Nauka w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m usunięcie informacji o Wikiprojekt:Warsztat PopArt po archiwizacji zgłoszenia |
Historia, rankingi, święto. |
||
Linia 1:
'''Nauka w Polsce''' – ogół działalności [[nauka|naukowej]] i [[Prace badawczo-rozwojowe|badawczo-rozwojowej]] prowadzonej w [[Polska|Polsce]].
[[Dzień Nauki Polskiej]] obchodzony jest 19 lutego<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.gov.pl/web/edukacja/19-lutego--dzien-nauki-polskiej | tytuł = 19 lutego – Dzień Nauki Polskiej | data = 2020-02-19 | opublikowany = gov.pl | data dostępu = 2020-07-15}}</ref>.
== Historia ==
Linia 6 ⟶ 8:
W 1543 [[astronom]] i [[polihistor]] [[Mikołaj Kopernik]] opublikował swoje dzieło ''[[De revolutionibus orbium coelestium|De revolutionibus]]'', które stało się zaczątkiem [[przewrót kopernikański|przewrotu kopernikańskiego]]<ref>{{cytuj książkę |autor = Maciej Iłowiecki |tytuł = Dzieje nauki polskiej |wydawca = Wydawnictwo „Interpress”| miejsce = Warszawa |rok = 1981| strony =43| isbn = 83-223-1876-6}}</ref>. W kolejnym stuleciu międzynarodowe uznanie zdobył [[Gdańsk|gdańszczanin]] [[Jan Heweliusz]] – pionier [[selenografia|selenografii]] i konstruktor [[teleskop]]ów<ref name>{{Cytuj książkę | nazwisko = Wróblewski | imię = Andrzej Kajetan | tytuł = Historia fizyki | wydawca = PWN | strony = 182-183 | isbn = 978-83-01-14635-1}}</ref>. Z kolei [[alchemia|alchemik]] [[Michał Sędziwój]] bywa uznawany za odkrywcę [[tlen]]u<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1576203,Michal-Sedziwoj-i-kamien-filozoficzny | tytuł = Michał Sędziwój i kamień filozoficzny | opublikowany = PolskieRadio.pl | data dostępu = 2020-06-20}}</ref>.
W czasie zaborów polska nauka i oświata stały się jednymi z narzędzi walki z zaborcą. Polscy uczelni działali często na emigracji, utrzymując jednak więź z ojczyzną{{odn|Iłowiecki|s=13}}. Wśród nich znalazła się [[Maria Curie-Skłodowska]], dwukrotna laureatka [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]], która
W [[dwudziestolecie międzywojenne|dwudziestoleciu międzywojennym XX w.]] szczególnie wysoki poziom prezentowała [[polska szkoła matematyczna]]. Znaczący wkład w światową [[serologia|serologię]] i zwalczanie [[choroby zakaźne|chorób zakaźnych]] wniósł [[Ludwik Hirszfeld]]. W dwudziestoleciu międzywojennym dokonano także reintrodukcji [[żubr europejski|żubra]] w [[Puszcza Białowieska|Puszczy Białowieskiej]].<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Kienzler |imię = Iwona |tytuł = Nauka |wydawca = Bellona / Edipresse |data = 2014 |seria = Dwudziestolecie Międzywojenne |strony = 10, 45, 76-78 |isbn = 978-83-7769-973-7}}</ref>
Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] naukowcy byli zmuszeni działać w podziemiu; środowisko naukowe poniosło duże straty, w samej [[zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]] zginęło 44 wykładowców. W rezultacie zmiany granic Polska utraciła dwa znaczące ośrodki akademickie na [[Kresy Wschodnie|Kresach]]: [[Lwów]] i [[Wilno]], zyskała natomiast możliwość rozwijania polskiego życia naukowego we [[Wrocław]]iu i innych miastach [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]. Po zakończeniu działań wojennych, nauka (włączona w [[Socjalizm w Polsce|nurt socjalistyczny]]) stała się formą odbudowy kraju. Prowadzenie badań w zakresie [[historia|historii]] wiązało się z ograniczeniami stawianymi przez [[Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|cenzurę]], tym niemniej środowisko polskich historyków starało się na miarę ówczesnych warunków pracować w sposób maksymalnie rzetelny, nie dopuszczając do całkowitej [[sowietyzacja|sowietyzacji]] krajowej historiografii.{{odn|Iłowiecki|s=13}}<ref>{{Cytuj | autor = Zbigniew Romek | tytuł = „Cenzura kreatywna” w PRL a środowisko naukowe historyków | url = http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r2006-t97-n1/Przeglad_Historyczny-r2006-t97-n1-s23-37/Przeglad_Historyczny-r2006-t97-n1-s23-37.pdf | czasopismo = Przegląd Historyczny | wolumin = 97 | wydanie = 1}}</ref><ref>{{Cytuj pismo |autor = Andrzej Krajewski |tytuł = Nauka ze Wschodu |czasopismo = POLITYKA – Pomocnik historyczny |wolumin = Z Kresów na Kresy | strony = 174 |issn = 2391-7717}}</ref>
1990 rok to powrót rzeczywistej i gwarantowanej ustawowo wolności akademickiej; wprowadzono wtedy także możliwość tworzenia uczelni prywatnych. Dodatkowo [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej]] z 1997 zapewnia autonomię uczelniom wyższym.<ref>{{Cytuj | autor = Radosław Rybkowski | tytuł = Autonomia a rozliczalność – polskie wyzwania| url = https://pressto.amu.edu.pl/index.php/nsw/article/view/4536/4639 | czasopismo = Nauka i Szkolnictwo Wyższe | wolumin = 2015 | wydanie = 1 (45)}}</ref>
Od 2018 roku kwestie prawne związane ze szkolnictwem wyższym i działalnością naukową reguluje ustawa ''[[Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce]]''<ref name=ustawa2018>{{Dziennik Ustaw|2018|1668}}</ref>. Wcześniej, w latach 2005–2018, obowiązywała ustawa ''[[Prawo o szkolnictwie wyższym]]''<ref>{{Dziennik Ustaw|2005|164|1365}}</ref>.▼
== Uczelnie ==
Linia 16 ⟶ 22:
W roku akademickim 2018/19 w Polsce działały 392 wyższe uczelnie, w tym 130 publicznych. Według stanu z 31 grudnia 2018 roku w polskich uczelniach kształciło się 1,23 mln osób<ref>{{Cytuj | tytuł = Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2018/2019 (wyniki wstępne) | url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/szkolnictwo-wyzsze-w-roku-akademickim-20182019-wyniki-wstepne,8,6.html | wydawca = [[Główny Urząd Statystyczny]] | data = 14 czerwca 2019 | data dostępu = 22-06-2020}}</ref>.
Regularnie, w każdej edycji [[Akademicki Ranking Uniwersytetów Świata|Akademickiego Rankingu Uniwersytetów Świata]], na liście głównej figurują dwie polskie uczelnie: [[Uniwersytet Jagielloński]] i [[Uniwersytet Warszawski]] (w czwartej lub piątej setce, zależnie od roku)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C30646%2Cranking-najlepszych-uczelni-swiata-uw-w-4-setce-uj-w-piatej.html | tytuł = Ranking najlepszych uczelni świata: UW w 4. setce, UJ - w piątej | data = 2018-08-16 | opublikowany = naukawpolsce.pap.pl | data dostępu = 2020-07-12}}</ref>.
▲Od 2018 roku kwestie prawne związane ze szkolnictwem wyższym i działalnością naukową reguluje ustawa ''[[Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce]]''<ref name=ustawa2018>{{Dziennik Ustaw|2018|1668}}</ref>. Wcześniej, w latach 2005–2018, obowiązywała ustawa ''[[Prawo o szkolnictwie wyższym]]''<ref>{{Dziennik Ustaw|2005|164|1365}}</ref>.
== Kariera naukowa ==
Linia 40 ⟶ 46:
== Finansowanie nauki ==
W 2013 roku ⅔ funduszy przeznaczanych na badania naukowe pochodziło ze [[finanse publiczne|środków publicznych]] (w tym [[Fundusze Unii Europejskiej|europejskich)]].
== Zobacz też ==
| |||