
* {{państwo|USA}} zastrzegły sobie prawo do zgłoszenia roszczeń, w ramach
Historycznie także [[III Rzesza|Trzecia Rzesza]] rościła sobie prawa do terytorium na Antarktydzie, określanego jako [[Nowa Szwabia]] ({{niem.|Neuschwabenland}}){{odn|Rakusa-Suszczewski|1989|s=73}}.
Linia 313:
Z wyjątkiem połowów w wodach przybrzeżnych i uprawianej na małą skalę turystyki, działalność gospodarcza na Antarktydzie obecnie nie ma miejsca.
Choć na Antarktydzie zostały odkryte [[węgle kopalne]], [[węglowodory]], rudy żelaza, platyna, miedź, chrom, nikiel, złoto i inne minerały, nie są one wystarczająco dostępne, aby ich wydobycie było opłacalne; surowce mineralne prawdopodobnie występują także w mniejszych koncentracjach niż na innych kontynentach, wskutek warunków klimatycznych niesprzyjających naturalnemu wzbogacaniu rud. ''Protokół o ochronie środowiska naturalnego'' do
Podstawową działalnością gospodarczą jest [[rybołówstwo]], w latach 2001–2011 rocznie odławiano (legalnie) od 127 do 230 tysięcy ton ryb{{r|CCAMLR SB}}. Rybacy łowiący w Antarktyce od 1 lipca 1998 do 30 czerwca 1999 oficjalnie poinformowali o złowieniu 119 898 ton ryb, ocenia się jednak, że nieuregulowane połowy były od pięciu do sześciu razy większe{{r|Gareth}}. W następnych latach legalne połowy wzrosły, przekraczając 200 tys. ton w sezonie 2009–10{{r|CCAMLR SB}}, ale równocześnie zwiększone kontrole sprawiły, że skala kłusownictwa znacznie się zmniejszyła{{r|antarctica.gov.au-fish}}. Mimo tego statki kłusowników wciąż powracają na wody Antarktyki, często pod zmienioną nazwą i [[Bandera|banderą]]; w styczniu 2015 nowozelandzka łódź patrolowa zebrała dowody nielegalnego odławiania antara przez załogi trzech statków i powiadomiła [[Interpol]]{{r|poaching}}.
Prowadzona na małą skalę „turystyka ekspedycyjna” istnieje od 1957 i jest obecnie przedmiotem postanowień
Ruch turystyczny wywołał pewne obawy, w związku z możliwymi negatywnymi skutkami dla środowiska i ekosystemu. Niektórzy ekolodzy i naukowcy wzywali do wprowadzenia bardziej restrykcyjnych przepisów dla statków i ograniczenia liczby turystów{{r|telegraph}}. W efekcie Komisja ochrony środowiska wspólnie z IAATO ustaliła wytyczne co do zachowania i ilości turystów w miejscach lądowania, a także wyznaczyła strefy zamknięte w niektórych częściej odwiedzanych miejscach. Z Australii i Nowej Zelandii organizowano loty turystyczne nad Antarktydą, aż do [[Katastrofa lotu Air New Zealand 901|katastrofy lotu Air New Zealand 901]] na Mount [[Erebus]] w listopadzie 1979, w której zginęło 257 pasażerów. W połowie lat 1990. [[Qantas]] wznowił komercyjne przeloty nad Antarktydą z Australii{{r|qantas-ap}}.
Linia 340:
=== Meteoryty ===
[[Plik:ALH84001.jpg|mały|lewo|[[Meteoryt marsjański]] o oznaczeniu [[Allan Hills 84001|ALH 84001]], znaleziony na Antarktydzie]]
[[Meteoryt]]y z Antarktydy pozwalają badać pierwotną materię, powstałą na początku istnienia [[Układ Słoneczny|Układu Słonecznego]]. Uważa się, że większość z nich pochodzi z [[planetoida|planetoid]], ale niektóre z nich mogą pochodzić z większych planet. Pierwszy meteoryt na tym kontynencie został znaleziony w 1912 i nazwany [[Adélie Land]]. W 1969 japońska ekspedycja odkryła dziewięć meteorytów. Większość z nich spadła na obszar lądolodu w ciągu ostatnich milionów lat. Ruch pokrywy lodowej przemieszcza spadłe meteoryty do miejsc stanowiących przeszkody w ruchu lodu, takich jak łańcuchy górskie, a [[
Duży zbiór meteorytów z Antarktydy pozwala lepiej zrozumieć liczebność różnych typów meteorytów w Układzie Słonecznym i ich związki z planetoidami i planetami. Wśród nich znajdują się nowe typy meteorytów i meteoryty rzadko spotykane, takie jak skały wybite z Księżyca i Marsa przez uderzenia. Jeden z marsjańskich meteorytów, [[Allan Hills 84001]], spowodował ożywienie debaty o możliwości życia na Marsie, poprzez konkrecje mineralne zinterpretowane jako możliwe mikroskamieniałości. Meteoryty w [[Przestrzeń kosmiczna|przestrzeni kosmicznej]] są poddane działaniu [[promieniowanie kosmiczne|promieni kosmicznych]], na podstawie badań laboratoryjnych można określić, jaki czas upłynął od upadku meteorytu. Pomiar taki może być także przydatny w badaniach pokrywy lodowej Antarktyki{{r|meteorite}}. W styczniu 2013 na polu lodowym Nansena belgijska ekspedycja SAMBA znalazła meteoryt o masie 18 kg{{r|nzherald-10868465}}.
| |||