Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich: Różnice pomiędzy wersjami

Ponieważ w oryginalnej nazwie państwa występuje przymiotnik советский (sowietskij) o wyżej wymienionym znaczeniu, w języku polskim powstał problem oddania znaczenia tej nazwy. Dla oficjalnej nazwy państwa początkowo stosowano formę ''Związek Socjalistycznych Republik Rad'' lub skrót Z.S.R.R.<ref>Przykład [http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S44-A_JODCZYCE_1938.jpg szczegółowej mapy Polski z 1938 r.], nakładem Wojskowego Instytutu Geograficznego.</ref> (bez tworzenia przymiotnika), natomiast w przypadku potrzeby użycia przymiotnika pospolitego stosowano formę ''sowiecki''. W 1938 [[Wiktor Sukiennicki]] wydał nakładem wileńskiego [[Instytut Naukowo-Badawczy Europy Wschodniej|Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej]] opracowanie ''Ewolucja ustroju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich''. Był to jednak jednostkowy eksperyment językowy i autor w publikacjach po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] posługiwał się już wyłącznie określeniem ''Sowiety'', ''Związek Sowiecki'' itp.<ref>''Zabiegi Sukiennickiego już w latach 30. cechowała pewna sztuczność. Nie mogła zmienić utrwalonej już natury komunikacji w języku polskim. Co ciekawe, z czasem i on sam zarzucił swoje eksperymenty językowe. W powojennych publikacjach, wydawanych na emigracji, pisał już tylko i wyłącznie o Sowietach, Związku Sowieckim etc.'' [[Maciej Korkuć]], ''Związek Sowiecki czy Radziecki? Sowiety czy rady?'' w: ''[[Arcana (czasopismo)|Arcana]]'' nr 120, Kraków 2014 [http://www.portal.arcana.pl/Zwiazek-sowiecki-czy-radziecki-sowiety-czy-rady,4294.html?fbclid=IwAR2emX7AFG9Py9gHDdYntYcwmoN4zF4jYMBM3qraLF_6Qc-QXtDvb7tAnmA wersja elektroniczna]</ref>. W okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] zaczęto posługiwać się przymiotnikiem ''radziecki'', który w [[Język polski|polszczyźnie]] funkcjonował w innym znaczeniu od [[Język staropolski|okresu staropolskiego]] (został on po raz pierwszy odnotowany ok. 1455-1460 roku w znaczeniu „związany z funkcją radcy miejskiego”<ref>Staropolskie tłumaczenie [[Ortyle magdeburskie|ortyli magdeburskich]]; zob. {{Cytuj książkę | tytuł = Słownik staropolski | inni = Red. Stanisław Urbańczyk | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | data = 1953-2002 | strony = 430 | tom = VII}}</ref>), przy czym forma ''sowiecki'' była tępiona przez komunistyczną [[Cenzura|cenzurę]] ([[Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk]]), natomiast używana powszechnie w wydawnictwach emigracyjnych i [[Wydawnictwo podziemne|podziemnych]]. Odgórne narzucenie formy ''radziecki'' odnotował już w 1950 [[Stanisław Westfal]]<ref>''Jak wie każdy czytelnik pism drukowanych w Polsce, przejęte z rosyjskiego terminy "Sowiety", "sowiecki", zostały usunięte z oficjalnego użytku przez rządzące sfery komunistyczne. Wprowadzono natomiast ukuty w okresie rewolucji rosyjskiej (1919 ?) termin "radziecki", będący przekładem z rosyjskiego przymiotnika "cоветский" - "związany z radą, z radami"(cовет "rada"). (…) Wprowadzenie po r. 1944 przymiotnika "radziecki" było zaprzeczeniem dwudziestokilkoletniej tradycji polskiej: do owej daty terminy Sowiety, sowiecki były – komunistów nie licząc – wyłączne. Nie kłóciło się to z duchem języka polskiego od kilku stuleci polszczyzna, mimo fal uzasadnionego lub nieuzasadnionego puryzmu, "czyścicielstwa", wykazuje wyrazistą skłonność do przejmowania słów obcych dla zawartej w nich barwy stylowej lub kolorytu lokalnego. Na tym tle ustalenie się w Polsce terminów Sowiety, sowiecki, było całkowicie zrozumiałe, tym bardziej, iż komunistom nigdy administracyjnie nie zabraniano stosowania terminów Związek Rad, radziecki. co dawało dostateczny wyraz tradycyjnemu liberalizmowi''. [[Stanisław Westfal]], ''Radziecki, czy sowiecki'', ''[[Kultura (miesięcznik)|Kultura]]'' 1950/07/33-08/34 s.204-209 [http://static.kulturaparyska.com/attachments/c7/37/729dd0f622fd864228735e3918c88aedd62dd656.pdf#page=104 wersja zdigitalizowana]</ref>. Ograniczenia cenzuralne zniesiono z likwidacją cenzury w Polsce w 1990. Współcześnie stosowane są obie formy – uważane za poprawne i [[synonim]]iczne, aczkolwiek według [[Mirosław Bańko|Mirosława Bańki]], forma ''sowiecki'' ma konotację negatywną<ref>{{Cytuj stronę| url = http://poradnia.pwn.pl/lista.php?szukaj=radziecki&kat=18 | tytuł = Opinia Mirosława Bańki na temat przymiotnika ''„sowiecki”'' w internetowej poradni językowej Wydawnictwa Naukowego PWN | język = pl| data dostępu = 2010-03-10|archiwum=http://web.archive.org/web/20110907170638/https://poradnia.pwn.pl/lista.php?szukaj=radziecki&kat=18}}</ref>.

 

 

Słowa ''sowiecki'' używano w aktach urzędowych ogłaszanych w oficjalnych publikatorach przed II wojną światową (np. ''Związek Socjalistycznych Sowieckich Republik'' w Dz. U. z 1930 r., Nr 68, poz. 538; ''Związek Sowieckich Socjalistycznych Republik Rad'' w Dz. U. z 1933 r., Nr 17, poz. 115). Obecnie polski [[Władza ustawodawcza|ustawodawca]] konsekwentnie używa w ogłaszanych aktach normatywnych formy ''Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich'' jako nazwy byłego państwa<ref>Dz. U. z 1996 r., Nr 87, poz. 395, Nr 90, poz. 505; z 1999 109 r., poz. 1235, Nr 111, poz. 1300; z 2009 r. Nr 219, poz 1709; z 2011 r. Nr 72, poz. 380.</ref>. W języku urzędowym dopuszcza się użycie innej nazwy wyłącznie na zasadzie [[cytat]]u wcześniejszego aktu urzędowego, w którym użyto nazwy poprzedniej<ref>Np. ''Związek Sowiecki'' występuje w uzasadnieniu odznaczenia wojskowego opisanego jako ''Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 r.'', ustanowiony dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie z dnia 1 września 1984 r. dla upamiętnienia walk stoczonych w obronie całości i niepodległości Rzeczypospolitej podczas kampanii wojennej z Niemcami i Związkiem Sowieckim we wrześniu i październiku 1939 r. i nadawany żołnierzom Wojska Polskiego, a także innym osobom, które brały udział w walkach na lądzie, morzu i w powietrzu, oraz tym, którzy wspomagali walczących, Dz. U. z 1992 r., Nr 90, poz. 451 ze zm.</ref><ref>Fraza ''Związek Sowiecki'' występuje w opisie kryteriów przyznawania [[Krzyż Wschodni|Krzyża Wschodniego]], ustanowionego w 2016 r. ({{Dziennik Ustaw|2017|8}}).</ref>.