Rosja: Różnice pomiędzy wersjami

'''Rosja, Federacja Rosyjska''' ({{w języku|ru|Россия}}, Rossija, {{wymowa|Ru-Россия.ogg}}; {{w języku|ru|Российская Федерация}}, Rossijskaja Fiedieracyja, {{wymowa|Ru-Rossiyskaya Federatsiya.ogg}}) – [[federacja|państwo federacyjne]] rozciągające się od [[Europa Wschodnia|Europy Wschodniej]] (z [[obwód kaliningradzki|eksklawą w Europie Środkowej]]) przez północną część [[Azja|Azji]] do [[Ocean Spokojny|Oceanu Spokojnego]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia Internetowa wersja encyklopedii Britannica].</ref>, [[podział terytorialny Rosji|składające się]] według [[konstytucja Rosji|swojej konstytucji]] z 85 podmiotów federalnych<ref>{{Cytuj stronę |url = http://news.kremlin.ru/media/events/files/41d4cb13aebe4745e230.pdf |tytuł = ''Federalna ustawa konstytucyjna „O przyjęciu do Federacji Rosyjskiej Republiki Krymu i utworzenia nowych podmiotów – Republiki Krymu i miasta federalnego Sewastopol”'', zatwierdzony przez Dumę Państwową w dniu 20 marca 2014|język = ru |data = 2014-03-21 |opublikowany = Administracja prezydenta Rosji| data dostępu =}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = http://news.kremlin.ru/media/events/files/41d4cb1349c4325d7681.pdf |tytuł = ''Dekret Prezydenta Federacji Rosyjskiej „O powstaniu Krymskiego Okręgu Federalnego”''| data = 2014-03-21 |język = ru| opublikowany = Administracja prezydenta Rosji |data dostępu =}}</ref>.

 

 

[[Ruś Kijowska#Współczesne spory o interpretacje i dziedzictwo Rusi Kijowskiej|Według historiografii rosyjskiej]] początki rosyjskiej państwowości sięgają IX wieku i [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]]. Kultura ruska kształtowała się pod silnym wpływem [[Słowianie południowi|Słowian południowych]] i [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], za których pośrednictwem przyjęto [[prawosławie]]. W XII wieku Ruś uległa rozbiciu na [[księstwo udzielne|księstwa udzielne]]. Wydzielone w XIII wieku [[Księstwo Moskiewskie]] doprowadziło do scalenia północno-wschodnich ziem ruskich i wyzwolenia ich spod panowania tatarskiego (XIII–XV w.). Najazdy tatarskie wywarły silny wpływ na historię Rusi, a sami [[Tatarzy]] są obecnie największą mniejszością etniczną Rosji. W 1547 [[Iwan IV Groźny]] został koronowany na cara, a nazwa państwa została zmieniona na [[Carstwo Rosyjskie]]. W latach 862–1598 dynastią panującą byli [[Rurykowicze]], w latach 1613–1917 na tronie zasiadali [[Romanowowie]]. Za panowania [[Piotr I Wielki|Piotra Wielkiego]] doszło do umocnienia pozycji Rosji na arenie międzynarodowej i ustanowienia [[Imperium Rosyjskie]]go. W XVI–XIX w. Rosja zyskała ogromne obszary w Europie Wschodniej, Azji Północnej, Środkowej, na Kaukazie oraz [[Rosyjska kolonizacja Ameryki Północnej|przejściowo w Ameryce Północnej]] (obecność rosyjską na tym kontynencie zakończyła [[zakup Alaski|sprzedaż Alaski USA]] w 1867). [[Rewolucja lutowa 1917|Rewolucja lutowa]] w marcu 1917 (w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]]) obaliła [[samodzierżawie|carat]], wprowadzając rządy wielopartyjne i swobody obywatelskie. We wrześniu 1917 [[Rząd Tymczasowy Rosji|Rząd Tymczasowy]] ogłosił Rosję republiką. W nocy z 6/7 listopada 1917, tuż przed rozpisanymi przez Rząd Tymczasowy pierwszymi w historii Rosji [[Wybory do Konstytuanty w Rosji 1917|demokratycznymi wyborami]] do [[Wszechrosyjskie Zgromadzenie Ustawodawcze|Wszechrosyjskiego Zgromadzenia Ustawodawczego]] ([[konstytuanta|konstytuanty]] Rosji), [[bolszewicy]] dokonali [[rewolucja październikowa|zbrojnego przewrotu]], przejmując władzę w kraju. W styczniu 1918 rozpędzili wybraną konstytuantę, a następnie – po krwawej [[wojna domowa w Rosji|wojnie domowej]] – utrwalili w Rosji [[dyktatura|dyktatorski]], [[System jednopartyjny|monopartyjny]] system [[totalitaryzm|totalitarnej]] władzy [[partia komunistyczna|partii komunistycznej]], trwający do lat 90. XX wieku. W 1922 bolszewicy utworzyli państwo federacyjne ([[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich]]), w którym [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka]] (RFSRR) odgrywała rolę dominującą. Rządy [[sekretarz generalny|sekretarza generalnego]] [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików)]] [[Józef Stalin|Józefa Stalina]] doprowadziły do industrializacji ZSSR, w którego gospodarce główną rolę odgrywał przemysł ciężki – zbrojeniowy<ref>{{Cytuj|autor=Wheatcroft, S. G.; Davies, R. W.; Cooper, J.M.|tytuł=Soviet Industrialization Reconsidered: Some Preliminary Conclusions about Economic Development between 1926 and 1941|czasopismo=The Economic History Review|data=May 1986|s=Vol. 39, No. 2, s. 264-294}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Gregory, Paul R.|tytuł=The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives|data=2004|isbn=0-521-53367-8|wydawca=Cambridge University Press|s=218–220}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Народное хозяйство СССР в 1960 году|data=1961|data dostępu=2017-07-27|miejsce=Москва|opublikowany=Госстатиздат ЦСУ СССР|url=http://mysteriouscountry.ru/wiki/index.php/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0/1960|język=ru}}</ref>. Zmiany te kosztowały jednak życie wielu milionów ludzi – ofiar [[Wielki głód na Ukrainie|głodu]] w konsekwencji [[kolektywizacja w ZSRR|przymusowej kolektywizacji rolnictwa]] i [[wielki terror (ZSRR)|polityki terroru]]. Od końca lat siedemdziesiątych XX wieku ZSRR przeżywał okres stagnacji. W 1991, pod rządami [[Michaił Gorbaczow|Michaiła Gorbaczowa]], po [[Pucz moskiewski|pucz Janajewa]] ZSRR został rozwiązany na mocy [[Porozumienie białowieskie|umowy białowieskiej]] (8 grudnia 1991) i od tej pory Rosja i 14 dotychczasowych [[republika radziecka|republik związkowych ZSRR]] tworzą samodzielne państwa.